بيانيه مهر ماه دفتر تحكيم وحدت، با سابقه ترين و بزرگ ترين تشكل دانشجویی ۳۰ اخير، در تاريخ جنبش دانشجویی ايران كم نظير است و برخى از مهم ترين مباحث نظرى و عملى كنونى جنبش دانشجویی و تصويرى گويا از برخى از مهم ترين شاخصه هاى ساختار حكومتى و بن بست مخالفان و منتقدان مجاز و اپوزيسيون غير مجاز ايران را به دست مى دهد.
اين بيانيه به مناسبت آغاز سال تحصيلى منتشر و از دگرگونى اساسى در اهداف سياست ها و برنامه هاى دفتر تحكيم وحدت خبر داده است.
زبان، لحن، ساختار و محتواى اين بيانيه را مى توان از منظرهاى گوناگون تحليل كرد اما حتى گزارشى كوتاه از آن، كه در اين يادداشت آمده است، اهميت بيانيه اى را نشان دهد كه سايه تلخ بن بست سياسى، وزن سنگين سركوب حكومت و تلخكامى شكست جناح هاى مجاز حكومتى در آن چندان تيره است كه مى تواند تحول در برنامه بزرگ ترين نهاد دانشجویی ايران را، به رغم واقع بينى و سنجيدگى آن، چون عقب نشينى اجبارى از اهداف كلان سياسى و قناعت تحميلى به اهداف خرد اجتماعى و فرهنگى جلوه دهد.
گزارشى از يك بيانيه، از سوداى بزرگ تا برنامه خرد
دفتر تحكيم وحدت كه از نخستين روز تاسيس خود در سال ۱۳۵۸ تا دور دوم رياست جمهورى آقاى خاتمى و شكست مفاهيم و برنامه هاى اصلاح طلبان مذهبى بازوى دانشجویی جناح هاى حكومتى بود و به دوران اول از چپ هاى حكومتى و به دوران دوم از اصلاح طلبان مذهبى حمايت مى كرد، در بيانيه اخير خود اعلام كرد كه «از پاراديم وابستگى» به جناح هاى حكومتى، «به پارادايم استقلال» گذر كرده است.
بزرگ ترين نهاد دانشجویی ايران كه در گذشته با همراهى با جناح هاى حكومتى سوداى «اصلاح، تغيير و تحول ساختار سياسى حكومت» را در سر داشت، در بيانيه اخير خود اعلام كرد كه جامعه ايرانى «دوران انفعال» و «انسداد سياسى» را تجربه مى كند و دفتر تحكيم وحدت «با تحليل تجربه ۱۰ سال» اخير خود و «به عنوان بخشى از جنبش مستقل دانشجویی»، «جايگاه خود را نه در حوزه سياسى كه در جامعه مدنى و عرصه عمومى» و «تقويت جامعه مدنى و فعاليت هاى اجتماعى و فرهنگى» جست و جو مى كند.
- «به نظر مى رسد كه با قرار گرفتن روشنفكران و فعالان منتقد سياسى در وضعيت بن بست و با توجه به شكست سياست اصلاحات انتخابات محور، عامه مردم اميد چندانى به بهبود امور خود از مسير سياست نداشته و متاسفانه تاكنون راهكارى جايگزين و بديلى مناسب براى سياست هاى اصلاحات انتخابات محور ارائه نشده و مورد توافق جمعى نخبگان واقع نگرديده است.»
بيانيه با اشاره به «نگاه امنيتى حاكمان به دانشگاه ، روحيه هماوردطلبى دولت مردان، انتقام گيرى از فعالان دانشجويى، زندانى بودن بيش از ۳۰ دانشجو و..» اعلام مى كند كه «نمايندگان بيش از ۳۰ انجمن اسلامى دانشجويان از سراسر كشور»، «در نشستى كه در چهار سال اخير بى سابقه» بود «اعضاى جديد شوراى مركزى اتحاديه» را انتخاب كرده و با تحليل كارنامه دفتر تحكيم وحدت در «۱۰ سال گذشته» اهداف، استراتژى ، اولويت ها و تاكتيك هاى جديد اين نهاد را مدون كرده اند.
بيانيه از اين حكم كه «تحليلى مختصر بر فضاى سياسى تاريخ معاصر ايران نشان دهنده دوره هايى از گشايش فضاى سياسى و انسداد آن مى باشد كه در پى يكديگر مى آيند» نتيجه مى گيرد: «با شكست دوره اصلاحات اينك در دوره اى از انسداد سياسى به سر مى بريم.»
آن چه در بيانيه به «دوره گشايش» تعبير شده است، دوران هشت ساله رياست جمهورى آقاى خاتمى، براى گرايش هاى هوادار اصلاح طلبان مذهبى از جمله دفتر تحكيم وحدت، نه فقط گشايش كه علاوه بر آن دوران افزايش سهم در قدرت سياسى نيز بود اما گرايش هایی كه به هيچ از يک جناح های
حكومتى وابسته نبوده، محروم از آزادى بيان و تجمع و ...، سركوب شده و حتا به قتل مى رسيدند، گرايشى كه دفتر تحكيم وحدت با گذر «از وابستگى به استقلال» به آن پيوسته است، حكايتى ديگر از «دوران گشايش» را روايت مى كنند.
آن چه به عنوان «انسداد سياسى» در اين بيانيه آمده است نيز مى تواند به سرخوردگى اكثريت مردم از اصلاح طلبان و كارگزاران و به بى اعتنایی همين اكثريت به گرايش ها و نهادهاى اپوريسيون غير مجاز و شبه جنبش هاى مجاز تعبير شود.
بيانيه دفتر تحكيم وحدت پس از طرح «دوران انسداد سياسى» تصويرى از گرايش ها، نهادها و جناح هاى حكومتى و عرصه سياست مجاز ايران به دست مى دهد: «به نظر مى رسد كه با قرار گرفتن روشنفكران و فعالان منتقد سياسى در وضعيت بن بست و با توجه به شكست سياست اصلاحات انتخابات محور، عامه مردم اميد چندانى به بهبود امور خود از مسير سياست نداشته و متاسفانه تاكنون راهكارى جايگزين و بديلى مناسب براى سياست هاى اصلاحات انتخابات محور ارائه نشده و مورد توافق جمعى نخبگان واقع نگرديده است.»
تصوير دفتر تحكيم وحدت از شكست اصلاح طلبان مذهبى انتخابات محور، بى برنامگى تحريم كنندگان انتخابات و ارائه دهندگان راه حل هاى اينترنتى، توهمى و غير عملى و فقدان آلترناتيو جدى بر «پارامترهایی» استوار است كه در گزارش هاى خبرى تكرار مى شوند:
استبداد ولى فقيه پر رنگ تر مى شود، اصول گرايان، رياست جمهورى، مجلس و بخش هایی از نهادهاى نظامى و امنيتى را در انحصار دارند، محافظه كاران سنتى بر قوه قضائيه مسلط اند، اكثريت مردم در انتخابات رياست جمهورى و مجلس سرخوردگى خود را از اصلاح طلبان مذهبى و كارگزاران طرفدار آقاى رفسنجانى ــ تنها گرايش هاى مجاز مخالف اصول گرايان ــ نشان داده اند، گرايش ها و نهادهاى مستقل از حكومت از حضور فعال محروم اند، مهم ترين آرزوى اصلاح طلبان مذهبى و كارگزاران به بازگشت آقاى خاتمى يا پيروزى آقاى كروبى، تكرار آزمون شكست خورده، تقليل يافته است، مخالفان انتخابات و ده ها گروه و محفلى كه خود را اپوزيسيون مى خوانند، هيچ مفهوم و برنامه جدى و عملى ارائه نداده و از نفوذ عينى بر مردم بهره اى ندارند و ...
به رغم اين «پارامترها»، كه مى توان بر شمار آن ها افزود، جامعه ايرانى به تحول در همه ابعاد خود و به حل بحران هاى سياسى، اقتصادى، فرهنگى و اجتماعى خود نيازمند است.
بحران و نياز از سویی و غيبت پاسخ و راه حل از ديگر سو در قالب ياس، سرخوردگى، انفعال و ... خود را نشان داده و راه را بر ادامه وضع موجود هموار مى كند.
بن بست سياسى و مفهومى
در اين بيانيه مى توان خواند كه تجربه تحول از درون در هشت سال رياست جمهورى آقاى خاتمى شكست خورده و تحول بيرون از چارچوب سياسى كنونى،ــ تغيير قانون اساسى ــ نيز به دلايلى چون غيبت آلترناتيو سياسى، مفهومى و برنامه اى، محروميت نهادها، گرايش ها، شخصيت ها و نيمه يا شبه جنبش هاى غير حكومتى از نفوذ، برد و حمايت موثر در جامعه، در چشم انداز نيست.
بيانيه مى گويد: «پارامترهاى بسيارى شكل گيرى فضاى بسته سياسى نقش داشته اند كه بسيارى از آن ها از كنترل نيروهاى منتقد سياسى خارج مى باشند. گشايش دوره اى جديد از انبساط سياسى به وسيله نگاه اراده گرايانه امكان پذير نيست.»
بيانيه اميد مى دهد كه دوران ركود كنونى را بايد «به چشم دوره تجهيز و آمادگى براى فرصت مناسب بعدى (كه دير يا زود از راه مى رسد) نگريست» اما به رغم اين اميد، كه رمانتيك مى نمايد، «شناخت ويژگى هاى دوره انقباض سياسى موجب مى شود تا با در نظر گرفتن ملاحظات خاصى چنين دوره اى به انتخاب راهبردها و تاكتيك فعاليت خود دست بزنيم.»
دفتر تحكيم وحدت در بيانيه خود «راهبردهاى جديد» جنبش دانشجویی را «تقويت موثر جامعه مدنى»، «تلاش در جهت ايجاد ارتباط موثر با بخش اجتماعى» ، «سازماندهى مناسب»، تبديل شدن به «پلى محكم در جهت ارتباط روشنفكرى و دانشگاه با اجتماع»، «ارتباط گيرى با هنرمندان حوزه هاى مختلف» و «دغدغه مندى به آسيب هاى اجتماعى چون فقر، اعتياد، فحشا، وضعيت كودكان و سالمندان بى سرپرست» تعيين مى كند .
سركوب حكومتى و ضعف مخالفان مجاز چندان است كه «بزرگ ترين تشكل دانشجویی ايران» حتا طرح يا پى گيرى يكى از اصلى ترين خواسته هاى جنبش دانشجویی ايران، «استقلال دانشگاه» را به آينده موكول كرده و بر آن است كه در مرحله كنونى «بايد به دفاع از آزادى هاى آكادميك» بسنده كرد هرچند در ايران آزادى آكادميك بدون استقلال دانشگاه ها، و بدون تغيير بندهائى از قانون اساسى، ممكن نيست.
بيانيه دفتر تحكيم وحدت مى كوشد تا راه همكارى گرايش هاى گوناگون دانشجویی را هموار كند و بر آن است كه « كمپين دفاع از آزادى هاى آكادميك مى تواند مبناى حداقلى مناسبى براى ايجاد اتحاد در ميان فعالان دانشجويى بوده و اين مساله را به مطالبه اصلى دانشگاه از نهاد قدرت تبديل كند.»
دانشجويان و انتخابات
موضع بيانيه دفتر تحكيم وحدت در باره انتخابات نيز از سرخوردگى جنبش دانشجویی از جناح هاى حكومتى خبر مى دهد: «از نظر ما دولت نهم در سه سال اخير موجب عقبگردى بى سابقه در زمينه هاى فرهنگى، اجتماعى و اقتصادى شده با اين حال اصلاح طلبان و تحول خواهان نيز تاكنون از ارائه مدلى براى گشودن مسير دمكراسى و توسعه ناتوان بوده اند و همچنان بى توجه به برنامه، نقشه راه و كادر مناسب براى پاسخگويى به مطالبات جامعه بر طبل شخصيت گرايى نواخته و دعواى انتخاباتى را به سطح منازعات اشخاص و چهره هاى سياسى فرو كاسته اند.»
بيانيه اخير دفتر تحكيم وحدت مى تواند به عقب نشينى بخشى از جنبش دانشجویی تعبير شود يا به تاملى كه در بلوغ پس از كودكى زمينه را براى پختگى پيرى فراهم مى كند.
اين بيانيه مى تواند حاصل كارنامه نهادى باشد كه اعضاى آن با گروگان گيرى ديپلمات هاى آمريكایی روياى نابودى استكبار جهانى ، با حمايت از دولت آقاى موسوى روياى تحقق سوسياليزم اسلامى و با حمايت از آقاى خاتمى روياى پى افكندن مردم سالارى دينى را در سر داشتند ، در هر سه مرحله كاركرد جنبش دانشجوئى را دگرگون كردن جهان و ايران در پرتو تفسيرهاى نو از اسلام تعريف مى كردند و به دوران تامل و بلوغ واقع بين تر شده و راه را براى پختگى پيرى خود هموار مى كنند.
