ایران معاوضه نفت با کشورهای حاشیه خزر را آغاز می‌کند

گزارش‌ها حاکی است که ایران می‌خواهد در آینده نزدیک سوآپ (معاوضه) نفت با کشورهای همسایه حاشیه دریای خزر را از سر بگیرد.

ایران در دوران محمد خاتمی و نیمه اول ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد به مدت ۱۰ سال با کشورهای حاشیه خزر سوآپ نفتی انجام داد و از این طریق مجموعاً بیش از ۸۰۰ میلیون دلار درآمد کسب کرد. ایران با این کار همچنین در هزینه انتقال نفت از جنوب کشور به پالایشگاه‌های شمالی صرفه‌جویی می‌کرد.

مسعود میرکاظمی، وزیر نفت محمود احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۹ به صورت یک طرفه این عملیات را لغو کرد که منجر به جریمه ۵.۵ میلیون دلاری ایران توسط دادگاه لاهه در سال ۱۳۹۳ شد.

در عملیات سوآپ نفت، ایران حجم مشخصی از نفت را از کشورهای ساحلی خزر، یا مشتریان نفتی آنها دریافت می‌کرد و به همان میزان نفت خود در خلیج فارس را تحویل آنها می‌داد. ایران به ازای هر بشکه سوآپ نفت ۱.۱ دلار دستمزد دریافت می‌کرد. میرکاظمی خواهان افزایش پنج برابری این رقم بود.

خبرگزاری مهر شنبه ۶ شهریورماه گزارش داد که همزمان با بازدید نمایندگان ویتول سوئیس برای سوآپ نفت روسیه از پایانه نکا در سواحل ایران در دریای خزر، یک مقام مسئول از احتمال از سرگیری سوآپ نفت ایران تا ۱۴ روز آینده خبر داد.

این شرکت سوئیسی نیز جزو شرکت‌هایی بود که قبلاً عملیات سوآپ با ایران انجام می‌داد، اما بنا بر گزارش رسانه‌های ایران، «به دلیل سابقه همکاری با ایران و پروژه‌های مشترک» از شکایت خود صرف نظر کرده بود.

خبرگزاری مهر می‌نویسد که با گذشت حدود هفت سال از توقف سوآپ نفت کشورهای حاشیه دریای خزر از مسیر ایران، هنوز این تجارت نفتی از سرگرفته نشده و مذاکرات با شرکت‌های بین‌المللی و کشورهای حاشیه دریای خزر همچون روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و جمهوری آذربایجان کماکان ادامه دارد.

خبرگزاری مهر در کنار ویتول سوئیس از شرکت برتیش پترولیوم انگلیس هم به عنوان یکی از شرکت‌های علاقه‌مند به از سرگیری سوآپ نفت خام کشورهای دریای خزر از مسیر ایران نام برده است.

شرکت بی پی، اپراتور چهار میدان بزرگ نفت و گاز در بخش آذربایجانی دریای خزر است که تولید این میادین هم اکنون روزانه بیش از ۷۰۰ هزار بشکه نفت و میعانات گازی است.

روز پنجشنبه محسن پاک‌آیین، سفیر ایران در آذربایجان، نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری ترند تأیید کرد که مذاکرات پیرامون احیای سوآپ نفتی آغاز شده است.

حمیدرضا شاهدوست رئیس پایانه نفتی شمال کشور هم در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر از احتمال ازسرگیری سوآپ نفت خام ۷ تا ۱۴ روز آینده از پایانه نفتی نکا خبر داد.

هم‌اکنون پایانه نکا با ۱۲ مخزن آماده تخلیه روزانه ۱۲۰ هزار بشکه نفت کشورهای حاشیه خزر است و ایران برنامه‌ای برای افزایش این ظرفیت به ۲.۵ میلیون بشکه دارد.

به غیر از قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان، ایران بعد از توافق موقت هسته‌ای در سال ۹۳، با روسیه بر سر سوآپ روزانه نیم میلیون بشکه نفت توافق کرد.

احتمال سوآپ نفت عراق با ایران

مذاکرات برای از سرگیری عملیات سوآپ نفت کشورهای حاشیه خزر و ایران در حالی است که خبرگزاری رویترز روز شنبه از قول فیاض النعمه، معاون وزیر نفت عراق، گزارش داد که دولت مرکزی عراق در صورت عدم توفیق در تقسیم درآمد نفتی با مقامات اقلیم خودمختار کردستان بر سر فروش نفت، نفت تولیدی خود در منطقه کرکوک را از طریق ایران سوآپ خواهد کرد.

اربیل و بغداد در زمینه شیوه‌های استخراج و توزیع درآمدهای حاصل از فروش نفت اختلاف دارند. بغداد می‌گوید که صادرات کل نفت کشور باید زیر نظر دولت مرکزی باشد، اما اربیل با اشاره به عدم تحقق بودجه اختصاصی دولت مرکزی به مناطق کردنشین، ۵۰۰ هزار بشکه نفت تولیدی روزانه خود را مستقیماً به بندر نفتی جیحان ترکیه حمل کرده و در بازارهای بین‌المللی به فروش می‌رساند.

رویترز می‌نویسد که عراق در قدرتی نیست که جلوی این محموله‌ها را بگیرد، اما اگر با مقامات کردستان به توافق نرسد، مجبور است نفت تولیدی در منطقه مرکزی کرکوک به میزان روزانه ۱۵۰ هزار بشکه را از طریق ایران یا کشور دیگری به غیر از ترکیه صادر کند. این منطقه به پایانه‌های نفتی خود عراق در خلیج فارس متصل نیست.

آقای النعمه به رویترز گفته است که بغداد نیاز عاجل به صادرات نفت کرکوک دارد و اگر نفت کرکوک را نتوان از طریق منطقه خودمختار کردستان به ترکیه ارسال کرد، می‌شود مانند کشورهای حاشیه خزر، این نفت را با ایران یا کشور دیگری سوآپ کرد. ۹۵ درصد اقتصاد عراق وابسته به نفت است.

معاون وزیر نفت عراق همچنین گفته است که هفته گذشته با اربیل توافق شد که در حال حاضر روزانه ۷۵ هزار بشکه نفت کرکوک از طریق خط لوله کردستان-ترکیه حمل شود و عملیات انتقال نفت آغاز شد. این رقم بایستی به ۱۰۰ هزار بشکه در روز برسد، اما به حجم قبلی ۱۵۰ هزار بشکه نخواهد رسید.

اربیل از بغداد می‌خواهد که نفت کرکوک را در اختیار اقلیم کردستان قرار دهد تا درآمدهای آن صرف مبارزه با داعش شود.

یک سخنگوی اقلیم کردستان به رویترز گفته است که اگر توافق با بغداد تضمین کند که ماهانه یک میلیارد دلار برابر ۱۷ درصد بودجه اقلیم کردستان از طرف عراق به اربیل برسد، حاضر است کنترل نفت تولیدی و صادرات خود را در اختیار دولت مرکزی قرار دهد. این رقم البته دو برابر ارزش کل نفت تولیدی کردستان عراق است.

اوایل سال گذشته با افت پرداخت ماهانه پول دولت مرکزی به اربیل به ۴۰۰ میلیون دلار، کردستان فروش مستقیم نفت خود را آغاز کرد.