اسماعيل هنيه، رييس دولت حماس در نوار غزه قرار است روز جمعه، ۲۱ بهمن ماه، به تهران سفر کند. مقام های ايران گفته اند که محمد رضا رحيمی، معاون اول رييس جمهوری اسلامی ايران از اسماعيل هنيه استقبال خواهد کرد.
سفر اسماعيل هنيه، نخست وزير دولت حماس در باريکه غزه، به ايران در شرايطی انجام می شود که رقابت های داخلی ميان او با خالد مشعل، رييس دفتر سياسی حماس، علنی شده است.
اسماعيل هنيه، در چارچوب دومين سفر سياسی خود به کشورهای عربی و اسلامی که در هفته های اخير صورت گرفته است، روز جمعه به ايران می رود و به گفته يوسف الرزقة، مشاور سياسی هنيه، سفر وی با دعوت شخصی محمود احمدی نژاد، رييس جمهوری ايران، انجام می شود.
هنيه مقام نخست وزيری حماس را دارد و در عرف ديپلماتيک، بايد يک نخست وزير و يا در نظامی مانند ايران که نخست وزيری وجود ندارد، معاون اول رييس جمهوری، يک نخست وزير خارجی را به سفر رسمی دعوت کند. اما دليل رعايت نشدن اين آداب سياسی در مورد دعوت از هنيه توضيح داده نشده است و به نظر می رسد که رييس جمهوری ايران خود با دعوت از هنيه خواسته است اهميت زيادی را که دولت او برای وی قائل است، نشان داده باشد.
اسماعيل هنيه چند هفته پيش برای نخستين بار پس از سال ها که در غزه در حصر شديد بود، توانست به شماری از کشورهای عربی و اسلامی سفر کند و از جمله در سالروز آتش زدن محمد بو عزيزی، جوان دستفروش تحصيل کرده تونسی در شهر زادگاه او «سيدی بوزيد» در کنار راشد الغنوشی، نخست وزير تونس، مورد استقبال حاميان انقلاب تونس قرار گرفت.
هنيه در حالی این بار به ايران می رود که خالد مشعل، رييس دفتر سياسی حماس، پس از گمانه زنی های متعدد رسانه ای، برای نخستين بار تاييد کرد که ديگر نمی خواهد در مقام رهبری حماس در خارج از کشور بماند و مايل به ترک رياست دفتر سياسی حماس است و اساسنامه جديد حماس نيز به او امکان ماندن در اين مقام را بيش از دو دوره پنج ساله نمی دهد.
همچنين سفر هنيه به تهران در زمانی انجام می شود که مجموعه مناسبات حماس با حکومت سوريه، يکی از مهم ترين حاميان اين گروه، دستخوش تنش و يا دستکم تغييرات عمده ای شده است.
همه شواهد نشان می دهد که حماس ميان حمايت از مردم به پا خاسته سوريه يا طرفداری از حکومت بشار اسد، راهکار ميانه ای مبتنی بر سکوت تلويحی را برگزيده است اما نظر به اين واقعيت که به طور جدی به پشتيبانی از حکومت اسد اقدام نکرده است، مورد انتقادهايی از سوی حاکميت سوريه و ايران قرار گرفته است.
غضنفر رکن آبادی، سفير ايران در لبنان، دو ماه پيش با برگزاری يک همايش در محل سفارتخانه ايران در بيروت که در آن شخصيت های وابسته به حماس، جهاد اسلامی فلسطين و نيز ساير تشکل های دهگانه «جبهه مقاومت فلسطينی» شرکت داشتند، از آنها خواست که «قلباً، قدماً و عملاً»، در کنار حکومت بشار اسد قرار گيرند.
اما اين فراخوانی آشکار از سوی اين فعال ترين ديپلمات جمهوری اسلامی ايران در منطقه نيز نه تنها پاسخ روشنی از سوی حماس نگرفت، بلکه سران حماس تأييد کرده اند که بسياری از اعضا و کادرهای اصلی حماس، در ماه های اخير، سوريه را برای هميشه ترک کرده اند.
روزنامه آمريکايی نيويورک تايمز به تازگی نوشته بود که خالد مشعل نيز خود سوريه را ترک کرده است و دفتر سياسی حماس در اين کشور برچيده می شود.
نيويورک تايمز افزوده بود که دولت ترکيه در اين امر نقش مهمی ايفاء کرده است و به خالد مشعل قول اعطای کمک مالی ساليانه ۳۰۰ ميليون دلار داده است تا پاسخگوی هزينه های جاری حماس به جای کمک کاهش يافته جمهوری اسلامی ايران به حماس شود.
نيويورک تايمز همچنين نوشته بود که ترکيه به حماس قول داده است که امکان گشايش دفاتراين جنبش در اين کشور را با ديده مثبت بررسی خواهد کرد.
در پی انتشار اين گزارش در نيويورک تايمز و خبرگزاری رويترز، شيمون پرز، رييس جمهوری اسرائيل، چهارشنبه اين هفته، با حمله ای تند به آنکارا گفت: ترکيه می رود که برای تروريست های ضد اسرائيلی که مردم بسياری را در اسرائيل در ترورهای انتحاری کشته اند، به مقر و پناهگاه مبدل شود.
اما بولنت ارنيش، معاون نخست وزير ترکيه، گزارش های نيويورک تايمز و رويترز را قوياً رد کرد و گفت ترکيه نه به حماس پول خواهد داد و نه امکان انتقال دفتر اصلی حماس به آنکارا يا استانبول را به اين گروه خواهد داد.
آقای ارنيش گفت که رجب طيب اردوغان، نخست وزير ترکيه، بر اين ديدگاه پافشاری می کند که بايد حماس را به رسميت شناخت زيرا در انتخاباتی دموکراتيک به قدرت رسيده است، و نيز گفت که ترکيه در طرح های بازسازی غزه به خاطر رفاه فلسطينی های حصر شده، مشارکت دارد.
يکشنبه اين هفته خالد مشعل پس از ۱۳ سال از دوران اخراج اش از اردن، توانست به عنوان يک ميهمان درهيئتی به رياست وليعهد قطر با ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، در امان، پايتخت اين کشور ديدار کند و اردن در پاسخ به گمانه زنی های رسانه ای که حماس می خواهد دفتر اصلی خود را به اردن منتقل کند، تأکيد کرد که اين ديدار نشانه موافقت با گشايش دفتر حماس در اردن نيست و ملک عبدالله دوم، مشعل را تنها به عنوان عضوی از هيئت آمده از قطر، پذيرفته است.
حکومت خودگردان فلسطينی و جنبش فتح نيز ارتباط های حماس با جمهوری اسلامی ايران را بويژه در شش سالی که رقابت شديد ميان حماس و فتح به کودتای حماس در غزه منجر شد، پيوسته با ديده منفی نگريسته است.
مقامات ارشد فتح و سازمان آزاديبخش فلسطين، از محمود عباس، رييس حکومت فلسطينی، گرفته تا ياسر عبد ربه، مشاور ارشد سياسی آقای عباس، همواره جمهوری اسلامی ايران را مانع از آشتی عملی فتح و حماس دانسته بودند.
سفر اين بار هنيه به ايران در حالی انجام می شود که فتح و حماس در ماه های اخير با ميانجی گری موفق حکومت جديد مصر به آشتی ملی رسيده اند و قرار است که ماه مه انتخابات سراسری رهبری و پارلمانی در کرانه باختری و نيز نوار غزه به صورت همزمان برگزار شود.
اما هنوز توافقی که برای تشکيل يک دولت انتقالی ميان فتح و حماس بدست آمده بود، عملی نشده است و ديداری که برای روزهای آينده ميان محمود عباس و خالد مشعل تعيين شده بود، به تعويق افتاده است.
موفقيت حکومت گران جديد مصر در آشتی دادن فتح و حماس در حالی است که ارزيابی های اسرائيلی ها می گويد اخوان المسلمين مصر، که خاستگاه حماس بوده است، با استفاده از نفوذ حماس بر سران جمهوری اسلامی ايران می خواهد که مناسبات ميان خود را با جمهوری اسلامی ايران نيز تقويت کند و سفر کنونی هنيه به ايران را برای تأمين اين هدف، مناسب می داند.
در هر حال، سران حماس با استفاده از همه کارت های لازم، مترصد بهره گيری از تمامی فرصت ها هستند؛ از سويی با ترکيه مناسبات حسنه خود را تقويت کرده اند؛ از ديگر سو پس از سالها تنش و خصومت با دربار اردن آشتی کرده اند؛ از جانب سوم با سکوت خود و عدم همراهی با حکومت اسد در کنار معترضين سوری ايستاده اند و اسد را هم منتظر باقی گذاشته اند، از جانب چهارم مناسبات با ايران را ادامه داده اند و از طرف پنجم، برای آشتی با فتح گام برداشته و نيز آماده اند که به زير چتر سازمان آزاديبخش فلسطين درآيند.
حماس با اتحاديه اروپا و روسيه نيز مناسبات نزديک تری برقرار کرده است و حتی در روزهای اخير يک هيات برجسته حماس به سوييس که عضو اتحاديه اروپا نيست، رفت و با نمايندگان مجلس سوييس ديدار کرد.
اما سفر هنيه به ايران در حالی نيز مورد توجه است که خالد مشعل از سياست های قديمی مشی مسلحانه عليه اسرائيل ابراز برائت کرده و گفته است که «بايد در اين برهه از تاريخ به مقاومت مردمی» بسنده کرد؛ اين همان راهکاری است که جنبش فتح و حکومت خودگردان فلسطينی در سالهای اخير در قبال اسرائيل در پيش گرفته و توانسته است با توسل به آن، جايگاه خود را هم در ميان کشورهای غربی حفظ کند و هم دولت راستگرای اسرائيل هنوز آن را شريک مذاکرات صلح خود بداند.
اما اسماعيل هنيه آشکارا گفته است که با اين رويکرد جديد خالد مشعل مخالف است و بايد نبرد مسلحانه با اسرائيل را ادامه داد.
رسانه های فلسطينی و عربی می گويند که رقابت شديدی ميان هنيه و مشعل نيز درگرفته است و هنيه می خواهد که بعد از مشعل، رياست دفتر حماس را در دست بگيرد و اين دفتر برای نخستين بار از يک کشور عربی خارجی به داخل سرزمين های فلسطينی نشين منتقل شود.
ديدگاه های هنيه در زمينه لزوم حفظ مشی مسلحانه و «مقاومت مسلحانه» در برابر اسرائيل با نظرات رهبری ايران همخوانی دارد.
آيت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ايران در خطبه های نمازجمعه اين هفته تهران در حالی که هياتی از فلسطينی ها نيز شنونده سخنان او بودند، گفت که فلسطين متعلق به همه فلسطينی هاست و تمامی اين سرزمين، ارض فلسطين است و نيز برای نخستين بار در سه دهه اخير گفت که جمهوری اسلامی ايران هميشه حامی هر گروه ضد اسرائيلی در جنگ ها بوده و خواهد بود، و همچنين هيچ حقی برای موجوديت اسرائيل قائل نشد و تکرار کرد که «غده سرطانی صهيونيستی» بايد ريشه کن شود و «خواهد شد.»
همين ديدگاه لزوم تداوم خط مشی مسلحانه عليه اسرائيل در روزهای اخير در جريان ملاقات سران جمهوری اسلامی ايران با رمضان عبدالله شلح، دبير کل سازمان جهاد اسلامی فلسطين، نيز که او هم در تهران بسر می برد، مورد تأکيد قرار گرفت.
سفر اسماعيل هنيه، نخست وزير دولت حماس در باريکه غزه، به ايران در شرايطی انجام می شود که رقابت های داخلی ميان او با خالد مشعل، رييس دفتر سياسی حماس، علنی شده است.
اسماعيل هنيه، در چارچوب دومين سفر سياسی خود به کشورهای عربی و اسلامی که در هفته های اخير صورت گرفته است، روز جمعه به ايران می رود و به گفته يوسف الرزقة، مشاور سياسی هنيه، سفر وی با دعوت شخصی محمود احمدی نژاد، رييس جمهوری ايران، انجام می شود.
هنيه مقام نخست وزيری حماس را دارد و در عرف ديپلماتيک، بايد يک نخست وزير و يا در نظامی مانند ايران که نخست وزيری وجود ندارد، معاون اول رييس جمهوری، يک نخست وزير خارجی را به سفر رسمی دعوت کند. اما دليل رعايت نشدن اين آداب سياسی در مورد دعوت از هنيه توضيح داده نشده است و به نظر می رسد که رييس جمهوری ايران خود با دعوت از هنيه خواسته است اهميت زيادی را که دولت او برای وی قائل است، نشان داده باشد.
اسماعيل هنيه چند هفته پيش برای نخستين بار پس از سال ها که در غزه در حصر شديد بود، توانست به شماری از کشورهای عربی و اسلامی سفر کند و از جمله در سالروز آتش زدن محمد بو عزيزی، جوان دستفروش تحصيل کرده تونسی در شهر زادگاه او «سيدی بوزيد» در کنار راشد الغنوشی، نخست وزير تونس، مورد استقبال حاميان انقلاب تونس قرار گرفت.
هنيه در حالی این بار به ايران می رود که خالد مشعل، رييس دفتر سياسی حماس، پس از گمانه زنی های متعدد رسانه ای، برای نخستين بار تاييد کرد که ديگر نمی خواهد در مقام رهبری حماس در خارج از کشور بماند و مايل به ترک رياست دفتر سياسی حماس است و اساسنامه جديد حماس نيز به او امکان ماندن در اين مقام را بيش از دو دوره پنج ساله نمی دهد.
همچنين سفر هنيه به تهران در زمانی انجام می شود که مجموعه مناسبات حماس با حکومت سوريه، يکی از مهم ترين حاميان اين گروه، دستخوش تنش و يا دستکم تغييرات عمده ای شده است.
همه شواهد نشان می دهد که حماس ميان حمايت از مردم به پا خاسته سوريه يا طرفداری از حکومت بشار اسد، راهکار ميانه ای مبتنی بر سکوت تلويحی را برگزيده است اما نظر به اين واقعيت که به طور جدی به پشتيبانی از حکومت اسد اقدام نکرده است، مورد انتقادهايی از سوی حاکميت سوريه و ايران قرار گرفته است.
غضنفر رکن آبادی، سفير ايران در لبنان، دو ماه پيش با برگزاری يک همايش در محل سفارتخانه ايران در بيروت که در آن شخصيت های وابسته به حماس، جهاد اسلامی فلسطين و نيز ساير تشکل های دهگانه «جبهه مقاومت فلسطينی» شرکت داشتند، از آنها خواست که «قلباً، قدماً و عملاً»، در کنار حکومت بشار اسد قرار گيرند.
اما اين فراخوانی آشکار از سوی اين فعال ترين ديپلمات جمهوری اسلامی ايران در منطقه نيز نه تنها پاسخ روشنی از سوی حماس نگرفت، بلکه سران حماس تأييد کرده اند که بسياری از اعضا و کادرهای اصلی حماس، در ماه های اخير، سوريه را برای هميشه ترک کرده اند.
روزنامه آمريکايی نيويورک تايمز به تازگی نوشته بود که خالد مشعل نيز خود سوريه را ترک کرده است و دفتر سياسی حماس در اين کشور برچيده می شود.
نيويورک تايمز افزوده بود که دولت ترکيه در اين امر نقش مهمی ايفاء کرده است و به خالد مشعل قول اعطای کمک مالی ساليانه ۳۰۰ ميليون دلار داده است تا پاسخگوی هزينه های جاری حماس به جای کمک کاهش يافته جمهوری اسلامی ايران به حماس شود.
نيويورک تايمز همچنين نوشته بود که ترکيه به حماس قول داده است که امکان گشايش دفاتراين جنبش در اين کشور را با ديده مثبت بررسی خواهد کرد.
در پی انتشار اين گزارش در نيويورک تايمز و خبرگزاری رويترز، شيمون پرز، رييس جمهوری اسرائيل، چهارشنبه اين هفته، با حمله ای تند به آنکارا گفت: ترکيه می رود که برای تروريست های ضد اسرائيلی که مردم بسياری را در اسرائيل در ترورهای انتحاری کشته اند، به مقر و پناهگاه مبدل شود.
اما بولنت ارنيش، معاون نخست وزير ترکيه، گزارش های نيويورک تايمز و رويترز را قوياً رد کرد و گفت ترکيه نه به حماس پول خواهد داد و نه امکان انتقال دفتر اصلی حماس به آنکارا يا استانبول را به اين گروه خواهد داد.
آقای ارنيش گفت که رجب طيب اردوغان، نخست وزير ترکيه، بر اين ديدگاه پافشاری می کند که بايد حماس را به رسميت شناخت زيرا در انتخاباتی دموکراتيک به قدرت رسيده است، و نيز گفت که ترکيه در طرح های بازسازی غزه به خاطر رفاه فلسطينی های حصر شده، مشارکت دارد.
يکشنبه اين هفته خالد مشعل پس از ۱۳ سال از دوران اخراج اش از اردن، توانست به عنوان يک ميهمان درهيئتی به رياست وليعهد قطر با ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، در امان، پايتخت اين کشور ديدار کند و اردن در پاسخ به گمانه زنی های رسانه ای که حماس می خواهد دفتر اصلی خود را به اردن منتقل کند، تأکيد کرد که اين ديدار نشانه موافقت با گشايش دفتر حماس در اردن نيست و ملک عبدالله دوم، مشعل را تنها به عنوان عضوی از هيئت آمده از قطر، پذيرفته است.
حکومت خودگردان فلسطينی و جنبش فتح نيز ارتباط های حماس با جمهوری اسلامی ايران را بويژه در شش سالی که رقابت شديد ميان حماس و فتح به کودتای حماس در غزه منجر شد، پيوسته با ديده منفی نگريسته است.
مقامات ارشد فتح و سازمان آزاديبخش فلسطين، از محمود عباس، رييس حکومت فلسطينی، گرفته تا ياسر عبد ربه، مشاور ارشد سياسی آقای عباس، همواره جمهوری اسلامی ايران را مانع از آشتی عملی فتح و حماس دانسته بودند.
سفر اين بار هنيه به ايران در حالی انجام می شود که فتح و حماس در ماه های اخير با ميانجی گری موفق حکومت جديد مصر به آشتی ملی رسيده اند و قرار است که ماه مه انتخابات سراسری رهبری و پارلمانی در کرانه باختری و نيز نوار غزه به صورت همزمان برگزار شود.
اما هنوز توافقی که برای تشکيل يک دولت انتقالی ميان فتح و حماس بدست آمده بود، عملی نشده است و ديداری که برای روزهای آينده ميان محمود عباس و خالد مشعل تعيين شده بود، به تعويق افتاده است.
موفقيت حکومت گران جديد مصر در آشتی دادن فتح و حماس در حالی است که ارزيابی های اسرائيلی ها می گويد اخوان المسلمين مصر، که خاستگاه حماس بوده است، با استفاده از نفوذ حماس بر سران جمهوری اسلامی ايران می خواهد که مناسبات ميان خود را با جمهوری اسلامی ايران نيز تقويت کند و سفر کنونی هنيه به ايران را برای تأمين اين هدف، مناسب می داند.
در هر حال، سران حماس با استفاده از همه کارت های لازم، مترصد بهره گيری از تمامی فرصت ها هستند؛ از سويی با ترکيه مناسبات حسنه خود را تقويت کرده اند؛ از ديگر سو پس از سالها تنش و خصومت با دربار اردن آشتی کرده اند؛ از جانب سوم با سکوت خود و عدم همراهی با حکومت اسد در کنار معترضين سوری ايستاده اند و اسد را هم منتظر باقی گذاشته اند، از جانب چهارم مناسبات با ايران را ادامه داده اند و از طرف پنجم، برای آشتی با فتح گام برداشته و نيز آماده اند که به زير چتر سازمان آزاديبخش فلسطين درآيند.
حماس با اتحاديه اروپا و روسيه نيز مناسبات نزديک تری برقرار کرده است و حتی در روزهای اخير يک هيات برجسته حماس به سوييس که عضو اتحاديه اروپا نيست، رفت و با نمايندگان مجلس سوييس ديدار کرد.
اما سفر هنيه به ايران در حالی نيز مورد توجه است که خالد مشعل از سياست های قديمی مشی مسلحانه عليه اسرائيل ابراز برائت کرده و گفته است که «بايد در اين برهه از تاريخ به مقاومت مردمی» بسنده کرد؛ اين همان راهکاری است که جنبش فتح و حکومت خودگردان فلسطينی در سالهای اخير در قبال اسرائيل در پيش گرفته و توانسته است با توسل به آن، جايگاه خود را هم در ميان کشورهای غربی حفظ کند و هم دولت راستگرای اسرائيل هنوز آن را شريک مذاکرات صلح خود بداند.
اما اسماعيل هنيه آشکارا گفته است که با اين رويکرد جديد خالد مشعل مخالف است و بايد نبرد مسلحانه با اسرائيل را ادامه داد.
رسانه های فلسطينی و عربی می گويند که رقابت شديدی ميان هنيه و مشعل نيز درگرفته است و هنيه می خواهد که بعد از مشعل، رياست دفتر حماس را در دست بگيرد و اين دفتر برای نخستين بار از يک کشور عربی خارجی به داخل سرزمين های فلسطينی نشين منتقل شود.
ديدگاه های هنيه در زمينه لزوم حفظ مشی مسلحانه و «مقاومت مسلحانه» در برابر اسرائيل با نظرات رهبری ايران همخوانی دارد.
آيت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی ايران در خطبه های نمازجمعه اين هفته تهران در حالی که هياتی از فلسطينی ها نيز شنونده سخنان او بودند، گفت که فلسطين متعلق به همه فلسطينی هاست و تمامی اين سرزمين، ارض فلسطين است و نيز برای نخستين بار در سه دهه اخير گفت که جمهوری اسلامی ايران هميشه حامی هر گروه ضد اسرائيلی در جنگ ها بوده و خواهد بود، و همچنين هيچ حقی برای موجوديت اسرائيل قائل نشد و تکرار کرد که «غده سرطانی صهيونيستی» بايد ريشه کن شود و «خواهد شد.»
همين ديدگاه لزوم تداوم خط مشی مسلحانه عليه اسرائيل در روزهای اخير در جريان ملاقات سران جمهوری اسلامی ايران با رمضان عبدالله شلح، دبير کل سازمان جهاد اسلامی فلسطين، نيز که او هم در تهران بسر می برد، مورد تأکيد قرار گرفت.
