طی ماه‌های اخیر دزدی دریایی در خلیج عدن و سواحل سومالی شدت گرفته است. این دزدان طی یک سال گذشته بیش از ۹۰ کشتی را در آب‌های بین‌المللی ربوده‌اند.
در یکی از تازه‌ترین راهزنی‌ها روز دوشنبه، بیست‌وهفتم آبان، یک نفتکش عظیم عربستان سعودی، حامل دو میلیون بشکه نفت، ربوده شد.
یک روز پس از آن نیز دزدان دریایی یک کشتی هنگ‌کنگی حامل گندم را که رهسپار ایران بود در خلیج عدن به تصرف خود درآوردند.
چرا دزدی دریایی در خلیج عدن و سواحل سومالی شدت گرفته و چرا ظاهرا کار عمده‌ای برای مقابله با این پدیده انجام نگرفته است؟
جیسون الدرویک (Jason Alderwick)، کارشناس امور دریایی در مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در لندن، در گفت‌وگو با رادیو فردا می‌گوید برای مبارزه با دزدان دریایی گام‌هایی برداشته شده است:
جیسون الدرویک: «به باور من كارهايی در دست انجام است. تعداد ناوهای نيروهای دريايی مختلف كه در آن منطقه گشت می‌زنند افزايش يافته است.
اضافه براين، برخی از محدوديت‌های مربوط به مقررات درگيری، يعنی چه زمان، كجا و چگونه بايد با دزدان دريايی درگير شد، برداشته شده است.
نكته مهم در باره راهزنی دريایی اين است كه حل اين مسأله فقط به دريا مربوط نمی‌شود. ريشه اصلی اين مسأله در كشور سومالی است.
اين كشور بسيار ضعيف است و نمی‌تواند حريم دريایی خود را حفاظت كند؛ و اين يكی از دلایل عمده گسترش راهزنی دريایی در خليج عدن است.»
اما چرا بر روی كشتی‌های باری و نفتكش‌ها افراد مسلحی گمارده نمی‌شوند که در برابر دزدان دريایی از کشتی‌ها محفاظت كنند؟ آيا نبودن افراد مسلح باعث نمی‌شود كه دزدان دريایی به آسانی دست به كشتی‌ربایی بزنند؟
جيسون الدرويک: «بله، كاملا همين‌طور است. حالا دیگر صاحبان كشتی و اداره كنندگان امور كشتيرانی مجبور شده‌اند اقداماتی را برای حفاظت از خدمه كشتی‌ها مدنظر قرار دهند.
- «ما به عمل و اقدام جدی دولت‌ها نياز داريم؛ به حضور بيشتر كشتی‌های جنگی در خليج عدن و آب‌های اطراف آن احتياج داريم. البته نه فقط حضور، بلكه اقدام عليه دزدی دريایی»
به باور من در بعضی موارد برای جلوگيری از دزدی دريايی، گماردن تيم‌های حفاظت در كشتی‌ها كار لازمی است.
مسأله مهم اين است كه سالانه بيش از شانزده هزار كشتي در خليج عدن و آب‌های اطراف آن تردد می‌كنند. فكر نمی‌كنم تک‌تک از اين كشتی‌ها بتوانند يک تيم حفاظتی داشته باشند.
اما در بعضی موارد، اگر كشتی درحال تردد مانند نفتكش عظيم عربستانی يا كشتی مسافربری باشد، آن‌وقت گماردن تيم حفاظتی شايد تنها راه جلوگيری از دزدی دريایی باشد.»
***
با این حال بيل باكس، یکی از كارشناسان «انجمن مستقل بين‌المللی صاحبان نفتكش‌ها» معروف به «اينتر تانكو»، مخالف بهره گرفتن از تیم‌های حفاظتی در کشتی‌های تجاری است.
او به رادیو فردا می‌گوید:
بیل باکس: «ما موافق اين كار نيستيم. به نظر ما گماردن افراد مسلح در كشتی‌های تجاری مسأله دزدی دريایی را پيچيده‌تر خواهد كرد و به آن شدت خواهد بخشید. به عبارت ديگر، ميزان ريسک را افزايش خواهد داد.
بايد اضافه كنم كه كشتی‌های تجاری تمامی اقدامات لازم را برای حفاظت خود به عمل می‌آورند. اما شوربختانه زمانی كه طرف مقابل قايق‌های تندرو دارد و به راكت و مسلسل مجهز است، اين اقدامات بی‌تأثير است.»
***
اما آيا دزدی دريایی بيمه كشتی‌ها و حمل كالاها را افزايش داده است؟ جيسون الدريک، از مؤسسه بين‌المللی مطالعات استراتژيک لندن، در پاسخ به این پرسش به رادیو فردا می‌گوید:
جيسون الدريک: «بله. اكنون شركت‌های كشتی‌رانی برای تردد كشتی‌های خود در خليج عدن پول بيشتری به شركت‌های بيمه می‌دهند.
نشانه‌ها حاكی از آن است كه برخی از شركت‌ها مسير كشتی‌های خود را تغيير داده‌اند؛ بدين معنی كه كشتی‌ها با دور زدن «دماغه اميد نيک» به دريانوردی ادامه می‌دهند.
اين كار برای كاهش هزينه بيمه است. درواقع برای برخی از شركت‌های كشتيرانی دور زدن دماغه اميد نيک، كه مسيري طولانی است، بهتر از تردد در خليج عدن و عبور از كانال سوئز است.»
***
اما چگونه می‌توان به رویارویی با مسأله دزدی دريایی پرداخت؟
بيل باكس، یکی از كارشناسان اينتر تانكو، به اقدامات دولت‌ها چشم دوخته است:
بیل باکس: «ما به عمل و اقدام جدی دولت‌ها نياز داريم؛ به حضور بيشتر كشتی‌های جنگی در خليج عدن و آب‌های اطراف آن احتياج داريم. البته نه فقط حضور، بلكه اقدام عليه دزدی دريایی.
همچنین ناوهایی كه به منطقه اعزام می‌شوند بايد از دولت‌های مطبوع خود اختيارات لازم برای درگيری با دزدان دريایی را داشته باشند.»
اما به باور جيسون الدرويک، استفاده از كشتی‌های جنگی حلال مسأله راهزنی دريایی نيست؛ بايد ريشه اين كار را خشكاند:
جيسون الدرويک: «بايد به اين نكته توجه كنيم كه حل مسأله دزدی دريایی نياز به همكاری شركت‌های كشتی‌رانی و سازمان‌های مستقر در ساحل دارد.
عمليات و گشت‌زنی كشتی‌های جنگی در منطقه فقط با معلول مبارزه می‌كند؛ و نه علت دزدی دريایی را.»
