مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در گزارشی نسبت به سیاست‌های روسیه در توسعه رابطه با لبنان و حزب‌الله و نقش‌آفرینی مسکو در سرنوشت آینده سوریه به طور تلویحی به تصمیم‌گیرندگان سیاسی جمهوری اسلامی هشدار داده‌است.
معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی مرکز تحقیقات یادشده در یک گزارش «راهبردی» با عنوان «بررسی اهداف روسیه در رابطه با لبنان و حزب‌الله» به بررسی اهداف، انگیزه‌ها و رفتار برخی بازیگران در حلقه‌های شکل گرفته پیرامون لبنان از جمله روسیه پرداخته‌است.
بر اساس این گزارش، روسیه یکی از بازیگرانی است که نسبت به گذشته، توجه بیشتری به لبنان داشته و به نظر می‌رسد کرملین با اعزام «مکرر» نمایندگان خود به بیروت درصدد ایفای نقش «فعال‌تری» در لبنان باشد.
برخی «رفتارهای» اخیر مسکو در شماری از «محافل» ایرانی که نویسندگان گزارش به نام آنها اشاره‌ای نکرده‌اند، این گمانه را تقویت کرده که روسیه درصدد «سرمایه‌گذاری بیشتر» بر مناسباتش با حزب‌الله لبنان است.
مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع، تغییر سیاست روسیه نسبت به لبنان در شرایط فعلی اوکراین و خاورمیانه را آغاز «جنگ سرد» روسیه با غرب در منطقه ارزیابی و اعلام کرده بر اساس شواهد با اینکه سرمایه‌گذاری روسیه بر حزب‌الله «منافع» زیادی برای این کشور به همراه دارد، اما مسکو به آسانی قادر به انجام این کار نیست.
اهمیت حزب‌الله و لبنان برای روسیه
کاهش نفوذ و تاثیرگذاری جهانی روسیه در زمینه اقتصادی، سیاسی و نظامی پس از نزدیکی اوکراین به اروپا، توسعه ناتو به شرق و تضعیف موقعیت روسیه در میان کشورهای مشترک‌المنافع و تمایل اعضای این پیمان در پیوستن به ناتو، کرملین را نگران و اهمیت خاورمیانه را در سیاست خارجی این کشور بیشتر کرده‌است.
لبنان با این که کشوری کوچک است، اما در منطقه‌ای ژئواستراتژیک قرار دارد؛ همسایگی آن با سوریه و دریای مدیترانه و قرار گرفتن در نقطه ثقل آسیا، اروپا و آفریقا ویژگی‌های مهمی است که اهمیت آن بر روس‌ها پوشیده نیست.
در گزارش مرکز تحقیقات مجمع آمده روسیه به خوبی می‌داند لبنان جایی است که «بیشترین نقش» را در معادله امنیتی آینده سوریه ایفا خواهد کرد؛ به این صورت که اگر بحران سوریه ادامه یابد، حزب‌الله «محور مقاومت» خواهد بود و اگر این بحران حل شود، لبنان به بازسازی این کشور کمک خواهد کرد.
بنابراین روسیه در یک سال اخیر تلاش زیادی کرده تا در صحنه سیاسی-امنیتی لبنان حضور پررنگ و پرقدرتی داشته باشد تا حزب‌الله و سایر نیروهای سیاسی بیروت را با خود همراه کند.
بر اساس این گزارش، همراه کردن سایر گروه‌های لبنانی با طرح روسیه برای سوریه یکی از اهداف مهم مسکو در لبنان است.
از سوی دیگر روسیه علاقه‌مند است در توسعه میادین گازی لبنان در شرق مدیترانه مشارکت داشته باشد و مدتی است غول‌های نفتی روس‌نفت، گازپروم، لوک‌اویل و نواتک در حال فعالیت در لبنان بوده و بین شرکت‌های نفتی روسیه و آمریکا در این زمینه رقابت تنگاتنگی درگرفته‌است.
در عین حال روسیه و لبنان از سال گذشته برای اجرایی شدن همکاری نظامی‌ای که در سال ۲۰۱۰ امضا شده بود، توافق کرده‌اند.
فرض مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع بر این است که قراردادهای نظامی روسیه با لبنان می‌تواند در منطقه «توازن نظامی» ایجاد کند.
موانع راهبردی شدن روابط روسیه و حزب‌الله
گزارشگران مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع با این حال معتقدند هیچ‌کدام از «اهداف آرمانی» روسیه در لبنان و در رابطه با حزب‌الله با شرایط فعلی قابل تحقق نیست.
با این که حزب‌الله یک جریان مهم سیاسی-نظامی است و در صورت نزدیکی به این گروه، نقش روسیه در خاورمیانه پررنگ‌تر می‌شود، اما باید توجه داشت که «همه سرنوشت» لبنان در اختیار حزب‌الله نیست و انتظار هم نمی‌رود مسکو حاضر به پرداخت هزینه سنگینی برای برقراری رابطه با این جریان باشد.
روابط تاریخی و نزدیک روسیه با اسرائیل به علت مهاجرت تعداد زیادی از یهودیان روسیه به اسرائیل، باعث شده این کشور یکی از بزرگترین جوامع روس‌زبان را خارج از حوزه نفوذ سنتی روسیه داشته باشد.
بر اساس این گزارش به نظر نمی‌رسد روسیه اقدامی که رابطه‌اش با اسرائیل را وارد تنش کند، انجام دهد، همانطور که اسرائیل هم با وجود رابطه با آمریکا، به خاطر نزدیکی با روسیه از فروش هواپیمای بدون سرنشین به اوکراین خودداری کرد.
از طرف دیگر رابطه روسیه با حزب‌الله می‌تواند به افزایش تنش میان مسکو و تل‌آویو بیانجامد.
علاوه بر این بسیاری از مسلمانان روسیه، سنی‌مذهب هستند و تاکید مسکو بر رابطه با حزب‌الله به عنوان یک گروه شیعی‌مذهب می‌تواند موجب «دلسردی» آنها شده و با حمایت کشورهای حاشیه خلیج فارس به تقویت گروه‌های بنیادگرا در روسیه منجر شود.
اهداف روسیه در لبنان «فراتر» از حزب‌الله است
مرکز تحقیقات مجمع نوشته سفرهای مکرر میخائیل بوگدانف، معاون وزیر خارجه روسیه به لبنان و دیدار و رایزنی‌های «پیچیده» با همه گروه‌ها همزمان با دیدار و رایزنی با حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله موردی است که ایران باید در سیاست‌های خود در قبال لبنان و سوریه به آن توجه داشته باشد.
از آن رو که بر اساس این گزارش، روسیه برای عبور از موانع رابطه با حزب‌الله -که مسکو برای افزایش قدرت نفوذش به آن نیاز دارد- و دستیابی به اهداف بلندمدت خود در لبنان به «ابتکار پیچیده‌ای» مبنی بر برقراری رابطه با همه گروه‌های سیاسی لبنان دست زده‌است.
بوگدانف در سفر دسامبر سال ۲۰۱۴ خود به لبنان با نبیه بری، رئیس مجلس، تمام سلام نخست وزیر، ولید جنبلاط رهبر دروزی‌ها، میشل عون رهبر جنبش میهنی آزاد، امین جمیل و میشل سلیمان روسای جمهوری سابق و محمد رعد نماینده پارلمان حزب‌الله و حتی چهره‌های ارتدکس دیدار کرد.
گزارشگران مجمع نوشته‌اند اگرچه به ظاهر «هیچ هدفی» پشت دیدارهای وی در روسیه که بالغ بر ۳۰ مورد گزارش شده، وجود نداشت اما این تعداد ملاقات و مذاکره برای بسیاری از ناظران بین‌المللی «پیچیده و مبهم» بود.
پیش‌بینی شده پیام روسیه با این اقدام به بیروت این باشد که مسکو از رفع اختلاف بین گروه‌های مختلف در لبنان حمایت می‌کند، و برای رفع مشکل سوریه، همسایه لبنان، تنها، راه حل سیاسی را مدنظر دارد و هدفش هم صرفاً تقویت رابطه با حزب‌الله نیست.
این دیدارهای «کم‌هزینه»، اما «پردرآمد» برای روسیه که به مسکو اجازه می‌دهد بدون دردسر اهداف راهبردی بلندمدت خود را در لبنان دنبال کند، از سوی تهیه‌کنندگان گزارش مجمع در مرکز توجه قرار گرفته‌است.
اما با وجود هشدارها نسبت به تلاش روسیه برای افزایش نفوذ در خاورمیانه به ویژه لبنان و سوریه، سویه‌های مثبت نقش‌آفرینی مسکو در خاورمیانه نیز از نظر دور نمانده‌است.
در این گزارش بازیابی مواضع روسیه در خاورمیانه نه تنها در سوریه و لبنان بلکه در ترکیه و عراق هم مهم ارزیابی شده‌است، از آن رو که روابط تاریخی احزاب چپ در خاورمیانه با شوروی سابق و ارتباط تنگاتنگ قدیمی مسکو با طرف‌هایی که احتمالاً روابط سابق با آمریکا را ندارند، می‌تواند موازنه‌های جدید سیاسی در منطقه ایجاد کند.
افزایش مناسبات سیاسی، نظامی و اقتصادی روسیه با لبنان به این دلیل که مانع سنگینی «کفه ترازو» به نفع بازیگران غربی در خاورمیانهٔ «پرشتاب و غیرقابل پیش‌بینی» می‌شود، در راستای منافع ایران در منطقه ارزیابی شده‌است.
گزارش مرکز تحقیقات مجمع روابط اقتصادی روسیه و لبنان را نیز در تضاد با منافع ایران در بیروت ندانسته و افزوده تلاش‌های روسیه در خاورمیانه و لبنان اگر چه کاملاً منطبق با منافع ایران نیست، اما در تعارض با آن هم قرار ندارد.
از جمله دلایل مورد اشاره در این گزارش، تقویت جریان هشت مارس که به ایران نزدیک‌تر است از راه نزدیکی به روسیه، کاهش وابستگی محض نظامی لبنان به غرب و افزایش قدرت بازدارندگی لبنان و حزب‌الله مقابل حملات اسرائیل از راه همکاری‌های نظامی بیروت-مسکو عنوان شده‌است.
