تجلیل آکادمی علوم آمریکا از پردیس ثابتی دانشمند ایرانی‌تبار

آکادمی ملی علوم آمریکا روز یکشنبه ۱۰ اردیبهشت در مراسمی در واشینگتن، از پردیس ثابتی استاد و سرپرست گروه پژوهش زیست‌شناسی دانشگاه هاروارد تجلیل کرد.

این تجلیل که با اهدای جایزه معتبر «ریچارد لونزبری» همراه بود در تالار بزرگ آکادمی، با حضور صدها تن از شخصیت‌های علمی و دانشگاهی اروپا و آمریکا انجام شد.

جایزه «ریچارد لونزبری» برای گرامیداشت این شخصیت فرهنگدوست آمریکایی نامگذاری شده و هر دو سال یکبار با مشارکت آکادمی علوم فرانسه، به دانشمندان آمریکایی و فرانسوی اعطا می‌شود.

پردیس ثابتی از نامدارترین متخصصان ژنتیک و ویروس شناسان جهان است و جایزه امسال را، به دلیل تلاش‌ها و دستاوردهای ارزنده پژوهشی در عرصه زیست‌شناسی و پزشکی، و نشر گسترده نتایج آنها در مجامع علمی بین‌المللی با هدف استفاده برای درمان بیماری‌های عفونی و واگیردار دریافت کرده است.

این دانشمند ایرانی‌تبار با تیم پژوهشی تحت مدیریت خود روش‌های نوینی را در مطالعات بخش تکاملی در انسان و ویروس‌ها و مدل‌های جدید برای مبارزه با بیماری‌های نوظهور و همه‌گیر مانند «ابولا» و «تب لاسا» ارائه داده است.

تلاش‌های او در سه سال گذشته، ثابت کرد که ویروس «ابولا» از گینه و سیرالئون در آفریقا شیوع پیدا کرده و از انسان به انسانی دیگر انتقال یافته است.

تحقیقات او و همکارانش به کشف و تولید واکسن و شیوه مداوای این دو بیماری انجامید.

خانم ثابتی در گفت‌وگویی اختصاصی با رادیو فردا در مورد خطرهای بیماری ابولا می‌گوید:

«ابولا واقعاً مورد ترسناکی بود. به یاد دارم که در ژوئیه سال ۲۰۱۴ همه چیز در سیرالئون که محل فعالیت [تحقیقاتی] ما بود، رو به وخامت می‌رفت. اولین مورد ۱۴ [بیمار] بود و روز به روز [ابعاد] بیماری بزرگتر می‌شد، بعد به صد مورد [افزایش یافت] و همان هفته که وضع در سیرالئون بد شده بود، یکی از دوستان که با هم ۱۰ سال سابقه همکاری داریم از آزمایشگاه نیجریه تلفن کرد و گفت که در نیجریه ابولا پیدا کرده، [کشوری که] از سیرالئون جمیعت خیلی بیشتری دارد، در خود شهر لاگوس (پایتخت پیشین نیجریه) ۱۱ میلیون و شاید هم ۲۰ میلیون جمعیت هست؛ فکر کنید که اگر [این بیماری] در لاگوس ویا در کشوری مانند نیجریه، یا کلکته در هند و یا در هنگ کنگ پخش می‌شد، اصلاً نمی‌توانستیم کنترل کنیم، [به ویژه این امر] در نیجریه خیلی مهم بود، فکر کنید [چنین سلاحی] به دست گروه حکومت اسلامی یا بوکوحرام می‌افتاد که خواهان انهدام دنیا هستند و اگر قادر به کنترل آن نبودیم اوضاع طور دیگری می‌شد».

خانم ثابتی نقش ارزنده‌ای در رهبری تلاش‌های جهانی برای ثبت و ضبط داده‌های علمی مربوط به بیماری‌های نوظهور و استفاده آنها در مراکز علمی و پزشکی داشته است.

او می‌گوید که در میان تجربه‌های علمی‌اش از بیماری‌های عفونی، هیچیک به اندازه ابولا خطرناک نبوده‌اند:

«همه بیماری‌های عفونی می‌توانند دنیا را اذیت بکنند. من در زندگی خودم هیچ [بیماری خطرناکی] چیزی مانند ابولا ندیدم، جوری که هر روز بدتر و بدتر می‌شد و از این لحاظ ترس‌آور بود. چون این ویروس‌ها خیلی تند و تند عوض می‌شوند. ما سعی کردیم که در این زمینه با افراد دیگر همکاری بکنیم؛ [یافته‌های] خود را در دنیا اعلام کردیم از این لحاظ خیلی مهم است که در زمان پیشرفت این ویروس‌ها برای جلوگیری از پیشرفت آنها همه باید با هم همکاری بکنند».

خانم ثابتی اضافه می‌کند که جایزه امسال درست به همین خاطر به او داده شد و از میان تمام جوایزی که تا کنون داده شده، بابت دریافت این جایزه [اونزبری] احساس سربلندی می‌کند.

در سال ۲۰۱۴ میلادی سازمانی از سوی پردیس ثابتی و همکارانش برپا شد که ظرفیت کارهای آموزشی و تحقیقات پزشکی در آفریقا را افزایش داده است.

علاوه بر تمرکز خانم ثابتی و اعضای تیم پژوهشی او بر جلوگیری از بیماری‌های عفونی و واگیردار، این دانشمند جوان ایرانی‌تبار به دولتمردان و سیاستگزاران کشورها نیز نسبت به خظرهای ناشی از سلاح‌های بیولوژیکی هشدار می‌دهد و چنین سلاح‌هایی را حتی خطرناک‌تر از بمب اتمی می‌داند. او می‌گوید:

«دولت‌ها برای بایو دفنس (دفاع در برابر جنگ‌های میکروبی) هزینه نمی‌کنند، نمی‌دانم چرا؟ [در صورتی که] این مشکل می‌تواند خیلی بزرگتر [از انفجار اتمی] باشد. بسیاری می‌گویند که سلاح‌های میکروبی می‌توانند از هر چیز [مرگبار] دیگری بسیار بدتر باشند، علاوه براین خطرناک بودن، درست کردنش هم بسیار آسان است. هر آدمی نمی‌تواند بمب اتمی درست بکند، باید پلوتونیوم و چیزهای مختلف دیگری تهیه بکند، ولی یک نفر در یک لابراتوار کوچک می‌تواند خیلی کارها بکند. بیولوژی علم جالبی شده ولی در عین حال خیلی هم خطرناک است. یک فرد می‌تواند ویروسی تولید کند که دنیا را گرگون کند».

از کارهای پیشین پردیس ثابتی می‌توان به ابتکارهایی چند اشاره کرد که براساس آن می‌توان همه ژنوم انسان یعنی همه کروموزم‌های گوناگون را که در هسته سلول‌های یک گونه معین یافت می‌شوند، اسکن کرد. این پژوهش به شناخت صدها جایگاه ژنتیکی در جمعیت سه قاره منتهی شد که این خود یافته‌های تازه‌ای را در زمینه مقاومت در برابر بیماری‌های عفونی به دنبال آورد.

پیشتر او ساختار ژنتیکی مالاریا را هدف گرفت که نتیجه پژوهش‌هایش موجب شهرت جهانی این دانشمند ایرانی‌تبار شد.

پروژه جدید خانم پردیس ثابتی و همکارانش مطالعه بر روی بیماری «زیکا» و مبارزه با آن متمرکز است که هجوم پُرشتابش در بدن زنان باردار موجب نقایص مشهود و درمان‌ناپذیری در نوزادان می‌شود.