پایگاه داده باز ایران،پروژه نوآوری است برای جمع‌آوری داده‌های مربوط به ایران در یک جا و ارائه آن‌ها در قالب‌هایی که به راحتی قابل دسترس باشند. رادیو فردا با همکاری این نهاد مجموع مقالاتی را منتشر می‌کند که نخستین آن با عنوان ایرانی‌ها از چه می‌میرند؟هفته گذشته منتشر شد. دومین مقاله به شرح زیر است.
پراکندگی دلایل مرگ و میر در استان‌ها چه می‌تواند به ما بگوید؟ نگاهی به گزارش سازمان ثبت احوال درباره چهار دلیل اصلی مرگ و میر در ۳۱ استان کشور در سال ۱۳۹۳ نشان می‌دهد که بیماری‌های قلبی وعروقی شایع‌ترین دلیل مرگ است، ولی در مورد سه دلیل بعدی اختلاف زیادی در میان استان‌ها وجود دارد.
آیا در کنار عوامل دیگر، عدم توزیع عادلانه امکانات بهداشتی و درمانی و اختلاف بهره‌‌مندی از رفاه اقتصادی در این تفاوت نقش دارند؟
دومین دلیل اصلی مرگ و میر در ۲۲ استان در سال ۱۳۹۳ دو عامل مبهم «نامعلوم» و «علائم و حالات بد تعریف شده» است.
همان‌طور که در نمودار بالا می‌بینید، در ۲۲ استان کشور «علائم و حالات بد تعریف شده و مبهم» و«نامعلوم» به عنوان دومین دلیل اصلی مرگ و میر ذکر شده‌اند، در حالی که در استان تهران اصلا جزو چهار دلیل فوت نیستند.
از سوی دیگر، بر اساس گزارش‌های موجود برآورد می‌شود که در ایران تنها ۴۰ درصد موارد مرگ‌های ثبت شده، در بیمارستان اتفاق می‌افتند. اگر پرونده‌های فوت بیمارستانی متوفی کامل باشند، می‌تواند مبنای تعیین علت اصلی فوت گردد. اما وضعیت پرونده‌های بیمارستانی در مناطق مختلف هم مثل امکانات بهداشتی و درمانی یکسان نیست.
حدود ۱۵ درصد از جمعیت روستایی خارج از محدوده‌های خانه‌های بهداشت قرار دارند و گروه‌های سیار که معمولاً از نزدیک‌ترین مرکز بهداشتی درمانی یا مرکز بهداشت شهرستان اعزام می‌شوند اطلاعات را جمع آوری می‌کنند. می‌توان تصور کرد که در چنین مواردی علت اعلام شده برای مرگ دارای دقت کافی نباشد.
در سال ۱۳۹۳ در کل کشور، مرگ بیش از ۳۸ هزار نفر تحت عنوان «علائم و حالات بد تعریف شده و مبهم»، بیش از ۲۸ هزار نفر تحت عنوان «نامعلوم»، و مرگ حدود ۳۵۰۰ نفر ذیل عنوان «سایر عوامل» ذکر شده است. این سه دلیل مبهم روی هم عامل نزدیک به ۲۱ درصد از کل مرگ و میرها را شامل می‌شوند. به عبارتی دلیل مرگ حدود ۷۰ هزار نفر در سال مبهم بوده است!
در استان‌های محرومی مثل سیستان و بلوچستان، بوشهر، هرمزگان و کهگیلویه و بویراحمد می‌بینیم که چهار دلیل اصلی مرگ که در گزارش آمده این‌ها هستند: «بیماری‌های قلبی و عروقی»، «علائم و حالات بد تعریف شده و مبهم»، «حوادث غیرعمدی» و «نامعلوم». برای مثال در استان هرمزگان حدود ۳۰ درصد از موارد فوت یا به دلایل نامعلوم گزارش شده‌اند و یا تحت عنوان علائم و حالات بد تعریف شده، در حالی که در استان اصفهان کمتر از ۹ درصد موارد نامعلوم بوده است.
فراوانی موارد فوت به دلایل مبهم در سطح کشور، گذشته از این که حکایت از نبود اطلاعات درست و دقیق برای برنامه‌‌ریزی منسجم دارد، نشانگر عدم توزیع عادلانه امکانات پزشکی و محرومیت مضاعف بخش‌هایی از کشور است.
آیا «بیماری‌های انگلی و عفونی» که در استان تهران در رده چهارم دلایل مرگ و میر قرار گرفته نشان از مشکلی جدی در این استان دارد یا این که در استان‌های دیگری هم عامل مرگ و میر است، ولی به خاطر نبود امکانات بهداشتی و درمانی گزارش نشده؟
این گزارش با استفاده از داده‌های پایگاه داده‌بازایران نوشته شده است.
