فرمان دونالد ترامپ در زمینه مهاجرت با اعتراض‌های سراسری روبه‌رو شده و چالش‌های حقوقی علیه آن را برانگیخته شده است. تاکنون حداقل چهار قاضی فدرال اجرای بخش‌هایی از این فرمان را متوقف کرده‌اند و در نتیجه تعدادی از پناهجویان و مسافرانی که قصد ورود به آمریکا را داشتند، بازپس فرستاده نشدند.
رادیوی عمومی آمریکا در گزارشی خلاصه‌ای از آنچه که تاکنون روی داده و ممکن است در آینده اتفاق بیافتد، را مرور کرده، و رادیو فردا با تکیه بر اعلام‌های رسمی وزارت‌های امور خارجه و وزارت امنیت داخلی آمریکا جزئیات بیشتری را به آن افزوده است.
۱. فرمان رئیس‌جمهور شامل چه کسانی می‌شود؟
این فرمان پذیرش پناهجویان را به مدت ۱۲۰ روز تعلیق می‌کند. برای پذیرش پناهجویان در سال جاری میلادی سقف ۵۰ هزار نفر تعیین می‌کند که از رقمی که دولت باراک اوباما مشخص کرده بود، بسیار کمتر است. همچنین با استناد به آن ورود مسافران اهل هفت کشور مسلمان شامل ایران، عراق، سوریه، یمن، سودان، سومالی و لیبی برای ۹۰ روز ممنوع شده است.
مأموران مرزبانی و وکلا می‌گویند در این فرمان نحوه برخورد با مسافران دارای گرین کارت که اجازه سکونت قانونی در آمریکاست، مشخص نشده است، اما بیانیه‌های بعدی مقام‌های کاخ سفید مشخص می‌کند که این محدودیت مشمول این افراد نمی‌شود.
[آن طور که وزارت خارجه آمریکا می‌گوید، هفت کشوری که شهروندان‌شان در شمول این ممنوعیت موقت قرار می‌گیرند، توسط کنگره آمریکا یا وزیر امنیت میهن تعیین شده‌اند. وزارت خارجه آمریکا همچنین گفته است که در مدت ۹۰ روز منع ورود، هیچ مصاحبه ویزایی هم صورت نخواهد گرفت.
نکته دیگری که در این روزها در ابهام بوده، نحوه اجرای این فرمان در مورد دوتابعیتی‌هاست. وزارت خارجه آمریکا در بیانیه خود می‌گوید که شهروندان دو تابعیتی هفت کشور موضوع فرمان، نیز در شمول اجرای آن قرار می‌گیرند، گرچه همزمان در این بیانیه تأکید شده این فرمان تغییری در قانونی معافیت ویزا -که از جمله برای شهروندان بریتانیا و برخی کشورهای اروپایی اعمال می‌شود- ایجاد نخواهد کرد.
در مورد شهروندان دارای تابعیت مضاعف، شامگاه دوشنبه وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای گفت که چنانچه ویزای شهروندان این هفت کشور در گذرنامه‌ای که متعلق به این کشور نیست ثبت شده، صاحب گذرنامه قادر به استفاده از آن نخواهد بود.
روز دوشنبه سفارتخانه‌های آمریکا در برخی کشورهای اروپایی، از جمله بریتانیا، آلمان، هلند، اتریش، و ایتالیا، به شهروندان کشورهای مشمول فرمان منع ورود که تابعیت این کشورهای اروپایی را نیز دارند، خبر دادند که تا اطلاع ثانوی برای دریافت روادید آمریکا درخواست ندهند.
این بیانیه البته ساعتی بعد از سایت سفارت آمریکا در برتانیا حذف شد، و بریتانیا از زبان وزیر خارجه‌اش اعلام کرد که شهروندان دوتابیعتی این کشور مشکلی برای سفر به آمریکا نخواهند داشت.]
۲. احکامی که قصات فدرال صادر کرده‌اند، چیست؟
اتحادیه آزادی‌های مدنی آمریکا علیه بازداشت دو عراقی مراجعه‌کننده به این نهاد در فرودگاه جی افی کی، به یک شعبه دادگاه فدرال در بروکلین، نیویورک شکایت کرد. قاضی با صدور حکمی استرداد حدود ۲۰۰ نفر را به طور موقت ممنوع کرد. قاضی در حکم خود گفت این افراد در صورت استرداد «آسیب‌های جبران‌ناپذیری» خواهند دید و از دولت دونالد ترامپ خواست فهرست کامل پناهجویان و مسافرانی را که تحت تأثیر این فرمان قرار گرفته‌اند، منتشر کند.
در حکم بعدی که توسط یک قاضی فدرال در ویرجینیا صادر شد، گفته شد که این گروه از مسافران حق دارند با وکلای داوطلب برای دفاع از آنها تماس بگیرند. قاضی دیگری در ماساچوست حکم داد که نه تنها این افراد نباید استرداد شوند، بلکه کسانی که تاکنون توسط نهادهای فدرال بازداشت شده‌اند، همگی باید آزاد شوند. برخی از وکلایی که دفاع از این افراد را به عهده گرفته‌اند می‌گویند در برخی موارد اداره مهاجرت و مرزبانی این احاکم قضایی را اجرا نمی‌کند.
[در این زمینه وزارت امنیت داخلی آمریکا گفته است که حکم قاضی فدرال را اجرا می‌کند اما این حکم، فرمان رئیس‌جمهور آمریکا را متوقف نمی‌کند. در بیانیه وزارت امنیت داخلی آمریکا گفته شده است که حکم قاضی فدرال تنها مربوط به افرادی است که وارد خاک آمریکا شده‌اند و محدودیت سفر برای اتباع ۷ کشور و پناهجویان به قوت خود باقی است.]
۳. دولت دونالد ترامپ در این مورد چه می‌گوید؟
مقام‌های کاخ سفید گفته‌اند هدف از این اقدام حفاظت از مرزهای آمریکا و پیشگیری از ورود افراد مظنون به فعالیت‌های تروریستی است. وزارت امنیت داخلی آمریکا گفته است که روز شنبه کمتر از یک درصد از ۳۲۵ هزار نفری که روزانه به طور متوسط وارد آمریکا می‌شوند، «افراد نامطلوب» تشخیص داده شده‌اند.
این نهاد اعلام کرد اجرای فرمان ریاست جمهوری ادامه خواهد یافت و «دولت آمریکا هر زمانی که صلاح بداند به خاطر امنیت ملی و حفاظت از مردم کشور از حق خود برای لغو ویزای مسافران استفاده خواهد کرد».
رینس پریبوس، رئیس دفتر ریاست جمهوری در مصاحبه‌ای با شبکه خبری ان بی سی گفت این فرمان روی دارندگان گرین کارت تأثیری نخواهد داشت، ولی افزود «آنها نیز در مرزهای آمریکا مورد کنترل شدیدتری قرار خواهند گرفت».
[در مورد افراد دارای گرین کارد، وزارت امنیت داخلی گفته است که در روز اول اجرای فرمان ۸۱ نفر وارد فرودگاه‌های آمریکا شده‌اند و از ورود هیچکدام از آنها به کشور ممانعت نشده است.
در این زمینه سی‌ان‌ان به نقل از منابع خود نوشته بود که آن دسته از شهروندان کشورهای هفت‌گانه که دارای گرین کارت هستند، پس از ورود مشمول غربالگری امنیتی، از جمله مصاحبه و انگشت‌نگاری می‌شوند، و اگر مشکلی نباشد اجازه ورود پیدا می‌کنند.]
۴. چالش‌های حقوقی (قانونی) از این پس چه خواهند بود؟
رئیس‌جمهور در زمینه مهاجرت اختیارات مطلق دارد. قوانین فدرال به رئیس‌جمهور اجازه می‌دهند در صورتی که افراد و یا گروه‌هایی را برای کشور «زیان‌بار» تشخیص دهد از ورود آنها به آمریکا جلوگیری کند. ولی طبق بازنويسی این قانون که در سال ۱۹۶۵ با عنوان «مقررات مهاجرت و شهروندی» تصویب شد، در زمینه پذیرش و یا ورود افراد به کشور هیچگونه تبعیضی براساس «نژاد، جنسیت، ملیت، محل تولد و یا محل سکونت» نباید اعمال شود.
به نظر می‌رسد در فرمان دونالد ترامپ به مسیحیان در مقایسه با شهروندان کشورهای مسلمان ارجحیت داده شده است هرچند در این فرمان یادآوری می‌شود که تشدید کنترل بر ورود شهروندان اهل این هفت کشور در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما تصویب و آغاز شده است.
به احتمال زیاد در روزهای آینده حقوقدانان اتحادیه آزادی‌های مدنی آمریکا، نهادهای مدافع حقوق مهاجران و سایر گروه‌های طرفدار حقوق بشر و آزادی‌های مدنی شکایات بیشتری را به مراجع قضایی تسلیم خواهند کرد و استدلال حقوقی آنها استناد به مقررات مهاجرت و شهروندی سال ۱۹۶۵، حق برخورداری تمامی افراد از کمک‌های حقوقی و ماده اول قانون اساسی آمریکا خواهد بود که طبق آن هیچ مذهبی نمی‌تواند بر مذهب دیگری ارجحیت داده شود.
مقام‌های کاخ سفید تأکید می‌کنند که هدف اين فرمان ایجاد «ممنوعیت برای مسلمانان» نبوده است. اما رودی جولیانی شهردار سابق نیویورک و از نزدیکان دونالد ترامپ به شبکه خبری فاکس‌نیوز گفت که دونالد ترامپ در طول کارزار انتخاباتی در دسامبر ۲۰۱۵ با او و دیگران در مورد قانونی کردن چنین ممنوعیتی برای مسلمانان صحبت کرده بود.
پسر مایکل فلین، مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ، نیز در یکی از پیام‌های خود در شبکه توئیتر موضوع «ممنوعیت ورود مسلمانان» را مطرح کرده بود. مدافعان حقوق پناهجویان برای نشان دادن نیت واقعی دولت دونالد ترمپ می‌توانند به این اظهار نظرها تکیه کنند.
[آقای ترامپ در روزهای گذشته چندین بار اشاره کرده که فرمان او به معنی منع ورود مسلمانان به خاک آمریکا نیست و در عین حال گفته است که کشورش به مرزهایی مستحکم‌تر و بررسی‌های حداکثری نیازمند است.
او از جمله گفته است که بیش از چهل کشوربا جمعیت اکثراً مسلمان در سراسر دنیا وجود دارند که تحت تأثیر این قانون قرار نمی‌گیرند، و زمانی که مطمئن شویم امن‌ترین سیاست‌ها را بررسی و اجرا کرده‌ایم، صدور ویزاها را برای همه کشورها بار دیگر از سر خواهیم گرفت.]
۵. نقش مقام‌های کابینه دونالد ترامپ چه خواهد بود؟
دمکرات‌ها مدعی‌اند که ادارات مهم وزارت خارجه و وزارت دادگستری آمریکا قبل از صدور علنی فرمان رئیس‌جمهور در مورد مهاجرت از آن اطلاع نداشتند. دمکرات‌ها می‌خواهند بدانند آیا جف سشنز، سناتور آلاباما و نامزد پیشنهادی دونالد ترامپ برای مقام دادستانی کل کشور، آيا در این زمینه با رئیس‌جمهور مشورت کرده و آیا تضمین خواهد کرد که در آینده با مقام‌های ارشد وزارت دادگستری مشورت شود؟
کمیته امور قضایی مجلس سنا قرار است روز سه‌شنبه نامزدی جف سشنز را بررسی کند. اگر او در این کمیته رأی لازم را به دست بیاورد، مجلس سنا ممکن است تا پایان هفته جاری انتخاب او به عنوان دادستان کل آمریکا را تأیید کند.
