دیدگاه ها؛ ایران و پیامدهای گزارش اطلاعاتی اخیر آمریکا

روز دوشنبه سازمان ملی برآوردهای اطلاعاتی آمريکا National Intelligence Estimate در آخرين گزارش خود تصريح کرد که جمهوری اسلامی ايران تا سال ۲۰۰۳ ميلادی در تلاش بوده تا سلاح هسته ای توليد کند، اما اين تلاش ها را چهار سال پيش متوقف کرده است.

اين گزارش واکنش های متفاوتی درپی داشته است. سفير چين روز سه شنبه گفته بود انتشار اين گزارش شرايط را تغيير داده است و طرف های درگير در مناقشه هسته ای ايران بايد بارديگر شرايط را ارزيابی کنند.

با انتشار گزارش سازمان ملی برآوردهای اطلاعاتی آمريکا، و بخصوص تاکيد آن بر اين که جمهوری اسلامی در پی توليد سلاح های هسته ای بوده ولی اين برنامه را متوقف کرده و کنار گذاشته است، بسيارند کسانی که می گويند: «اگر گفته تهيه کنندگان اين گزارش را بپذيريم که چنين برنامه ای وجود داشته ولی چهار سال است که متوقف شده، ديگر بحرانی در ميان نيست که رفع ِ آن ضرورتی داشته باشد، و آن چه آمريکا آن را نگرانی جامعه بين المللی از فعاليت های حساس سوء ظن برانگيز هسته يی جمهوری اسلامی خوانده، عملاً بر طرف شده است».

درهمين زمينه، گريگوری شولتی، نماينده وسفير آمريکا در آژانس بين المللی انرژی اتمی در وين، در گفت وگو با راديو فردا گفت: گزارش سازمان ملی برآوردهای اطلاعاتی آمريکا دقيقا می گويد که ايران به غنی سازی اورانيوم ادامه می دهد، بدون آن که به وضوح نيازی غيرنظامی به آن داشته باشد، در حالی که اين کار ناقض قطعنامه های شورای امنيت است.

به گفته آقای شولتی جهان هنوز به صلح آميز بودن ماهيت برنامه ايران اعتماد ندارد. در نتيجه، گزارش اطلاعاتی اخير به ما می گويد که ايران، برنامه ای برای توليد سلاح های هسته ای داشته و رهبران ايران گزينه پيگيری برنامه توليد سلاح های هسته ای را کنار نگذاشته وحفظ کرده اند.

در اين ميان جمهوری اسلامی و دولت احمدی نژاد اين گزارش را به عنوان به اصطلاح پيروزی بزرگ خود جشن ميگيرد. محمود احمدی نژاد در سفر خود به ايلام گزارش اخير سازمان‌های اطلاعاتی امريکا را آغاز بزرگترين پيروزی سياسی يکصد سال اخير ملت ايران خواند.

سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی هم در واکنش به گزارش گفت: «اين گزارش به روشنی اذعان دارد که برنامه هسته‌ای ايران کاملا صلح‌آميز است و رفتار ايران و گزارش‌های آژانس همگی دلالت بر عدم انحراف اين برنامه دارد و گزارش‌های قبلی دولتمردان آمريکايی مبنی بر تصميم ايران برای ساخت سلاح هسته‌ای، کاملا بی‌پايه و ساختگی بوده است».

در برنامه اين هفته ديدگاه ها و در گفت وگو با کارشناسان و صاحبنظران مسايل ايران، گزارش برآوردهای اطلاعاتی آمريکا و پیامدهای ان مورد ارزيابی قرار گرفته شده است.

«کاهش خطر جنگ»

دکتر هرمز حکمت مدير نشريه ايران نامه و تحليلگر سياسی در واشنگتن انتشار اين گزارش را به خودی خود چندان پر اهميت نمی داند.

آقای حکمت می گويد:« اگرچه در اين گزارش صحبت از متوقف شدن برنامه تسليجاتی اتمی می شود اما همزمان گزارش تاکيد دارد که ايران هنوز دست از برنامه غنی سازی خود دست بر نداشته است و نگرانی جامعه جهانی از اين که ايران در پی دست يابی به سلاح هسته ای است را رفع نمی کند».

به گفته آقای حکمت «اين گزارش نمی گويد که ايران برنامه دست يابی به سلاح هسته ای را کاملا کنار گذاشته اند بلکه در اين گزارش صحبت از متوقف شدن موقتی برنامه اتمی نظامی است».

به گفته هرمز حکمت «اشکال عمده در روابط ايران و آمريکا رفتار جمهوری اسلامی است که علاقه ای به روابط دوستانه و تعامل مثبت و سازنده بين ايران و آمريکا ندارد و رهبران جمهوری اسلامی مرتبا بر اين نکته تاکيد می کنند. بنابراين يک چنين گزارشی بخودی خود تاثيری بر تنش زدایی ميان دو کشور ندارد و نه تنها تاثيری در بهبود روابط ايران با آمريکا ندارد بلکه برای روابط ايران با غرب و کشورهای عربی هم چندان اهميتی ندارد».

به گفته آقای حکمت «ايران امروز تنها با آمريکا طرف نيست بلکه بسياری از کشورهای غربی، کشورها ی عربی و ديگر کشورها هم نگران برنامه های هسته ای ايران هستند».

آقای حکمت با اشاره به اينکه هيچ کشوری که قصد دفاع از خود و به ويژه قصد بلندپروازی ورای مرزی را داشته باشد نمی تواند از گسترش توان نظامی خود چشم پوشی کند، می گويد:«دولت جمهوری اسلامی سال های سال نشان داده است که نسبت به همسايه های خود و در منطقه مطامعی دارد: در لبنان، در عراق، در افغانستان ، در فلسطين و... بنابراين دست يابی به سلاح هسته ای به ويژه از سوی حکومتی چون حکومت جمهوری اسلامی غير منطقی و غير عقلائی نيست».

به گفته دکتر هرمز حکمت مدير نشريه ايران نامه و تحليلگر سياسی در واشينگتن «تنها اثر اين گزارش اين است که نگرانی های ناشی از ترس حمله نظامی آمريکا به ايران را تاحدودی بر طرف می کند اما نمی تواند به بهبود روابط دو کشور کمکی کند» زيرا به گفته آقای حکمت «جمهوری اسلامی بقای خود را در حادثه آفرينی و ماجراجويی می بيند، بنابراين رهبران جمهور ی اسلامی آمادگی لازم را برای استفاده از فرصتی پيش آمده ندارند».

تبرئه احمدی نژاد

دکتر هوشنگ امير احمدی استاد و رييس بخش خاورميانه دانشگاه رتگرز در نيوجرسی آمريکا با اشاره به اينکه مشکل خواهد بود که بگوييم آيا ايران قصد توليد سلاح هسته ای را داشته يانه، می گويد: «نکته مهم اين است که بر اساس اين گزارش تلاش های جمهوری اسلامی برای دست يابی به سلاح هسته ای برمی گردد به زمان رياست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی. اين بدان معنی است که اين گزارش محمود احمدی نژاد را از اتهام کوشش برای دست يابی به سلاح هسته ای تبرئه می کند».

بنابراين و به گفته آقای دکتر امير احمدی «اين گزارش هديه ای است به دولت احمدی نژاد» زيرا به باور اين استاد دانشگاه «اين گزارش تصويری را که رسانه ها و دولت آمريکا از آيت الله خامنه ای رهبرجمهوری اسلامی و محمود احمدی نژاد ارائه داده است تصحيح می کند».

دکتر امير احمدی انتشار اين گزارش را دريچه ای ارزيابی می کند که در روابط تيره و تار ايران و آمريکا گشوده می شود و دولت ايران بايد با استفاده از اين فرصت بايد اين دريچه را به دروازه ای تبديل کند.

به نظر هوشنگ امير احمدی دولت جمهوری اسلامی بايد پيش از هر چيز در واکنش به اين گزارش روشن کند که آيا واقعا در پی دست يابی به سلاح هسته ای بوده است يا نه تا بدين وسيله به نگرانی های افکار عمومی در جهان پاسخ دهد.

آقای امير احمدی زمان انتشار گزارش سازمان ملی برآوردهای اطلاعاتی آمريکا را بی ربط با تحولات عراق نمی داند و می گويد بهبود اوضاع در عراق و همکاری ايران در اين زمينه می تواند در انتشار اين گزارش که چند ماه پيش آماده شده بود، موثر بوده باشد.

دکتر هوشنگ امير احمدی می گويد:«اگر چه مشکلات رابطه ايران و آمريکا تنها منحصر به مساله غنی سازی نمی شود منتها اين گزارش ديد ديگری را از ايران و رهبران ايران مطرح می کند و همزمان صدورقطعنامه مورد نظر آمريکا در شورای امنيت سازمان ملل را مشکل تر می کند».

به گفته اقای امير احمدی «اگر ايران مانند گذشته فرصت سوزی کند و از فضای ايجاد شده در اثر اين گزارش استفاده لازم را نبرد طبيعی است که اين گزارش در نهايت بی تاثير خواهد بود. بنابراين اين گزارش هم فرصت و هم خطر را باخود همراه دارد».

به باور آقای امير احمدی «اگر ايران از اين فرصت استفاده نکند، اين اتفاق خواهد افتاد که در صورت مخالفت روسيه و چين با صدور قطعنامه عليه ايران، آمريکا ديپلماسی را تمام شده اعلام کند و تلاش کند همانند آنچه در عراق اتفاق افتاد، با پيدا کردن متحدين خود سياستی ديگررا در قبال ايران به مرحله عمل در آورد».

«تصمیم رهبر ایران»

دکتر صادق زيبا کلام استاد دانشگاه و تحليلگر سياسی در تهران برخلاف نظر دکتر امير احمدی تصميم در باره برنامه هسته ای در ايران را وابسته به تصميم يک مقام مثلا رياست جمهوری نمی داند بلکه می گويد:«چنين تصميمی دست جمعی و زير نظر رهبری آيت الله خامنه ای گرفته می شود. بنابراين نمی توان رييس جمهوری های پيشين را تنها مسئول دانست».

آقای زيبا کلام در باره گزارش سازمان ملی برآوردهای اطلاعاتی آمريکا که می گويد:«ايران از سال ۲۰۰۳ ميلادی برنامه هسته ای تسليحانی را متوقف کرده است و اين تاريخ همزمان است با سال ۱۳۸۲ زمانی که دولت خاتمی اعلام کرد که غنی سازی را موقتا تعطيل می کند».

آقای زيبا کلام در باره اين پرسش که آيا واقعا جمهوری اسلامی در پی دست يابی سلاح های هسته ای بوده است، می گويد:«اين ادعا پايه ای منطقی ندارد، حکومت در ايران نه می تواند با سلاح اتمی جلوی مخالفين، فشارهای مردمی و اغتشاش احتمالی در درون ايران را بگيرد و نه اينکه ايران از سوی کشوری با سلاح هسته ای مورد تهديد است که بخواهد برای مقابله با آن خود را مجهز به سلاح هسته ای کند».

دکتر صادق زيبا کلام می گويد:« اين گزارش باعث تغييری در روابط ايران و آمريکا نخواهد داد زيرا کافی است که به گفته های روسای جمهوری دو کشور پس از انتشار اين گزارش نگاه کنيم هردو رييس جمهوری از پيروزی خود می گويند».

بنابراين به گفته آقای زيبا کلام «اين گزارش تنها باعث تقويت سياست آقای احمدی نژاد می شود چون وی با تکيه بر اين گزارش و ادعای اينکه سياست وی برحق و درست است می خواهد به غنی سازی ادامه دهد که سر انجام به تصويب قطعنامه ای شديد تر و با تحريم های گسترده تر هرچند که در تصويب آن هم تاخيری پيش آيد».