معاون عمليات نيروی شبه نظامی بسيج روز سه شنبه، ۳۱ ارديبهشت، از آغاز فعاليت گشت های اين نيرو در نواحی شهری ايران از سوم خردادماه خبر داد.
سرتيپ پاسدار احمد ذوالقدر به خبرگزاری های ایران گفته است: اين گشت ها، پنج نفره بوده و به صورت پياده در هزار نقطه از محلات شهری کشور فعاليت خواهند کرد و هدف آنان «کمک به برقراری امنيت پايدار در محلات»، «برخورد با اراذل و اوباش و سارقان»، «ممانعت از آسيب رساندن به اماکن عمومی، دولتی و خصوصی» ، و «برخورد با جرائم مشهود» است.
به گفته وی، گشت های بسيج با لباس های متحدالشکل انجام می شود و به همراه گروه پنج نفره بسيجيان، يک ضابط قضايی نيز حضور دارد، و آنان از ساعات پايان شب تا طلوع آفتاب با هماهنگی و همکاری نيروی انتظامی و قوه قضاییه در محدوده مشخصی که از پيش تعيين شده، فعاليت خواهند کرد.
«ضابط قضایی» که آقای ذوالقدر از همراهی آنان با گشت های بسيج خبر داده، به برخی از نيروهای برگزيده بسيج گفته می شود که پس از سپری کردن دوره هايی خاص دارای احکامی از دادگستری هستند که به آن ها اچازه بازداشت و بازجویی اوليه از افراد و همچنين بازرسی از اماکن و خودروها تفيذ شده است.
پيش از اين در ۲۵ ارديبهشت نيز حجت الاسلام حسن طائب، جانشين فرماندهی بسيج به خبرگزاری فارس گفته بود که «بسيج، تابستان امسال طرح ارتقای امنيت پايدار را اجرا می کند.»
حسن طائب که از زمان ادغام فرماندهی سپاه پاسداران و بسيج، جانشینی محمد علی جعفری را در فرماندهی بسيج بر عهده دارد، عملا فرمانده اين نيروی شبه نظامی است.
با وجود سابقه برقراری ايست بازرسی نيروهای بسيجی در سراسر کشور، راه اندازی گشت های امنيتی اقدام جديدی از سوی بسيج تلقی می شود که در سه دهه گذشته بی سابقه بوده است.
احمد ذوالقدر، فرمانده عمليات بسيج و برادر محمد باقر ذوالقدر از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران در خصوص علت برقراری چنين گشت هايی به صدا و سيمای جمهوری اسلامی گفته است: «شرارت های عناصر آمريکايی و ايجاد اعتبارات خاص برای نا امنی در شهرها و آدم ربايی، ضرورت حضور نيروی مقاومت بسيج احساس می شد.»
وی همچنين گفته است که «با اين اقدام، توطئه دشمنان انقلاب نيز برای ايجاد نا امنی نقش بر آب خواهد شد.»
از ايست بازرسی شبانه تا گشت های امنيتی
حضور نوجوانان مسلح، با پيراهن های روی شلوار و دستمال های عربی بر گردن که در ايران به «چفيه» مشهور است، از مشخصه های اصلی پست های ايست بازرسی بسيج است که از سال های پس از انقلاب در اغلب مناطق شهری و حتی روستايی برقرار بوده است.
زنان عضو نیروی مقاومت بسیج در حال انجام مانورهای نظامی در تهران این پست ها در ابتدای انقلاب به بهانه کنترل آنچه مقامات جمهوری اسلامی «فتنه ضد انقلاب» می خواندند، ایجاد شد ولی در سال های بعد فعالیت های این پست ها گسترش بیشتری یافت و مواردی را در بر گرفت که از آنها به عنوان مسائل منکراتی یاد می شد.
برای مقابله با آنچه که نوارهای موسيقی، فيلم های ويدئو و سی دی های صوتی يا تصويری غير مجاز عنوان می شد، نیروهای بسیج که اغلب آنها نوجوانان کم سن و سال عضو پایگاه های محله بودند با توقیف خودروهای شخصی، با دختران و پسران برخورد کرده و در موارد زیادی نیز آنها را به دادگاه های انقلاب ارجاع می دادند.
در دوره ای که از آن به عنوان «دوره اصلاحات» نام برده می شود با وجود اصرار برخی از فرماندهان سپاه پاسداران و بسيج، از شمار پست های ايست بازرسی بسيج در سطح شهرها کاسته شد و انجام آن به نيروی انتظامی سپرده شد.
با اين حال فرماندهان بسيج و از جمله محمد حجازی، فرمانده سابق اين نيرو بارها خواستار برقراری مجدد پست های ايست بازرسی بسيج در کشور شدند.
استدلال فرماندهان سپاه در آن سال ها برای توجيه مقام های ارشد، با تاکید بر گرايش ايدئولوژيک حاکم بر نيروهای بسيجی بیان می شد. به گفته این فرماندهان، نيروی انتظامی که از ادغام سه نيروی «کميته انقلاب اسلامی»، «شهربانی» و «ژاندارمری» در اوايل دهه هفتاد تشکيل شده بود، اغلب فاقد چنين گرايشی بود.
با اين حال دريافت اجازه برای برقراری مجدد و گسترده ايست بازرسی های بسيج تا اسفند ۸۶ به طول انجامید اما از اين زمان و با نزديک شدن به انتخابات مجلس هشتم و جشن چهارشنبه سوری، فرماندهی بسيج اعلام کرد که پايگاه های بسيج در اغلب مناطق کشور تا پايان تعطيلات نوروز اقدام به برپايی ايستگاه های ايست بازرسی می کنند.
با پايان هفته اول تعطيلات نوروز ۸۷ ، محمد علی جعفری، فرمانده کل سپاه و بسيج به خبرگزاری ايرنا گفت که دستور توقف اقدامات بسيج در داخل شهرها و توقف برقراری ايست بازرسی را صادر کرده و به فرماندهان بسيج دستور داده که اين اقدامات را به نيروی انتظامی واگذار کنند.
آقای جعفری افزود: «مسئوليت ايست و بازرسی های خيابانی و دستگيری مجرمان به عهده نيروی انتظامی خواهد بود، و در صورت نياز و درخواست فرماندهی نيروی انتظامی، نيروهای بسيج به کمک پرسنل نيروی انتظامی خواهند رفت.»
اما به فاصله کوتاهی از این اظهار نظر، در ۲۵ فروردين ماه ، حسن طائب، جانشين فرماندهی بسيج از راه اندازی گشت های امنيتی بسيج خبر داد و گفت: «مهمترين اهداف راه اندازی گشت های امنيتی بسيج حفاظت از کوی و برزن و تامين امنيت مردم در مناطق شهری و يا افزايش ضريب امنيتی شهرها و مقابله قاطع با شرارت های اراذل و اوباش است.»
به گفته وی، «گشت های امنيتی بسيج به طور دائم فعال هستند و علاوه بر آنها، گشت و ايست و بازرسی بسيج نيز در مواقع بحرانی و يا مورد نياز مانند گذشته همچنان فعال خواهند بود.»
اين فرمانده روحانی شبه نظاميان بسيج هفته گذشته نيز به خبرگزاری فارس گفت که برقرار گشت های امنيتی بيسج در چارچوب «طرح امنيت پايدار» اجرا می شود.
همزمانی دو طرح امنيتی و انتظامی
اين اقدام درحالی صورت می گيرد که نيروی انتظامی نيز از خرداد سال گذشته طرحی مشابه با عنوان « طرح امنيت اجتماعی و اخلاقی» را به اجرا در آورده که بخش اصلی آن را مبارزه با بدحجابی دختران و اعمال محدوديت هايی در نوع پوشش و مدل موی پسران جوان، تشکیل می دهد. در جریان اجرای این طرح، هزاران جوان دستگير شدند که بسیاری از آنها پس از سپردن تعهد کتبی و یا وثیقه در دادگاه آزاد شدند.
فرمانده کل نيروی انتظامی و دادستان کل کشور نيز روز سه شنبه در جريان برگزاری «همايش بررسی ابعاد روان شناختی و جامعه شناختی طرح امنيت اجتماعی و اخلاقی» از تداوم جدی تر اين طرح در سال جاری خبر دادند.
اما احمد ذوالقدر فرمانده عمليات بسيج گفته است: «برقرار گشت های امنيت بسيج در ۱۰۰۰ نقطه شهری کشور با هماهنگی نيروی انتظامی جمهوری اسلامی ايران و قوه قضاييه اجرا می شود.»
وی در عين حال گفت که به تناسب ماموريت، تجهيزات انفرادی مناسبی در اختيار گشت های امنيتی بسيج قرار گرفته که در صورت نياز و تشخيص فرمانده بسيج ممکن است سلاح خاصی نيز در اختيار اين گروه ها قرار گيرد.
برخی از تحلیلگران معتقدند که بخش عمده ای از دلایل راه اندازی این گشت ها به بروز برخی نا امنی های امنیتی و انجام بمبگذاری در حسینیه سید الشهدای شهر شیراز باز می گردد که در ابتدا وجود مواد منفجره علت بروز انفجار در آن اعلام شد ولی یک ماه بعد، مقام های اطلاعاتی، آن را بمبگذاری عنوان کردند.
به نظر می رسد نگرانی ها از بروز اغتشاشات و برخی تحرک ها در شهرهای ایران که می تواند عاملی تهدید کننده برای ثبات و امنیت جمهوری اسلامی باشد مقام های ایران را بر آن داشته تا با استفاده از نیروهای بسیج کنترل بیشتری بر اوضاع داشته باشند.
سال گذشته هنگامی که فرمانده جديد سپاه پاسداران معرفی شد وی در سخنانی تاکيد کرد که ماموريت اصلی اين ارگان نظامی جمهوری اسلامی ايران «مقابله با تهديدهای داخلی» است .
آقای جعفری گفته بود که «از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۰ خارجيها برخی از شورشهای داخلی را هدايت ميکردند و به اين مساله هم اميد بسياری بسته بودند. بدون ترديد در آينده نيز اين مشکلات وجود خواهد داشت.»
