دز و کرخه مناطقی در مرز خوزستان و ايلام هستند که گوزن زرد را به طبيعت بازگرداندند.
تا نيم قرن پيش تصور می‌شد نسل گوزن زرد که روزگاری از شمال آفريقا تا ايران می‌زيست، برای هميشه منقرض شده است.
اما حدود ۵۰ سال پيش بود که چهار رأس گوزن زرد در دز و کرخه مشاهده شدند؛ يک رأس نر و سه رأس ماده. اين چهار رأس به اصطلاح «زنده‌گيری» شدند تا با حفاظت از آنها، امکان تکثير و بازگشت‌شان به طبيعت فراهم شود.
يک سال بعد در ۱۳۴۳، يک جفت ديگر گوزن زرد در همان منطقه مشاهده و زنده‌گيری شد تا ايران به تنها زيستگاه گوزن زرد در جهان تبديل شود.
برای حفاظت بهتر از اين گونه نادر حيوانی آنها را که تعدادشان رفته رفته بيشتر می‌شد، در مناطق مختلف ايران پراکنده کردند.
مناطق حفاظت شده دشت ناز ساری، جزیره اشک در درياچه اروميه و مناطق ديگری در چهارمحال و بختياری، يزد و فارس به زيستگاه‌های اصلی گوزن زرد در ايران تبديل شدند.
اما حالا ديگر اثری از اين گونه بی‌نظير حيوانی در منطقه حفاظت شده دز و کرخه که نيم قرن پيش گوزن زرد را به حيات وحش بازگرداندند، ديده نمی‌شود.
يک گونه مگس مهاجم به نام «مياز» در عرض چند هفته حدود ۷۰ رأس يعنی تمام گوزن‌های زرد اين منطقه را کشت.
اسماعیل کهرم: کاری از دست کسی برنمی‌آمد
اسماعیل کهرم: کاری از دست کسی برنمی‌آمد
پس از آنکه مقام‌های رسمی ايران در تيرماه سال جاری اعلام کردند که ۴۵ رأس از ۷۰ گوزن منطقه حفاظت شده دز و کرخه کشته شدند، يک نماينده مجلس گفت که از ۱۶ خرداد ۱۳۹۲ تا ۱۳ مرداد، تنها دو گوزن در اين منطقه زنده باقی مانده‌اند.
اسماعيل کهرم، بوم‌شناس و استاد محيط زيست دانشگاه به راديو فردا می‌گويد که بارش‌های فصل بهار در استان خوزستان، به افزايش فوق‌العاده تعداد کنه‌ها و حمله آنها به گوزن‌های زرد منجر شد. او معتقد است که آن دو گوزن زرد هم به احتمال زياد کشته شده‌اند.
به گفته آقای کهرم، کنه‌ها با حمله به بدن گوزن‌ها، حفره‌هايی با خارش شديد در نقاط مختلف بدن اين حيوانات ايجاد می‌کردند و باعث شده بودند برخی گوزن‌ها مثلا آنقدر گوش خود را به درخت‌ها بکشند که گوش‌شان از بدن‌شان جدا بشود.
اين بوم‌شناس مدافع محيط زيست می‌گويد: «مگس‌های مياز به همين حفره‌ها حمله می‌کردند و هزاران تخم در آنها قرار می‌دادند. لاروی که از اين تخم‌ها متولد می‌شد، شروع به تغذيه از بافت‌های بدن گوزن می‌کرد و باعث مرگ آن می‌شد.»
آقای کهرم معتقد است در وضعيت بغرنجی که بر اثر طغيان کنه‌ها و مگس‌های مياز در منطقه حفاظت شده کرخه و دز پيش آمد، کاری از دست هيچ‌کس برنمی‌آمد اما حميدرضا ميرزاده، سردبير سايت سبز پرس معتقد است که امکان «پيش‌گيری» از اين واقعه وجود داشت.
آقای ميرزاده به «سوء مديريت» در ماجرای مرگ گوزن‌های زرد ايرانی هم اشاره می‌کند و به راديو فردا می‌گويد: «گوزن‌ها مانند گاوميش‌ها عادت به آب‌تنی و گل‌مالی دارند اما آنطور که من شنيده‌ام تنها حوضچه آبی که برای آنها پيش‌بينی شده بود آب نداشت و سدسازی در بالادست رودخانه کرخه نيز باعث شده بود بستر آب رودخانه بسيار کوچک شود و چاله‌های آب اطراف آن را به محل خوبی برای رشد و نمو مگس‌ها تبديل کند.»
«افتخار» برای ایران
«افتخار» برای ایران
اما حتی سردبير سايت سبز پرس هم اذعان دارد که وقتی بيماری‌های حيات وحش شيوع پيدا می‌کنند «کار زيادی نمی‌توان انجام داد».
حدود ۲۰۰ گونه پستاندار، ۵۲۰ گونه پرنده، ۲۰ گونه دوزيست و ۱۰۰ گونه خزنده در ايران زندگی می‌کنند يا مشاهده و ضبط شده‌اند که به گفته آقای ميرزاده با توجه به وسعت کشور «تنوع بالايی» است.
اما اين فعال مدافع محيط زيست معتقد است که بالا بودن تنوع حيات وحش در ايران «افتخار نيست» بلکه «حفاظت و حفظ نسل» اين حيات وحش متنوع است که می‌تواند يک افتخار برای کشور به شمار بيايد.
تعدادی از این گونه‌ها مانند یوزپلنگ و گور ایرانی در معرض انقراض قرار دارند.
تعدادی از این گونه‌ها مانند یوزپلنگ و گور ایرانی در معرض انقراض قرار دارند.
مدافعان محيط زيست در ايران اميدوار هستند که پراکندگی گوزن زرد در نقاط مختلف ايران و حفاظت از آنها، به حفظ نسل در معرض انقراض اين گونه بی‌نظير جانوری در جهان منجر بشود.
