رباعی خیام بر سبویی کهن در اسرائیل

گزارش‌های رسیده از اسرائیل حکایت از کشف کوزه یا سبویی دارد که مصرعی از یکی از رباعیات معروف منسوب به عمر خیام، دانشمند و شاعر نامدار ایرانی، بر آن نقش بسته است.

کاوشگران اسرائیلی می‌گویند که این کوزه، به احتمال بسیار زیاد، در زمان خود حکیم عمر خیام ساخته شده است.

سرپرستی گروه ويژه کندوکاو باستانی در شهر قديم اورشليم (بيت المقدس) را دکتر رينا آونر، به نمايندگی اداره عتيقه‌جات اسرائيل در دست داشت.

اين کندوکاو در قطعه زمينی انجام گرفت که بخش خصوصی آن را برای احداث ساختمان آماده کرده بود.

کوزه يا سبوی کشف شده در اين قطعه زمين، دربخش قديم قدس، لعابی از فيروزه دارد و با گل و بوته و خطی سياه رنگ آراسته شده است.

ريفکا کوهنامين، از اداره عتيقه‌جات اسرائيل، پيش از انتشار گزارش اين کاوش باستانی بی درنگ دريافت که نوشته های نقش بسته بر گردن اين سبو به زبان فارسی است.

اين نوشته، مصرعی از يک رباعی معروف خيام نيشابوری است: «دستی است که در گردن ياری بوده است»

مصرعی برگرفته از اين رباعی:

اين کوزه چو من عاشق زاری بوده است
در بند سر زلف نگاری بوده است
اين دسته که در گردن او می‌بينی
دستی است که بر گردن ياری بوده است

باستان‌شناسان کاشف اين کوزه معتقد هستند که سبوی ياد شده در يکی یا بین دو قرن دوازدهم و سيزدهم ميلادی، تقريباً هم زمان با دوران خيام نيشابوری، ساخته شده است.

درعين حال اين راز برجای مانده که سبوی ياد شده، چگونه سر از اسرائيل درآورده است.

باستان‌شناسان همچنان از خود می‌پرسند که آيا اين سبو احتمالاً پيشکش دلداده ای به دلبری در اورشليم بوده، يا ره‌آورد بازرگانی از فرسنگ‌ها فرسنگ دورتر، از قلب ايران زمين.