بهای نفت روز پنج شنبه بار دیگر سقوط کرد و در بازار لندن به زیر ۵۰ دلار در هر بشکه رسید که پایین ترین میزان طی سه سال گذشته است.
روز پنج شنبه بهای هر بشکه نفت خام برنت دریای شمال، برای تحویل در ماه ژانویه، به ۴۸ دلار و۵۴ سنت کاهش یافت که از ماه مه سال ۲۰۰۵ تاکنون بی سابقه بوده است.
بهای نفت برنت در معاملات روز چهارشنبه ۵۱ دلار و ۷۲ سنت بود.
در نیویورک نیز هر بشکه نفت خام سبک، برای تحویل در ماه دسامبر، به ۵۰ دلار و ۲۰سنت رسید که از ماه ژانویه سال ۲۰۰۷ به این سو سابقه نداشته است.
بهای نفت از ماه ژوییه سال ۲۰۰۸، که به رکورد ۱۴۷ دلار در هر بشکه رسید، به دلیل بحران اقتصادی بین‌المللی و کاهش تقاضا، تا کنون به کمتر از یک سوم رسیده است.
کارشناسان نگرانی از رشد منفی اقتصادی و کاهش تقاضا برای نفت را دلیل سقوط بهای نفت می دانند.
با ادامه سقوط بهای نفت، سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک، تصمیم گرفت از نخستین روز ماه نوامبر روزانه یک و نیم میلیون بشکه از تولید خود بکاهد. با این حال، این اقدام نتوانست از کاهش بهای نفت جلوگیری کند.
از سوی دیگر محمدعلی خطیبی، نماینده ایران در اوپک، می گوید: «روند نزولی قیمت نفت و افزایش ذخیره نفت کشورهای بزرگ صنعتی نشان دهنده مازاد عرضه است.»
پایان عصر جدید
تا چند ماه پيش همه از عصر جديدى سخن مى گفتند، عصرى كه در آن نفت به كالايى كمياب و بسيار گران تبديل شده بود. بهاى طلاى سياه تا جايى بالا رفت كه توليد كنندگان از سر خوش بينى و مصرف كنندگان از سر بد بينى از نفت ۲۰۰ دلارى سخن مى گفتند.
اما به يكباره بحران مالى همه جهان را فرا گرفت. بحرانى كه در اصل در وام هاى غيرقابل وصول مسكن در آمريكا نشات گرفته است و به زودى اين بحران كه تا كنون صدها بانك، نهاد مالى و اقتصادى را ورشكست كرده بر بهاى نفت نيز اثر گذاشت.
- «رييس بانك مركزى اعلام كرده كه ۲۵ ميليارد دلار ذخيره ارزى داريم. اگر فرض كنيم كه اين عدد صحيحى است در اين صورت بايد نتيجه گيرى كنيم كه تمام دولت درآمدهاى دولت از محل نفت به مصرف بودجه اى رسيده است.»
فريدون خاوند، كارشناس اقتصادى راديو فردا در اين زمينه مى گويد: «بحران مالى به تدريج تبديل به بحران اقتصادى شده است، يعنى چرخ فعاليت اقتصادى را هم در ايالات متحده آمريكا، هم در اورپا و هم در بخش مهمى از آسيا از كار انداخته است.»
وى افزود: «در نتيجه، كشورهاى اروپايى مثل ژاپن و ايالات متحده آمريكا در حال حاضر با رشد منفى درگير هستند و نرخ رشد هم در چين و هم در هند به مقدار قابل توجهى رو به كاهش مى رود و ساير كشورهاى در حال توسعه نيز از اين فرايند بر كنار نيستند.»
به گفته آقاى خاوند، «تمام اين وضعيت سبب مى شود كه تقاضاى نفت همزمان با كاهش آهنگ رشد اقتصادى، تنزل پيدا كند، كه اين كاهش بر ارزش بهاى طلاى سياه هم تاثير مى گذارد و نفت در حال حاضر به يك سوم قيمت آن رسيده است.»
بخش اعظم بودجه دولت ها در كشورهاى توليد كننده نفت بر درآمد نفتى مبتنى است. بنا بر آمارهاى منتشر شده در ايران نيز نزديك به هفتاد درصد از بودجه دولت به درآمدهاى نفتى وابسته است.
بدين ترتيب كاهش بهاى نفت به ميزان يك سوم يعنى دردسرى بزرگ براى دولت.
عبدالحسين ساسان، استاد اقتصاد در اصفهان در اين زمينه مى گويد: «علاوه بر طرح هاى عمرانى، هزينه هاى جارى هم تحت فشار قرار مى گيرد. و اين در حالى است كه بودجه جارى كشور كه عمدتا دستمزد، تعهدات پرسنلى دولت است، قابل صرفه جويى نيست.»
وى افزود: «ولى ترديدى نيست كه از حيث هزينه هاى عمرانى همه كشورهاى نفت خيز نظير اوپك دچار مشكل خواهند شد.»
ذخاير ارزى يكى از ابزارهايى است كه دولت ها در چنين مواقعى به سراغ آن مى روند اما به گفته آقاى ساسان به نظر مى رسد كه دولت محمود احمدى نژاد موجودى صندوق ذخيره ارزى را به طور كامل مصرف كرده است.
اين استاد اقتصاد مى گويد: «رييس بانك مركزى اعلام كرده كه ۲۵ ميليارد دلار ذخيره ارزى داريم. اگر فرض كنيم كه اين عدد صحيحى است در اين صورت بايد نتيجه گيرى كنيم كه تمام دولت درآمدهاى دولت از محل نفت به مصرف بودجه اى رسيده است.»
سازمان اوپك در نشست اضطرارى خود در روز دوم آبان تصميم به كاهش توليد به ميزان يك و نيم ميليون بشكه نفت در روز گرفت اما اين اقدام از سقوط قيمت اين ماده نيز جلوگيرى نكرد.
کشورهای عضو اوپک قرار است روز شنبه، نهم آذرماه، (۲۹ نوامبر) گرد هم آیند تا راه های جلوگیری از کاهش بیشتر بهای نفت را بررسی کنند.
بهای سبد نفت اوپک روز چهارشنبه با ۶۶ سنت کاهش نسبت به روز قبل از آن به ۴۵ دلار و ۸۹ سنت در هر بشکه رسید.
