«دیپلماسی سخت است اما دیپلماسی ترجیح ما برای رویارویی با چالش هایی است که امروز در دنیا با آن مواجه می شویم». این جملات را جان کری وزیر خارجه آمریکا، هفته گذشته در جریان حضورش در مذاکرات اتمی شش قدرت جهانی با ایران مطرح کرد.
رییس دستگاه دیپلماسی آمریکا، از زمان در اختیار گرفتن این پست، تا کنون در دو زمینه برای یافتن راه حل دیپلماتیک، تلاشهای زیادی کرده است؛ برنامه هسته ای ایران و پیشبرد مذاکرات صلح بین اسرائیل و فلسطینی ها. در مورد دوم اما جان کری آنچنان در پیشبرد دیپلماسی موفق نبوده است. در این روزها که تنش نظامی صدها کشته در خاورمیانه بر جای گذاشته، وزیر خارجه آمریکا، بار دیگر راهی اسرائیل شده، تا شاید بتواند، میانجی برقراری یک آتش بس و پایان دادن به خونریزی شود.
درباره آنچه که این روزها در خاورمیانه رخ می دهد، رادیوفردا با رشمی سینگ استاد مرکز مطالعات خشونت سیاسی و تروریسم در دانشگاه سنت اندروز در بریتانیا گفتگو کرده است.
خانم سینگ در ابتدا می خواستم ارزیابی شما را از وضعیت موجود بدانم.
اولا باید بگویم که به نظرم این مناقشه نظامی اخیر مدت زیادی ( یعنی بیشتر از چند هفته اخیر) است که در حال شکل گیری است. موضوع اصلی این است که اسرائیل به نظرم علاقه ای به نشستن بر سر میز گفتگو با طرف مقابل ندارد. رویکرد اسرائیلی ها بسیار متغیر است. آنها ابتدا گفتند می توانند با محمود عباس گفتگو کنند، اما عباس نوار غزه را نمایندگی نمی کند. پس از دولت ائتلافی حال نمی توانند با عباس هم صحبت کنند و حماس را با دلایل منطقی گروه تروریستی می دانند.
اما مشکل اینجاست که تا زمانیکه حماس به عنوان شریکی در روند صلح در نظر گرفته نشود، چه بر سر میز بنشیند، چه توسط عباس نمایندگی شود، این مانند یک دور باطل خواهد بود. متاسفانه بخشی از حاکمیت اسرائیل که راستگرا هستند، اصلا حاضر به نشستن بر سر میز مذاکره نیستند، و در چند سال گذشته به صورت مکرر دیده ایم که روند مذاکرات صلح از سوی حاکمیت اسرائیل با تغییراتی جدی از جمله افزایش شهرک سازی های و محاصره غزه متوقف شده است. تا زمانی که قدمی جدی در راه توقف شهرک سازی و ادامه گفتگوهای صلح، برداشته نشود، حتی اگر آتش بس برقرار شود، این مناقشه نظامی باز هم رخ خواهد داد.
شما به بخشی از حاکمیت اسرائیل اشاره کردید. شما خود در منطقه بودید و درباره حماس هم تحقیقاتی کردید، ارزیابی شما از طرف فلسطینی چیست؟ آیا به نظر شما حماس یک گروه یکپارچه است، یا شاخه هایی هستند که برای اسرائیل گفتگو با آنها ممکن باشد؟
حماس شاخه های مشخص سیاسی و نظامی دارد. در مسایلی این دو همپوشانی دارند، اما خصوصا در شاخه نظامی، یک استقلال دیده می شود. همچنین میزانی از تفاوت میان رهبری حماس در امور نواره غزه، و امور بیرون از منطقه وجود دارد. مورد جالب توجه دیگر در مورد حماس، ارتباط این گروه با رهبران زندانی آن است. اما علیرغم این شاخه های مختلف و رویکردهای سیاسی متعدد از میانه روها تا تندروها،حماس سعی دارد خصوصا در مواقعی که تحت فشار است ، خود را یک سازمان متحد نشان دهد و این موقعیت را خطرناک و با اهمیت می کند.
موضوع دیگری که باید درباره حماس اشاره کنم، و این را هم تاکید می کنم که معتقدم که این یک سازمان تروریستی است ، اما حماس فراتر از تنها یک سازمان تروریستی است. جهان این سازمان را پس از انتخاب شدن به رهبری نوار غزه به طور کامل طرد کرده است. این چنین رویکردی، صداهای میانه روتر در میان حماس را، به عقب رانده است.
با توجه به این وضعیت، به نظرتان وضعیت میانجیگیری آمریکا و سازمان ملل برای دستیابی به آتش بس، واقعا آنطور که وزیر خارجه آمریکا گفته است، می تواند به پیش رود و موفق شود؟
پاسخ به این سوال خیلی سخت است. مطمئننا باید در این زمینه تلاش شود اما موقعیت دولت اسرائیل خیلی سخت است چون حمله زمینی در غزه را آغاز کرده و در این روند افرادی از ارتش این کشور کشته شده اند. در نتیجه با توجه به رویکرد دولت نتانیاهو، به نظرم پذیرش سریع آتش بس ، و توضیح دلیل از دست دادن این افراد در درگیری نظامی به مردم اسرائیل کار آسانی نیست. آنها احتیاج دارند که حداقل یک نوع پیروزی بر حماس را به نمایش بگذارند.
شکی نیست که اسرائیل اگر بخواهد می تواند از لحاظ نظامی کل حماس را نابود کند. اما از دورپیشین این درگیری تا کنون، به نظر می آید ارتش اسرائیل کمی شگفت زده شده است. خصوصا با کشف تونل های متعدد در همه نقاط اطراف غزه. یکی از نظامیان اسرائیل این مبارزه را با جنگ با حزب الله مقایسه کرده بود،و این نشاندهنده کیفیت این درگیری نظامی است.
اما موضوع دیگر این است که چه کسی میانجی باشد. سفیر سابق اسرائیل در واشنگتن، اخیرا گفته است که جان کری بدون دعوت به اسرائیل رفته است. در نتیجه عناصری در عرصه سیاسی اسرائیل هستند که آنچنان با میانجیگری آمریکا موافق نیستند.
احساس مشابهی درباره سازمان ملل وجود دارد، پس از آنکه مقام های این سازمان از احتمال بروز جنایات جنگی توسط اسرائیل سخن گفتند، وزیر دادگستری، تزیپی لیونی آنها را ضد اسرائیلی خواند. در همین زمان مصر نیز آنچنان موفق نیست. السیسی برای آتش بس میانجیگری کرد فورا شکست خورد. و قطر هم با اینکه به حماس نزدیکتر است، اما با توجه به نزدیکی به دولت آمریکا، آنچنان از سوی دولت اسرائیل پذیرفته نیست. در نتیجه وضعیت بسیار پیچیده است. و تا زمانیکه میانجی ای نباشد که از هر دو سو مورد قابل باشد، راه به پیش برای آتش بس مشکل است و در نهایت اسرائیل هم به نظرم آنچنان آماده قبول یک آتش بس فوری نیست.
