انقلاب نارنجی در اوکرائین، هر چند سرشار بود از نمادها، سنبل ها، یا مظهرهای ویژه خودش، رنگ و بویی آشنا داشت. انبوه صدها هزار تن از مردم معترض، فریادهای زنده باد آزادی! زنده باد مردم سالاری، زنده باد ارزشهای انسانی! و موج در موج افت و خیز جوانانی که با لبخند و امید خواستار دگرگونی های صلح آمیز و دور از خشونت بودند، انقلاب گل سرخ در گرجستان را به یادها می آوردند.
درست یک سال پیشتر از انقلاب نارنجی در اوکرائین، نام انقلاب گل سرخ به عنوان نخستین انقلاب کامیاب در یکی از جمهوریهای فروپاشیده شوروی در گرجستان در تاریخ ثبت شده بود.
انقلاب گل سرخ به اوکرائینیها آموخت که با یاری NGO ها یا نهادهای غیر دولتی و انجمنهای هوادار مردمسالاری، حکومتهای خود محور و اقتدار گرا، حکومتهای نا منتخب را میتوان به زیر کشید و حکومتی از نمایندگان مردم را بر جای آن نشاند.
همزمان، هواداران حکومت محافظه کاران یا پاسداران حفظ اوضاع به دور از هر گونه دگرگونی یا انقلابی، رستاخیز مردم را صرفاً، حاصل یاریهای گوناگون جهان غرب به نیروهای مخالف میدانستند و بس.
اما یاریهای مالی و اندرز دادن به مخالفان حکومتی اقتدارگرا، یک چیز است و انقلابی صلح آمیز و کامیاب چیز دیگری...
آلکساندر ماریچ، عضو Otpor، گروهی از جوانانی که در برانداختن حکومت اسلوبودان میلوشه ویچ در جمهوریها ی فدرال یوگسلاوی سابق نقش داشتند بر همین نکته تاکید میگذارد. به گفته آلکساندر ماریچ، فعال سیاسی، که بارها پیش و پس از انتخابات ریاست جمهوری در اوکرائین و گرما گرم انقلاب نارنجی به آن کشور سفر کرد: "... اگر شهروندان در هر کشوری به دگرگونی صلح آمیز به جایگزین ساختن صلح آمیز چهره های جدید با چهره های صاحب مقام با روشی قانونی و مردم سالارانه علاقه نداشته باشند، هیچ کسی نمیتواند انقلاب را از خارج به آن کشور وارد کند".
الکساندر ماریچ، فعال یوگسلاو که به تجربه هایش از براندازی حکومت مطلقه و خود کامۀ اسلوبودان میلوشه ویچ در یوگسلاوی سابق را در اختیار اوکرائینیهای آزادیخواه گذاشت، تاکید میکند که آموزش به هواداران مردمسالاری و حقوق بشر برای تشکیل حلقه های کوچک و برپایی سمینارهایی در زمینه های یاد شده به کامیابی هر انقلابی یاری میدهد اما تا در خود مردم آمادگی لازم برای انقلاب نباشد، هیچ عامل و نیرویی نمیتواند مردم را به کوچه و خیابان بکشاند تا به نظام حاکم اعتراض کنند و تا فرو پاشی آن نظام هفته ها در کوی و خیابان بمانند .
جین شارپ، نویسندۀ کتاب "از دیکتاتوری تا دموکراسی" یا "از خودکامگی تا مردمسالاری" از دانشمندان علوم سیاسی در آمریکاست. جین شارپ، یاریهای مالی و فکری به گروههای آزادی خواه را در کامیابی انقلابها موثر میداند اما یاد آوری میکند که آنچه در مسکو به عنوان توطئه غرب، به خصوص آمریکا برای براندازی حکومتها در جمهوریهای فرو پاشیدۀ شوروی سابق شهرت دارد توهمی مضحک است.
اشاره این نظریه پردازان هوادار تئوری توطئه یا فرضیه توطئه در مسکو میگوید: "... آنها همیشه درین باره که چرا تودۀ مردم با کارانداختن فکرشان نمیتوانند انقلابی کامیاب بر پا کنند، همواره توضیحی قابل تامل دارند. آنها میگویند: تودۀ مردم در گذشته در دوران کشمکش گاندی با انگلیسیها تنها با این فرض توانستند کامیاب شوند که همه انگلیسیها جنتلمن یا نجیب زاده و شریف بودند. اما این نظر آشکارا مزخرف است. انگلیسیها در هر موقعیتی صدها تن از مردم را با آتش مسلسل درو کردند و کشتند. در شرایط دیگر، معتقدان به فرضیۀ توطئه توضیح دیگری دارند. ما [یاری دهندگان به مردم سالاری] هیچ ارتباطی با CIA، سازمان اطلاعات و امنیت آمریکا، نداریم. دولت آمریکا هیچگونه یاری مالی به ما نمیدهد. ما پول کمی داریم و به زحمت میتوانیم به موجودیتمان ادامه دهیم".
در مقابل بسیاری از تحلیلگران غربی معتقدند که نه تنها غرب در امور داخلی کشورهای مبتلی به خودکامگی، از جمله در جمهوریهای شوروی سابق مداخله نمیکند بلکه این مسکو است که برای حفظ حکومتهای هوادار خودش از هیچگونه سرمایه گذاری رویگردان نیست.
چهار انقلاب بدون خونريزی
تاراس کوزیو TARAS KUZIO کارشناس مسائل اوکرائین در دانشگاه جرج واشینگتن آمریکا میگوید: "... تمامی کمکهای مالی دولت آمریکا که از راه THINK TANK ها یا سازمانهای اندیشه ورز و اندیشه پردازی مانند "سرای آزادی" یا USAID یا موسسه دموکراتیک ملی و موسسه جمهوریخواه بین المللی تامین میشود، کمکهایی است که با شفافیت میشود و درباره این که یاریهای مالی یاد شده دقیقاً چگونه هزینه یا به چه کسی پرداخت شده مشخص شده است. دربارۀ ویکتوریانوکوویچ و تبلیغات انتخاباتیش همراه با پشتیبانی روسیه از آن، اصلاً شفافیتی وجود ندارد. در نتیجه تنها میتوانیم تخمینهایی بزنیم . واین تخمینها که به گمان من تخمینهای معتبری است، تخمینهای کسانی مانند کارمندان اوقاف کارنگی در واشینگتن حاکی از آن است که دستگاه تبلیغات انتخاباتی یانوکوویچ افزوده بر آنچه او قانوناً به کمیسیون مرکزی انتخابات اعلام کرده، ششصد میلیون دلار خرج کرده است که نیمی از این مبلغ را شرکتهای روس، مانند گازپروم GAZPROM پرداختند".
در گرما گرم پیکارهای انتخاباتی ویکتور یوشنکو – هوادار جهان غرب – با ویکتور یانوکوویچ – هوادار مسکو- بر سر ریاست جمهوری اوکرائین، سفر روسیه در اوکرائین، ویکتور چرنومردین رئیس پیشین هیات مدیره شرکت گازپروم بود. در گیرودار همین انتخابات ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه دوبار از اوکرائین دیدار کرد و دوبار در برنامه هایی زنده در تلویزیون با مردم اوکرائین سخن گفت و در ضمن آن تواناییهای ویکتور یانوکوویچ را در زمینه مدیریت را ستود.
اما همچنان که گفتیم حرف آخر، چه با و چه بدون یاری های غرب از یک سو و شوروی از سوی دیگر، حرف مردم اوکرائین بود. حرفی که در ادامه همین رشته برنامه ها از آن یاد میکنیم.