نزدیک به هفت ماه پس از شروع جنگ در غزه نه تنها این مناقشه به پایان نرسیده که تبعات و اثراتش در آن سوی کره زمین و در دل جامعهٔ آمریکا در حال مشاهده است.
وقتی در ۱۲ دی ماه پارسال کلاودین گی در نهایت تصمیم گرفت بعد از هفته‌ها جنجال و اتهامات مربوط به «یهودی‌ستیزی» از سمت خود به عنوان رئيس دانشگاه هاروارد کناره‌گیری کند، نشانه‌ای از فضای ملتهب در جامعهٔ دانشگاهی ایالات متحده نمایان شد؛ اتفاقی که با طولانی‌تر شدن جنگ غزه روزبه‌روز شدت یافت و حالا به جایی رسیده که نیروهای پلیس مجبور به بازداشت ده‌ها دانشجو شده‌اند و رئيس مجلس نمایندگان آمریکا، در مقابل اعتراضات دانشجویان، از رئيس دانشگاه کلمبیا می‌خواهد که از سمتش استعفا دهد.
ماجرای اخیر که حالا روزبه‌روز دانشگاه‌های بیشتری را درمی‌نوردد، از کجا آغاز شده و دانشجویان حامی فلسطینی‌ها و مخالف سیاست‌های دولت جو بایدن در قبال اسرائيل چه می‌خواهند؟
ماجرا از کجا آغاز شد؟
پاسخ مشخص به این پرسش به همان زمانی برمی‌گردد که گروه افراطی حماس، که آمریکا و اتحادیهٔ اروپا آن را تروریستی می‌دانند، به اسرائيل حمله کرد و این جنگ آغاز شد؛ اما اتفاق جدیدتر احتمالاً به همین هفتهٔ قبل برمی‌گردد؛ جایی که نعمت شفیق، رئيس مصری‌تبار دانشگاه کلمبیای آمریکا، در مجلس نمایندگان دربارهٔ اتهامات «یهودی‌ستیزی» در این مرکز دانشگاهی شهادت می‌داد و همزمان تظاهرات حامیان فلسطینی‌ها در محوطهٔ این دانشگاه در حال برگزاری بود.
شفیق پس از شهادت خود در نامه‌ای از ادارهٔ پلیس شهر نیویورک خواست افرادی را که در محوطهٔ جنوبی دانشگاه اردو زده بودند، متفرق کند چرا که به باور او این دانشجویان «قوانین و سیاست‌های دانشگاه را نقض کرده بودند».
حضور نیروهای پلیس و دستگیری تعدادی از دانشجویان التهاب را بیشتر کرد و دامنهٔ اعتراضات به دیگر دانشگاه‌های دیگر آمریکا نیز کشیده شد.
خواسته‌های معترضان چیست؟
دانشجویان، برخی از اساتید و اعضای هیئت علمی که در این اعتراضات حضور داشته‌اند، خواهان برقراری دائمی آتش‌بس در نوار غزه و همچنین تجدیدنظر دربارهٔ سیاست‌های ایالات متحده در قبال اسرائیل و لغو ارسال کمک‌های نظامی به این کشور هستند.
همچنین اخراج، تعلیق و بازداشت گروهی از دانشگاهیان باعث شده معترضان خواستار لغو این احکام و بازگشت دوستان و همکاران تنبیه‌شدهٔ خود به فضای دانشگاهی باشند.
البته خواسته‌های دانشجویان در همهٔ دانشگاه‌ها دقیقاً یکسان نیست؛ برای مثال معترضان در کلمبیا گفته‌اند تا زمانی که این مؤسسه با مراکز آکادمیک اسرائيلی قطع رابطه نکند و تعهد ندهد که سرمایهٔ خود را از نهادهای مرتبط با اسرائيل خارج خواهد کرد، به تجمعات خود پایان نمی‌دهند. در سایر دانشگاه‌ها هم معترضان از مدیران خود خواسته‌اند که به سرمایه‌گذاری‌های خود در مؤسسات، شرکت‌ها و کمپانی‌هایی که سلاح، تجهیزات و اقلام دیگر به اسرائيل می‌فروشند، خاتمه دهند.
معترضان چه کسانی هستند؟
معترضان گروه‌های متفاوتی از دانشجویان، اساتید و پژوهشگران دانشگاه‌های مختلف آمریکا هستند که هرچند برخی از آن‌ها تبارِ عرب دارند، اما در میان آن‌ها آمریکایی‌های بسیاری دیده می‌شوند که از «آرمان فلسطین» دفاع می‌کنند و خواستار پایان یافتن چیزی که آن را «ظلم اسرائيل به فلسطینی‌ها» می‌خوانند، هستند.
همچنین گروهی از افراد یهودی‌تبار که خود را مخالف سیاست‌های اسرائيل می‌دانند نیز در میان معترضان حضور دارند. البته برخی از دانشجویان یهودی هم می‌گویند در دانشگاه‌ها احساس ناامنی می‌کنند و از شنیدن برخی از شعارهایی که ماهیت «یهودی‌ستیزانه» دارد، خشمگین شده‌اند. با این حال برگزارکنندگان این اعتراضات خشونت علیه گروهی دیگر از جمله طرفداران اسرائيل را رد کرده‌اند.
در نهایت این‌که هرچند بیشتر معترضان دانشجو هستند اما اساتید دانشگاه و اعضای هیئت علمی مؤسسات آموزشی مختلف آمریکا نیز در بین آن‌ها دیده می‌شوند.
کدام دانشگاه‌ها شاهد اعتراضات بوده؟
ابتدا اعتراضات از دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک آغاز شد، اما به‌تدریج جغرافیای تظاهرات‌ها گسترده‌تر شد.
در مرحلهٔ نخست دانشگاه‌های ییل، برکلی کالیفرنیا، مؤسسه فناوری ماساچوست، میشیگان و کالج امرسون شاهد برگزاری تجمعات اعتراضی بود.
با ادامهٔ بازداشت‌ها، در مرحلهٔ بعدی مراکز آموزشی چون دانشگاه تگزاس آستین، مینه‌سوتا، دانشگاه لس‌آنجلس، کالیفرنیای جنوبی، اوهایو، نورث وسترن، نیویورک، هاروراد، جرج واشینگتن و اموری در جورجیا از جمله مراکز دانشگاهی دیگری بودند که تجمعات حمایتی از فلسطینی‌ها در آن‌ها برگزار شده است.
واکنش پلیس چه بوده؟
بعد از دانشگاه کلمبیا، دانشجویان در سایر مراکز آموزشی آمریکا هم با برخوردهایی از سوی نیروهای پلیس روبه‌رو شده‌اند. روز پنجم اردیبهشت پلیس نزدیک به ۱۰۰ معترض را در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی دستگیر کرد. این افراد پس از آن بازداشت شدند که به هشدارهای نیروهای امنیتی مبنی بر متفرق شدن توجهی نکردند.
در دانشگاه ییل هم روز سوم اردیبهشت پلیس دست‌کم ۵۶ معترض را بازداشت کرد. دانشگاه هاروارد مجبور شد بخش‌هایی از دانشگاه را تعطیل کند. مقام‌های این دانشگاه معتبر همچنین یک سازمان دانشجویی طرفدار فلسطین را به اتهام «نقض سیاست‌های دانشگاه» تعلیق کردند. در همین ایالت، اداره پلیس بوستون روز پنجم اردیبهشت اعلام کرد که بیش از ۱۰۰ نفر را در کالج امرسون این ایالت دستگیر کرده است.
همچنین ۹ نفر روز چهارم اردیبهشت در دانشگاه مینه‌سوتا و پس از برگزاری یک کمپین اعتراضی در فضای دانشگاه دستگیر شدند.
مقام‌ها چه واکنشی داشته‌اند؟
سیاستمداران مختلف از هر دو حزب آمریکا تاکنون به این رخدادها واکنش نشان داده‌اند. جو بایدن، رئيس‌جمهور آمریکا، سوم اردیبهشت در موضعی میانه گفت که هم «اعتراضات ضدیهودی» را محکوم می‌کند و هم اعتراض کسانی را که «نمی‌دانند چه بر سر فلسطینی‌ها آمده». در مقابل رقیب انتخاباتی او یعنی دونالد ترامپ شرایط پیش‌آمده را یک «آشفتگی» نامید.
در خارج از آمریکا هم بنیامین نتانیاهو معترضان را گروهی «یهودستیز» خوانده و تأکید کرده هرچه سریع‌تر باید این تجمعات خاتمه یابد. او در بیانیه‌ای در واکنش به این اعتراضات گفت: «آن‌چه در دانشگاه‌های آمریکا رخ می‌دهد، اتفاقی وحشتناک است. اوباش یهودی‌ستیز دانشگاه‌های پیشرو را تصرف کرده‌اند. افرادی که خواستار نابودی اسرائيل هستند، به دانشجویان و اساتید یهودی حمله می‌کنند. این بی‌وجدانی باید متوقف شود.»
مایک جانسون، رئيس مجلس نمایندگان و از سیاستمداران نزدیک به آقای ترامپ، روز چهارشنبه پنجم اردیبهشت به دانشگاه کلمبیا رفت و در یک سخنرانی پرتنش که بارها صدای اعتراض دانشجویان او را مجبور کرد صحبت‌های خود را قطع کند، از رئيس دانشگاه کلمبیا خواست اگر نمی‌تواند به این «هرج‌ومرج» پایان دهد، از سمت خود کنار برود.
او همچنین تأکید کرد که اجازه داده نخواهد شد که «نفرت و یهودی‌ستیزی» در دانشگاه‌های آمریکا شکوفا شود.
در مقابل دموکرات‌های پیشرو همچون الکساندرا اوکازیو کورتز که همواره مواضع حامی فلسطینی‌ها داشته، رویکرد متفاوتی اتخاذ کرد و از نحوهٔ مدیریت شفیق در حوادث دانشگاه کلمبیا انتقاد کرد. برخی دیگر از نمایندگان دموکرات شفیق را متهم کرده‌اند که خود را تسلیم فشار «جناح راست» کرده است.
نگرانی‌ها از یهودی‌ستیزی
شعارهای دانشجویان در دانشگاه‌های مختلف یکسان نبوده و در هر مرکز دانشگاهی بر حسب گروه‌هایی که تجمعات را نمایندگی کرده‌اند و همچنین افرادی که در آن‌جا حضور داشته‌اند، وزن شعارها متفاوت بوده است.
برای مثال در برخی اعتراضات حتی فریادهایی چون از «از رود تا دریا» که از تشکیل دولت فلسطین از رود اردن تا دریای مدیترانه حکایت دارد نیز شنیده شده است؛ شعاری که در صورت تحقق به معنای تشکیل کشور فلسطینی در تمامی مناطقی خواهد بود که امروز دولت اسرائيل بر آن‌جا حکومت می‌کند.
چاباد، یک سازمان یهودی در دانشگاه کلمبیا، در صفحهٔ فیس‌بوک خود نوشته که از آن‌چه در این دانشگاه گذشته «وحشت‌زده» شده و به همین دلیل هم مجبور شده اقدامات امنیتی بیشتری برای حفاظت از دانشجویان یهودی در نظر بگیرد.
این اعتراضات همزمان با جشن‌های مذهبی مربوط به عید پاک یهودیان که آن را «پسح» می‌نامند، شکل گرفته است. پسح از مهم‌ترین آیین‌های یهودیان است که پیروان این دین هر ساله این مناسبت را که برای آن‌ها یادآور آزادی آنان از بندگی و بردگی فرعون مصر است، جشن می‌گیرند.
اعتراضات اخیر در دانشگاه‌های آمریکا اتفاق کم‌سابقه‌ای است که احتمالاً تأثیرات قابل توجهی بر روند سیاست‌های آمریکا در قبال مناقشات خاورمیانه خواهد گذاشت؛ در حالی‌که برخی معترضان این اعتراضات را مشابه تجمع‌ها علیه سیاست‌های دولت‌های وقت آمریکا دربارهٔ جنگ ویتنام می‌خوانند، در مقابل کم نیستند مخالفانی که این اعتراضات را نشانه‌ای از «یهودی‌ستیزی» و گسترش نفرت‌پراکنی علیه یهودیان می‌نامند.
