سخنان آیت‌الله خامنه‌ای از همان جنس اطلاعات دریافتی دیگر از حکومت مخفی‌کار و مرموز جمهوری اسلامی است: مواضع اعلام شده رهبر انقلاب گاه متناقض و تقریباً همیشه موضوع تفاسیر و تعابیر متفاوت بوده‌است. ازین رو، در حالی که دور تازه‌ای از گفت‌وگو‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران از روز شنبه، چهاردهم آوریل، در شهر استانبول ترکیه آغاز شده، تلاش‌ها برای تشخیص موضع اصلی رهبر جمهوری اسلامی در قبال برنامه هسته‌ای اهمیت به‌سزایی یافته‌است.
به نوشته روزنامه آمریکایی «نیویورک تایمز»، حضور سعید جلیلی، رئیس هیئت مذاکره‌کننده ایران، که با سمت جدید «نماینده شخصی رهبر انقلاب» پشت میز مذاکره استانبول قرار گرفته نقش محوری آیت‌الله خامنه‌ای را در گفتوگوهای استانبول بیش از پیش مورد تأکید قرار داده‌است.
ماه پیش نیز در اخبار آمده بود که آیت‌الله خامنه‌ای در سخنانی اعلام کرده: «ما سلاح اتمی نداریم و نخواهیم ساخت.» رهبر جمهوری اسلامی همچنین با صدور فتوایی حکم بر حرام و گناه بودن تولید جنگ‌افزار هسته‌ای توسط ایران داده‌است.
با این همه، به نظر می‌رسد رفتار رژیم ایران و برخی سخنان شخص رهبر انقلاب اسلامی در تناقض آشکار با احکام و سخنان یادشده بوده‌است. برای نمونه، تحلیل‌گران به حرف‌های آیت‌الله خامنه‌ای در سال گذشته اشاره می‌کنند که تصمیم سرهنگ قذافی، رهبر پیشین لیبی، را در کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای آن کشور یک اشتباه دانسته بود.
به باور برخی صاحب‌نظران، مسائل هنگامی پیچیده‌تر می‌شود که مواضع آیت‌الله خامنه‌ای در رد بلندپروازی‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی را در قالب یک مفهموم تاریخی مذهب شیعه موسوم به «تقیه»، یا پنهان‌کاری مذهبی، تفسیر می‌کنند. مفهوم «تقیه» در اسلام در طول قرن‌ها و در پی آن شکل گرفت که شیعیان به عنوان اقلیتی تحت سرکوب، برای حفظ جان خود سیاست پنهان نگاه داشتن هویت فرقه‌ای‌شان را در پیش گرفتند و بدین ترتیب زمینه استفاده از دروغ را در جامعه شیعی‌مذهب پایه‌گذاری کردند.
دنیس راس – که پاییز گذشته از مقام خود به عنوان هماهنگ‌کننده امور مناسبات ایران و آمریکا کناره‌گیری کرد، – درباره رویکرد رهبر جمهوری اسلامی در قبال برنامه هسته‌ای ایران می‌گوید: «او مخالفت ما با برنامه هسته‌ای ایران را به عنوان بخشی از تلاش‌هایمان در جهت تضییع استقلال‌شان می‌داند.»
آقای راس در ادامه می‌افزاید: «در عین حال، رهبر ایران در سخنان جدیدش می‌گوید که تولید جنگ‌افزار هسته‌ای گناه است، و پیشتر نیز طی فتوایی این موضع خود را تبیین کرده، اما همچنان از پیگیری برنامه هسته‌ای پشتیبانی می‌کند و متعهد است که آن را به پیش ببرد، اما باید توجه داشت که مسئله دیگری که آن هم برای آیت‌الله خامنه‌ای اهمیت دارد حفظ نظامی است که آن را ایجاد کرده.»
آیت‌الله روح‌الله خمینی – رهبر انقلاب اسلامی‌ای که محمدرضا پهلوی، پادشاه متمایل به غرب ایران، را در سال ۱۹۷۹ از قدرت برکنار کرد، – در ابتدای کار بر این باور بود که ساخت جنگ‌افزار اتمی عملی غیر اسلامی است و برنامه هسته‌ای سِری‌ای را که شاه بنا نهاده بود به حالت تعلیق در آورد.
اما در مرحله بعد و با شعله‌ور شدن آتش جنگ خانمان‌سوز ایران و عراق – که از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ به طول انجامید، تفکر ایرانی‌ها درباره جنگ‌افزار هسته‌ای را تغییر داد. نیروهای عراق به رهبری صدام حسین از سلاح‌های شیمیایی علیه نیروهای ایران استفاده کردند که آمادگی مقابله با چنین جنگ‌افزاری را نداشتند. در آن زمان ایالات متحده در قبال این رفتار رژیم عراق سکوت اختیار کرد و در طول جنگ به جانبداری از عراق پرداخت. در سال ۱۹۸۴ آیت‌الله خمینی به صورت مخفیانه فرمان ازسرگیری برنامه جنگ‌افزار هسته‌ای را صادر کرد و در همان حین آیت‌الله خامنه‌ای بر مسند ریاست جمهوری اسلامی نشسته بود. در پی مرگ آیت‌الله خمینی در سال ۱۹۸۹ آیت الله خامنه‌ای به مقام رهبری جمهوری اسلامی منصوب شد.
شاید در واکنش به تهاجم آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، – که بر پایه اتهام دارا بودن سلاح‌های کشتار جمعی توسط رژیم عراق صورت پذیرفت، – آیت‌الله خامنه‌ای دستور تعلیق برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران را صادر کرد. اگرچه غنی‌سازی اورانیوم در جمهوری اسلامی کماکان ادامه یافت.
در سال ۲۰۰۵ در جریان ملاقاتی اضطراری در آژانس انرژی اتمی، نماینده مذاکره‌کننده ایران با اشاره به فتوای آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر حرام بودن تولید جنگ‌افزار هسته‌ای اعلام کرده بود: «ایران هرگز به دنبال دستیابی به چنین سلاح‌هایی نخواهد بود.»
امروز نیز به نظر می‌رسد مقام‌های آمریکایی شرکت‌کننده در گفتوگوهای استانبول آماده‌اند، دست کم در اعلام موضع عمومی خود، با تکیه بر سخنان اخیر آیت‌الله خامنه‌ای نشان دهند که کلام وی را می‌پذیرند. در ماه جاری میلادی، هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا از ایران خواست در عمل با توافق بر سر یک طرح مشخص نشان دهد که به آنچه درباره مغایرت اسلام با ساخت جنگ‌افزار کشتار جمعی می‌گوید پای‌بند است.
خانم کلینتون همچنین تصریح کرده بود که: «ما در دیدار با مقام‌های ایرانی قصد داریم درباره چگونگی گنجاندن آنچه به عنوان اعتقادشان اعلام کرده‌اند در قالب یک برنامه عملی گفت‌وگو کنیم.»
به نوشته روزنامه آمریکایی «نیویورک تایمز»، حضور سعید جلیلی، رئیس هیئت مذاکره‌کننده ایران، که با سمت جدید «نماینده شخصی رهبر انقلاب» پشت میز مذاکره استانبول قرار گرفته نقش محوری آیت‌الله خامنه‌ای را در گفتوگوهای استانبول بیش از پیش مورد تأکید قرار داده‌است.
ماه پیش نیز در اخبار آمده بود که آیت‌الله خامنه‌ای در سخنانی اعلام کرده: «ما سلاح اتمی نداریم و نخواهیم ساخت.» رهبر جمهوری اسلامی همچنین با صدور فتوایی حکم بر حرام و گناه بودن تولید جنگ‌افزار هسته‌ای توسط ایران داده‌است.
با این همه، به نظر می‌رسد رفتار رژیم ایران و برخی سخنان شخص رهبر انقلاب اسلامی در تناقض آشکار با احکام و سخنان یادشده بوده‌است. برای نمونه، تحلیل‌گران به حرف‌های آیت‌الله خامنه‌ای در سال گذشته اشاره می‌کنند که تصمیم سرهنگ قذافی، رهبر پیشین لیبی، را در کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای آن کشور یک اشتباه دانسته بود.
به باور برخی صاحب‌نظران، مسائل هنگامی پیچیده‌تر می‌شود که مواضع آیت‌الله خامنه‌ای در رد بلندپروازی‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی را در قالب یک مفهموم تاریخی مذهب شیعه موسوم به «تقیه»، یا پنهان‌کاری مذهبی، تفسیر می‌کنند. مفهوم «تقیه» در اسلام در طول قرن‌ها و در پی آن شکل گرفت که شیعیان به عنوان اقلیتی تحت سرکوب، برای حفظ جان خود سیاست پنهان نگاه داشتن هویت فرقه‌ای‌شان را در پیش گرفتند و بدین ترتیب زمینه استفاده از دروغ را در جامعه شیعی‌مذهب پایه‌گذاری کردند.
دنیس راس – که پاییز گذشته از مقام خود به عنوان هماهنگ‌کننده امور مناسبات ایران و آمریکا کناره‌گیری کرد، – درباره رویکرد رهبر جمهوری اسلامی در قبال برنامه هسته‌ای ایران می‌گوید: «او مخالفت ما با برنامه هسته‌ای ایران را به عنوان بخشی از تلاش‌هایمان در جهت تضییع استقلال‌شان می‌داند.»
آقای راس در ادامه می‌افزاید: «در عین حال، رهبر ایران در سخنان جدیدش می‌گوید که تولید جنگ‌افزار هسته‌ای گناه است، و پیشتر نیز طی فتوایی این موضع خود را تبیین کرده، اما همچنان از پیگیری برنامه هسته‌ای پشتیبانی می‌کند و متعهد است که آن را به پیش ببرد، اما باید توجه داشت که مسئله دیگری که آن هم برای آیت‌الله خامنه‌ای اهمیت دارد حفظ نظامی است که آن را ایجاد کرده.»
آیت‌الله روح‌الله خمینی – رهبر انقلاب اسلامی‌ای که محمدرضا پهلوی، پادشاه متمایل به غرب ایران، را در سال ۱۹۷۹ از قدرت برکنار کرد، – در ابتدای کار بر این باور بود که ساخت جنگ‌افزار اتمی عملی غیر اسلامی است و برنامه هسته‌ای سِری‌ای را که شاه بنا نهاده بود به حالت تعلیق در آورد.
اما در مرحله بعد و با شعله‌ور شدن آتش جنگ خانمان‌سوز ایران و عراق – که از سال ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ به طول انجامید، تفکر ایرانی‌ها درباره جنگ‌افزار هسته‌ای را تغییر داد. نیروهای عراق به رهبری صدام حسین از سلاح‌های شیمیایی علیه نیروهای ایران استفاده کردند که آمادگی مقابله با چنین جنگ‌افزاری را نداشتند. در آن زمان ایالات متحده در قبال این رفتار رژیم عراق سکوت اختیار کرد و در طول جنگ به جانبداری از عراق پرداخت. در سال ۱۹۸۴ آیت‌الله خمینی به صورت مخفیانه فرمان ازسرگیری برنامه جنگ‌افزار هسته‌ای را صادر کرد و در همان حین آیت‌الله خامنه‌ای بر مسند ریاست جمهوری اسلامی نشسته بود. در پی مرگ آیت‌الله خمینی در سال ۱۹۸۹ آیت الله خامنه‌ای به مقام رهبری جمهوری اسلامی منصوب شد.
شاید در واکنش به تهاجم آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، – که بر پایه اتهام دارا بودن سلاح‌های کشتار جمعی توسط رژیم عراق صورت پذیرفت، – آیت‌الله خامنه‌ای دستور تعلیق برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران را صادر کرد. اگرچه غنی‌سازی اورانیوم در جمهوری اسلامی کماکان ادامه یافت.
در سال ۲۰۰۵ در جریان ملاقاتی اضطراری در آژانس انرژی اتمی، نماینده مذاکره‌کننده ایران با اشاره به فتوای آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر حرام بودن تولید جنگ‌افزار هسته‌ای اعلام کرده بود: «ایران هرگز به دنبال دستیابی به چنین سلاح‌هایی نخواهد بود.»
امروز نیز به نظر می‌رسد مقام‌های آمریکایی شرکت‌کننده در گفتوگوهای استانبول آماده‌اند، دست کم در اعلام موضع عمومی خود، با تکیه بر سخنان اخیر آیت‌الله خامنه‌ای نشان دهند که کلام وی را می‌پذیرند. در ماه جاری میلادی، هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا از ایران خواست در عمل با توافق بر سر یک طرح مشخص نشان دهد که به آنچه درباره مغایرت اسلام با ساخت جنگ‌افزار کشتار جمعی می‌گوید پای‌بند است.
خانم کلینتون همچنین تصریح کرده بود که: «ما در دیدار با مقام‌های ایرانی قصد داریم درباره چگونگی گنجاندن آنچه به عنوان اعتقادشان اعلام کرده‌اند در قالب یک برنامه عملی گفت‌وگو کنیم.»
