در قسمت‌های پيشين به معرفی پدر، مادر، برادران و خواهران آيت الله خامنه‌ای پرداختيم و حالا به دوران کودکی و مدرسه رفتن او می‌پردازيم.
آيت‌الله خامنه‌ای در حوالی بازار سرشور مشهد و در خيابان خسروی نو در کوچه‌ای به نام حوض نصرت الملک متولد شده که حالا به کوچه خامنه‌ای ها معروف است. جدای از محل زندگی آيت‌الله خامنه‌ای، نکته ديگری که در مورد دوران کودکی او وجود دارد وضعيت اقتصادی و اجتماعی خانواده‌اش در آن دوران است.
آيت الله خامنه‌ای خود در خاطراتش گفته است وضعيت اقتصادی خانواده آنها در آن دوران توأم با سختی و فقيرانه بوده است. آقای خامنه‌ای می‌گويد خانه آنها فقط شامل يک اتاق و زيرزمين بوده و هنگامی که فردی به ملاقات پدرش می‌آمده از آن‌جايی که منزل آنان اندرونی و بيرونی نداشته، مادر و فرزندان مجبور می‌شدند به زيرزمين بروند تا زمانی که آن فرد برود و آنها بتوانند به تنها اتاقشان برگردند.
البته آيت‌الله خامنه‌ای می‌گويد بعدها اهالی محل و دوستداران پدرش کمک کرده و يک اتاق ديگر برای آنها ساخته‌اند. کسانی که از نزديک محل زندگی آقای خامنه‌ای در کوچه خامنه‌ایها را ديده‌اند اين نکته را تاييد می‌کنند.
اما نقش و جايگاه اجتماعی پدر آيت‌الله خامنه‌ای در مشهد چگونه بوده است؟
سراج الدين ميردامادی، تحليل‌گر و فعال سياسی در پاريس که پسردايی آيت‌الله خامنه‌ای نيز به شمار می‌رود، از جمله کسانی است که پدر آيت‌الله خامنه‌ای را در مشهد از نزديک ديده و از موقعيت او در اين شهر می‌گويد:« آقای مرحوم آقاسيدجواد خامنه‌ای يک روحانی آذربايجانی‌الاصلی بود که به مشهد آمده و مجاور حضرت علی‌بن موسی‌الرضا شده بود و به زبان فارسی تسلط کافی نداشت و فارسی را با لهجه آذربايجانی غليظ صحبت می‌کرد. او دارای ارتباطات گسترده در حوزه روحانيون نبود و به نوعی يک روحانی تقريبا کنار و منزوی بود که با مبارزات سياسی به شدت مخالف و سياست گريز بود. البته روابط حسنه‌ای با حاکميت شاه در دوران پهلوی نداشت ولی در عين حال روحانی بود که تعدادی اندک از آذربايجانی‌های مقيم مشهد به ايشان مراجعه می‌کردند و در حوزه مشهور به فردی که محل مراجعه باشد و مريدهای زيادی داشته باشد به آن معنا نبود.»
سراج‌الدين ميردامادی همچنين می‌افزايد: «ايشان پيش نماز مسجد آذربايجانی‌ها بود که مسجد کوچکی بود در گوشه‌ای از خيابان. آنجا محل مراجعه اندکی از نمازگزاران بود و آن مسجد، مسجد مهمی در اطراف حرم امام رضا به حساب نمی‌آمد. ايشان درسی به آن معنا نمی‌داد، شايد درس خصوصی برای افراد خاصی ارائه می‌داد چون بيان آن چنانی نداشت.
در مورد آيت الله بودن ايشان هم البته در حوزه شاخص و خط کشی مشخصی برای آيت‌الله ناميدن يک فرد وجود ندارد، ولی عرفاً کسانی که در حوزه، خارج يا رسايل و مکاسب و کفايه درس می‌دهند و درس آنها پر مراجعه است، آيت‌الله خطاب می‌شوند. ولی مرحوم آقاسيدجواد خامنه‌ای فاقد چنين شرطی بود و معمولا آيت‌الله ناميده شدن يک روحانی در محدوده اطرافيان و مريدان و دوستدارانش نمی‌تواند ملاک و معيار قرار بگيرد. مضاف بر اين که مرحوم آقاسيد جواد خامنه‌ای فردی بود بسيار ساده زيست، زاهد، گوشه گير و گريزان از ظواهر دنيوی. او زندگی بسيار ساده‌ای داشت و در فقر مالی شديدی به سر می‌برد.»
اما آيت‌الله خامنه‌ای کجا و به کدامين مدرسه رفته است؟
آيت‌الله خامنه‌ای آن گونه که خود می‌گويد در اواسط دهه ۱۳۲۰ و از پنج- شش سالگی وارد مدرسه دينی «دارالتعليم ديانتی» شده و شش کلاس ابتدايی قديم را دراين مدرسه خوانده است.
آيت الله خامنه‌ای ۶۰ سال بعد و در جريان ديدار با معلمان در سال ۱۳۸۴ از آن دوران می‌گويد: «دبستانی که من رفتم، معلم آن دبستان مرحوم ميرزاحسين تدين بود که کرمانی بود در مشهد. تنها مدرسه دينی مشهد هم همين مدرسه ايشان بود به نام دارالتعليم ديانتی. بنده شش سال در اين مدرسه زيردست آقای تدين درس خواندم. هم معلم بود هم ناظم، خوب با آن وقار و هيمنه‌ای هم که داشت در حياط مدرسه راه می‌افتاد و چوبی هم دستش می‌گرفت. بچه‌ها را گاهی هم البته فلک می‌کرد، بنده را هم يک بار فلک کرد. يک محلی ما در مدرسه داشتيم به نام قصاص‌گاه يا به قول ايشان "خصاص گاه".، اين محلی بود که بچه‌ها آنجا مجازات می‌شدند. هم محل مجازات بچه‌ها بود هم محل نوعی زباله دانی. ايشان هم همين طور راه می‌رفت در مدرسه به بچه‌ها خطاب می‌کرد هر کس ميوه می‌خورد پوستش را بريزد قصاص‌گاه. اين صدا هنوز در گوش من هست از آن سال‌ها.»
اين روايت آيت‌الله خامنه‌ای است از اولين معلمش، ميرزا حسين تدين در دارالتعليم ديانتی مشهد دراواخر دهه ۱۳۲۰. البته محمدجواد حجتی کرمانی، از روحانيون شناخته شده کرمانی نيز که معلم دوران دبستان آيت‌الله خامنه ای، دايی مادر او بوده در گفت‌وگويی با سايت «تاريخ ايرانی»، اين روايت آيت‌الله خامنه‌ای را تاييد کرده است.
در بخش بعدی از زندگی‌نامه آيت‌الله خامنه‌ای به نحوه ورود وی به حوزه علميه مشهد و تحصيلات حوزوی او دو مدرسه سليمان خان و نواب خواهيم پرداخت.
آيت‌الله خامنه‌ای در حوالی بازار سرشور مشهد و در خيابان خسروی نو در کوچه‌ای به نام حوض نصرت الملک متولد شده که حالا به کوچه خامنه‌ای ها معروف است. جدای از محل زندگی آيت‌الله خامنه‌ای، نکته ديگری که در مورد دوران کودکی او وجود دارد وضعيت اقتصادی و اجتماعی خانواده‌اش در آن دوران است.
آيت الله خامنه‌ای خود در خاطراتش گفته است وضعيت اقتصادی خانواده آنها در آن دوران توأم با سختی و فقيرانه بوده است. آقای خامنه‌ای می‌گويد خانه آنها فقط شامل يک اتاق و زيرزمين بوده و هنگامی که فردی به ملاقات پدرش می‌آمده از آن‌جايی که منزل آنان اندرونی و بيرونی نداشته، مادر و فرزندان مجبور می‌شدند به زيرزمين بروند تا زمانی که آن فرد برود و آنها بتوانند به تنها اتاقشان برگردند.
البته آيت‌الله خامنه‌ای می‌گويد بعدها اهالی محل و دوستداران پدرش کمک کرده و يک اتاق ديگر برای آنها ساخته‌اند. کسانی که از نزديک محل زندگی آقای خامنه‌ای در کوچه خامنه‌ایها را ديده‌اند اين نکته را تاييد می‌کنند.
اما نقش و جايگاه اجتماعی پدر آيت‌الله خامنه‌ای در مشهد چگونه بوده است؟
سراج الدين ميردامادی، تحليل‌گر و فعال سياسی در پاريس که پسردايی آيت‌الله خامنه‌ای نيز به شمار می‌رود، از جمله کسانی است که پدر آيت‌الله خامنه‌ای را در مشهد از نزديک ديده و از موقعيت او در اين شهر می‌گويد:« آقای مرحوم آقاسيدجواد خامنه‌ای يک روحانی آذربايجانی‌الاصلی بود که به مشهد آمده و مجاور حضرت علی‌بن موسی‌الرضا شده بود و به زبان فارسی تسلط کافی نداشت و فارسی را با لهجه آذربايجانی غليظ صحبت می‌کرد. او دارای ارتباطات گسترده در حوزه روحانيون نبود و به نوعی يک روحانی تقريبا کنار و منزوی بود که با مبارزات سياسی به شدت مخالف و سياست گريز بود. البته روابط حسنه‌ای با حاکميت شاه در دوران پهلوی نداشت ولی در عين حال روحانی بود که تعدادی اندک از آذربايجانی‌های مقيم مشهد به ايشان مراجعه می‌کردند و در حوزه مشهور به فردی که محل مراجعه باشد و مريدهای زيادی داشته باشد به آن معنا نبود.»
سراج‌الدين ميردامادی همچنين می‌افزايد: «ايشان پيش نماز مسجد آذربايجانی‌ها بود که مسجد کوچکی بود در گوشه‌ای از خيابان. آنجا محل مراجعه اندکی از نمازگزاران بود و آن مسجد، مسجد مهمی در اطراف حرم امام رضا به حساب نمی‌آمد. ايشان درسی به آن معنا نمی‌داد، شايد درس خصوصی برای افراد خاصی ارائه می‌داد چون بيان آن چنانی نداشت.
در مورد آيت الله بودن ايشان هم البته در حوزه شاخص و خط کشی مشخصی برای آيت‌الله ناميدن يک فرد وجود ندارد، ولی عرفاً کسانی که در حوزه، خارج يا رسايل و مکاسب و کفايه درس می‌دهند و درس آنها پر مراجعه است، آيت‌الله خطاب می‌شوند. ولی مرحوم آقاسيدجواد خامنه‌ای فاقد چنين شرطی بود و معمولا آيت‌الله ناميده شدن يک روحانی در محدوده اطرافيان و مريدان و دوستدارانش نمی‌تواند ملاک و معيار قرار بگيرد. مضاف بر اين که مرحوم آقاسيد جواد خامنه‌ای فردی بود بسيار ساده زيست، زاهد، گوشه گير و گريزان از ظواهر دنيوی. او زندگی بسيار ساده‌ای داشت و در فقر مالی شديدی به سر می‌برد.»
اما آيت‌الله خامنه‌ای کجا و به کدامين مدرسه رفته است؟
آيت‌الله خامنه‌ای آن گونه که خود می‌گويد در اواسط دهه ۱۳۲۰ و از پنج- شش سالگی وارد مدرسه دينی «دارالتعليم ديانتی» شده و شش کلاس ابتدايی قديم را دراين مدرسه خوانده است.
آيت الله خامنه‌ای ۶۰ سال بعد و در جريان ديدار با معلمان در سال ۱۳۸۴ از آن دوران می‌گويد: «دبستانی که من رفتم، معلم آن دبستان مرحوم ميرزاحسين تدين بود که کرمانی بود در مشهد. تنها مدرسه دينی مشهد هم همين مدرسه ايشان بود به نام دارالتعليم ديانتی. بنده شش سال در اين مدرسه زيردست آقای تدين درس خواندم. هم معلم بود هم ناظم، خوب با آن وقار و هيمنه‌ای هم که داشت در حياط مدرسه راه می‌افتاد و چوبی هم دستش می‌گرفت. بچه‌ها را گاهی هم البته فلک می‌کرد، بنده را هم يک بار فلک کرد. يک محلی ما در مدرسه داشتيم به نام قصاص‌گاه يا به قول ايشان "خصاص گاه".، اين محلی بود که بچه‌ها آنجا مجازات می‌شدند. هم محل مجازات بچه‌ها بود هم محل نوعی زباله دانی. ايشان هم همين طور راه می‌رفت در مدرسه به بچه‌ها خطاب می‌کرد هر کس ميوه می‌خورد پوستش را بريزد قصاص‌گاه. اين صدا هنوز در گوش من هست از آن سال‌ها.»
اين روايت آيت‌الله خامنه‌ای است از اولين معلمش، ميرزا حسين تدين در دارالتعليم ديانتی مشهد دراواخر دهه ۱۳۲۰. البته محمدجواد حجتی کرمانی، از روحانيون شناخته شده کرمانی نيز که معلم دوران دبستان آيت‌الله خامنه ای، دايی مادر او بوده در گفت‌وگويی با سايت «تاريخ ايرانی»، اين روايت آيت‌الله خامنه‌ای را تاييد کرده است.
در بخش بعدی از زندگی‌نامه آيت‌الله خامنه‌ای به نحوه ورود وی به حوزه علميه مشهد و تحصيلات حوزوی او دو مدرسه سليمان خان و نواب خواهيم پرداخت.