یک اسلام‌گرای اهل مالی پس از تخریب زیارتگاه باستانی تمبکتو.
آیا حکومت طالبان در مالی تکرار خواهد شد؟
تصمیم دولت سوسیالیست فرانسه مبنی بر اعزام نیروهای نظامی به مالی به‌منظور همراهی با نیروهای دولت مرکزی در جنگ با مسلمانان افراطی که در مناطق شمالی آن کشور متمرکز شده‌اند، موقتا خطر تشکیل یک دولت اسلام‌گرا به سبک طالبان را در غرب آفریقا تقلیل داده است.
یک روز پیش از اعلام رسمی گسیل نیروهای فرانسوی به مالی، فرانسوا اولاند رئیس جمهور فرانسه اظهار داشت دولت وی تنها در چهارچوب مصوبات سازمان ملل آماده مداخله در مالی خواهد شد.
کشور مالی با ۱۴ میلیون جمعیت و بیش از یک میلیون و دویست هزار متر مربع مساحت یکی از مستعمرات پیشین فرانسه در آفریقا است. این کشور فقرزده که تا چندی پیش از آن به عنوان یکی از الگوهای آفریقا در زمینه استقرار حکومت قانون و پیشرفت دمکراسی یاد می‌شد طی بیست سال گذشته شاهد جنگ میان گروه‌های افراطی مسلمان و نیروهای دولت مرکزی در جنوب بوده است.
شورشیان اسلام‌گرای افراطی بعد از اعمال کنترل نظامی در مناطق شمال به اجرای مقررات اسلامی به سبک طالبان در افغانستان پرداختند. هسته مرکزی این نیرو پس از شکست شاخه‌هایی از شورشیان اسلامی در برابر نیروهای دولتی الجزایر، در شمال مالی متمرکز شدند.
پس از سرنگونی رژیم معمر قذافی در لیبی، شمار قابل ملاحظه‌ای از شهروندان مالی و دیگر کشورهای آفریقایی که در کنار سربازان وفادار به قذافی و در برابر مخالفان او قرار داشتند، سلاح‌های در اختیار خود را به مالی منتقل کرده و این‌بار در کنار گروه‌های افراطی مسلمان آن کشور قرار گرفتند.
بعد از انجام کودتای ماه مارس سال گذشته در مالی و برکناری دولت قانونی آن، نیروهای نظامی کوچک این کشور، ضعیف‌تر از پیش شد و همزمان با ضعف دولت مرکزی، گزارش‌های متعددی دایر بر عزیمت نیروهای افراط‌گرای اسلامی از سودان و صحرای غربی به مالی انتشار یافت.
جمهوری اسلامی ایران نیز طی سال‌های اخیر توجه خود را به مالی افزایش داده و علاوه بر دیدار محمود احمدی‌نژاد از آن کشور، فرستادگان رسمی مالی نیز به تهران سفر کرده‌اند. وزیر خارجه مالی در ماه اوت گذشته برای دریافت کمک مالی عازم تهران شد.
شورشیان شمال
بخشی از زیارتگاه باستانی تمبکتو که به‌دست اسلام‌گراهای افراطی تخریب شد.
شناخته‌شده‌ترین گروه در میان شورشیان افراطی مسلمان در شمال مالی موسوم به انصارالدین، ترکیبی از سلفی‌ها است. این گروه بعد از اعمال کنترل بر شمال آن کشور در اقدامی مشابه با تخریب مجسمه بودا توسط طالبان در افغانستان، تعدادی از اماکن باستانی آن کشور را که به ثبت یونسکو رسیده بود مورد حمله قرار داد و از میان برد.
از جمله اماکن تخریب شده در شهر تِمبُکتو در شمال، مسجدی بود موسوم به سید یحیی که از قرن پانزده میلادی بر جا مانده بود. سلفی‌ها زیارت بقاع اسلامی را بدعت و خلاف اسلام نامیده و با آن مخالف‌اند. سخنگوی انصارالدین در مورد این اقدام اعلام داشت: «یونسکو برای ما مهم نیست-ما معتقدیم زیارتگاه ساختن بدعت و حرام است.»
رهبر این گروه فردی است بنام «ایاد اَغ غالی» که از ابتدای دهه نود تاکنون در گروه‌های افراطی متعددی حضور داشته و در گذشته در کنار شورشیانی از قوم طوارق نیز در صحرای غربی با دولت مالی جنگیده‌است.
او همچنین در آزاد ساختن شماری از شهروندان غربی که توسط القاعده به گروگان گرفته شده بودند نقش داشته. مدتی نیز در ترکیب هیأت دیپلماتیک مالی در عربستان سعودی قرار داشته. سرویس‌های اطلاعاتی غرب با «ایاد اغ غالی» کاملا آشنا و در ارتباط بوده‌اند.
وی پس از سقوط صدام در سال ۲۰۰۳ با ابومصعب الزرقاوی رهبر اردنی‌تبار القاعده در عراق ارتباط برقرار کرد و محور همکاری تازه‌ای را با وی شکل داد.
زرقاوی در ۷ ژوئن سال ۲۰۰۶ در عراق کشته شد و «اغ غالی» سال بعد فعالیت‌های خود را در شمال مالی توسعه داد. گروه انصار الدین مناطق آزاد شده شمال را «اَزواد» می‌نامند.
کودتا در جنوب
مالی در سال ۱۹۶۰ به استقلال دست یافت و از آن زمان دستخوش خشکسالی، قحطی، و ۲۳ سال دیکتاتوری نظامی بوده. در سال ۱۹۹۲ مالی سرانجام به حکومت انتخابی دست یافت ولی سال گذشته طی یک کودتای نامنتظره دستخوش بحران تازه‌ای شد.
در ۲۲ ماه مارس سال گذشته تعدادی از نیروهای پراکنده دولت مرکزی که از عدم دریافت تجهیزات کافی و حتی پرداخت دستمزد گلایه داشتند کاخ رئیس جمهور را اشغال و دولت را برکنار ساختند.
بعد از تشکیل دولت موقت تحت کنترل نظامیان در ماه آوریل سال گذشته، شورش مسلمانان افراطی که از سال ۲۰۰۷ متمرکزتر از پیش شده بود تحرکات خود را در مناطق شمال افزایش داد و تدریجا متوجه جنوب و اشغال باماکو پایتخت آن کشور شد.
در روزهای پایانی سال گذشته مسیحی، شورای امنیت با احساس خطر نسبت به سقوط احتمالی مالی بدست شورشیان مسلمان شمال مصوبه‌ای را گذراند که به‌موجب آن به اتحادیه آفریقا و کشورهای غرب آفریقا اجازه می‌داد زمینه تشکیل و اعزام یک نیروی نظامی ۳۳۰۰ نفری به مالی را فراهم کنند. در زمینه اجرای این مصوبه تاکنون اقدام ملموسی از سوی کشورهای آفریقایی صورت نگرفته‌است.
با مداخله نیروهای فرانسوی که ممکن است با اقدام نظامی ناتو تقویت شود، انتظار می‌رود خطر سقوط باماکو و تشکیل یک دولت افراطی مسلمان در مالی تا حدودی کاهش یابد.
کشور مالی دچار فقر و تنش‌های سیاسی و نظامی است اما در زمینه‌ای دیگر دارای شهرت جهانی در زمینه موسیقی آفریقا و رقص‌های سنتی است. از سلیف کیتا خواننده مشهور اهل مالی در جهان به عنوان صدای طلایی آفریقا یاد می‌شود. محمود احمدی‌نژاد نیز طی بازدید دو سال قبل خود از مالی با گوشه‌ای از سنت‌ها و موزیک و رقص آن کشور آشنا شد.
