فریدون خاوند، استاد اقتصاد در دانشگاه پاریس، در مورد پيآمد های اقتصادی مشروطيت ايران ا رادیو فردا گفت و گو کرده است.
جهاردهم مرداد صد و چهارمين سالگرد انقلاب مشروطيت در ايران است. اين انقلاب چه تاثيری بر سير تحولات اقتصادی در جامعه ايران داشته است؟
فريدون خاوند: شماری از رسانه های ايران طی چند روز گذشته به پيشواز اين رويداد رفته اند از جمله خبرگزاری کار ايران «ايلنا» با ويژه نامه سالروز انقلاب مشروطيت زير عنوان «مشروطه خوانی روزگار و مشروطه خواهی» که در آن شماری از صاحبنظران ايرانی به بررسی اين رويداد بزرگ پرداخته اند و بعضی از آنها مساله را از زاويه اقتصادی بررسی کرده اند.
انقلاب مشروطه يک لحظه تاريخی بسيار مهم هست در پيشبرد تجدد يا مدرنيته در ايران. در واقع با اين انقلاب، هم جامعه سياسی ايران مدرن ميشود و هم جامعه اقتصادی ايران. پيشگامان و متفکران انقلاب مشروطيت از ليبراليسم سياسی و اقتصادی قرن نوزدهم اروپا به شدت تاثير گرفته بودند و به خصوص، عميقا باور داشتند که تنها با استقرار حکومت قانون و ايجاد نهاد های حقوقی و سياسی مدرن از جمله دستگاه مقننه و دستگاه عدليه است که می توان فضای امنيت و اعتماد لازم را برای توسعه بازرگانی و بالا بردن سطح رفاه مردم به وجود آورد.
هدف های مشروطه طلبان، که از آنها نام برديد، تا چه اندازه تحقق پيدا کرده است؟
شمار زيادی از صاحبنظران ايرانی به اين نتيجه رسيده اند که بسياری از هدف های جنبش مشروطه به ويژه در عرصه اقتصادی به دست رضا شاه پهلوی تحقق پيدا کرد.
از جمله در همين ويژه نامه «ايلنا»، که به آن اشاره کردم، آقايان دکتر دادخواه و انور خامه ای، که به يک طيف فکری هم تعلق ندارند، هر دو متفق القولند که با رضا شاه، شماری از آرمان های جنبش مشروطه به واقعيت پيوست مثل ايجاد راه آهن، ايجاد بانک ملی، پايه گذاری صنايع ملی کشور و، مهم تر از همه، برقراری امنيت و يکپارچگی ايران به منظور ايجاد يک فضای ملی برای فعاليت اقتصادی. البته در دوران رضا شاه سياستگذاری اقتصادی پيرامون نقش ممتاز دولت شکل گرفت که پيآمد های منفی آن هنوز برجاست، ولی فراموش نکنيم که در آن دوران چنين سياستی در سطح کشوری مثل ايران کم و بيش عادی بود و مثلا، آتاتورک در ترکيه از اين لحاظ چندان با رضا شاه متفاوت نبود.
امروز، در عصر حکومت اسلامی بر ايران، انقلاب مشروطيت چه پيامی دارد برای جامعه ايران و به ويژه برای دست اندر کاران اقصادی کشور؟
وقتی فرمان مشروطيت ايران صادر شد، ايران کشوری بود با ده ميليون نفر جمعيت که حدود هشتاد در صد آنها در روستا زندگی ميکردند. امروز ايران هفتاد و پنج ميليون نفر جمعيت دارد که فقط حدود بيست و دو در صد آنها در روستا زندگی ميکنند.
با وجود اين تغيير شگفت، پيام انقلاب مشروطيت همچنان برای جامعه ايران آموزنده است از جمله در عرصه اقتصادی و آن اين که بدون حکومت قانون، بدون امنيت واقعی، ايران نمی تواند صاحب يک اقتصاد شکوفا بشود و سطح رفاه مردمش را بالا ببرد.
جهاردهم مرداد صد و چهارمين سالگرد انقلاب مشروطيت در ايران است. اين انقلاب چه تاثيری بر سير تحولات اقتصادی در جامعه ايران داشته است؟
فريدون خاوند: شماری از رسانه های ايران طی چند روز گذشته به پيشواز اين رويداد رفته اند از جمله خبرگزاری کار ايران «ايلنا» با ويژه نامه سالروز انقلاب مشروطيت زير عنوان «مشروطه خوانی روزگار و مشروطه خواهی» که در آن شماری از صاحبنظران ايرانی به بررسی اين رويداد بزرگ پرداخته اند و بعضی از آنها مساله را از زاويه اقتصادی بررسی کرده اند.
انقلاب مشروطه يک لحظه تاريخی بسيار مهم هست در پيشبرد تجدد يا مدرنيته در ايران. در واقع با اين انقلاب، هم جامعه سياسی ايران مدرن ميشود و هم جامعه اقتصادی ايران. پيشگامان و متفکران انقلاب مشروطيت از ليبراليسم سياسی و اقتصادی قرن نوزدهم اروپا به شدت تاثير گرفته بودند و به خصوص، عميقا باور داشتند که تنها با استقرار حکومت قانون و ايجاد نهاد های حقوقی و سياسی مدرن از جمله دستگاه مقننه و دستگاه عدليه است که می توان فضای امنيت و اعتماد لازم را برای توسعه بازرگانی و بالا بردن سطح رفاه مردم به وجود آورد.
هدف های مشروطه طلبان، که از آنها نام برديد، تا چه اندازه تحقق پيدا کرده است؟
شمار زيادی از صاحبنظران ايرانی به اين نتيجه رسيده اند که بسياری از هدف های جنبش مشروطه به ويژه در عرصه اقتصادی به دست رضا شاه پهلوی تحقق پيدا کرد.
از جمله در همين ويژه نامه «ايلنا»، که به آن اشاره کردم، آقايان دکتر دادخواه و انور خامه ای، که به يک طيف فکری هم تعلق ندارند، هر دو متفق القولند که با رضا شاه، شماری از آرمان های جنبش مشروطه به واقعيت پيوست مثل ايجاد راه آهن، ايجاد بانک ملی، پايه گذاری صنايع ملی کشور و، مهم تر از همه، برقراری امنيت و يکپارچگی ايران به منظور ايجاد يک فضای ملی برای فعاليت اقتصادی. البته در دوران رضا شاه سياستگذاری اقتصادی پيرامون نقش ممتاز دولت شکل گرفت که پيآمد های منفی آن هنوز برجاست، ولی فراموش نکنيم که در آن دوران چنين سياستی در سطح کشوری مثل ايران کم و بيش عادی بود و مثلا، آتاتورک در ترکيه از اين لحاظ چندان با رضا شاه متفاوت نبود.
امروز، در عصر حکومت اسلامی بر ايران، انقلاب مشروطيت چه پيامی دارد برای جامعه ايران و به ويژه برای دست اندر کاران اقصادی کشور؟
وقتی فرمان مشروطيت ايران صادر شد، ايران کشوری بود با ده ميليون نفر جمعيت که حدود هشتاد در صد آنها در روستا زندگی ميکردند. امروز ايران هفتاد و پنج ميليون نفر جمعيت دارد که فقط حدود بيست و دو در صد آنها در روستا زندگی ميکنند.
با وجود اين تغيير شگفت، پيام انقلاب مشروطيت همچنان برای جامعه ايران آموزنده است از جمله در عرصه اقتصادی و آن اين که بدون حکومت قانون، بدون امنيت واقعی، ايران نمی تواند صاحب يک اقتصاد شکوفا بشود و سطح رفاه مردمش را بالا ببرد.
