در آستانه انتشار گزارش فصلی دبيرکل آژانس بين المللی انرژی اتمی پيرامون فعاليت های هسته ای ايران و در فاصله کوتاهی پس از اعلام بی نتيجه ماندن مذاکرات اخير بين علی اصغر سلطانيه و هرمان ناکارتس در وين، جمهوری اسلامی در حاشيه گردهمايی جنبش عدم تعهد بار ديگر از ديپلمات های خارجی برای بازديد از تاسيسات اتمی و نظامی خود دعوت به عمل آورده است؛ تجربه ای که در دی ماه سال ۱۳۸۹ به نتيجه نرسيد.
اندکی پيش از آغاز مذاکرات ايران با گروه ۱+۵ در استانبول- يک در روز ۲۵ دی ماه سال ۱۳۸۹ و در شرايطی که انتشار خبر احداث مرکز غنی سازی پنهانی ايران در زير کوه های مشرف بر روستای فردو در نزديکی شهر قم، مناسبات تهران و جامعه جهانی را در وضعيتی حاد قرار داده بود، جمهوری اسلامی ايران اعلام کرد که آماده گشودن درهای تاسيسات اتمی خود به روی ديپلمات های خارجی است.
کشورهای عضو اتحاديه اروپا بدون درنگ دعوت تهران را رد کردند و سفير روسيه نيز همزبان با سفير چين، ضمن خودداری از قبول دعوت تهران ياد آور شد که بازديد از مراکز اتمی مسئوليت بازرسان آژانس بين الملی انرژی اتمی است و نه ديپلمات ها.
هدف ايران از پيشنهاد اجرای تور اتمی برای ديپلمات های خارجی در آن تاريخ تاکيد بر ادعای شفافيت طرح های هسته ای، رد اتهام پنهان کاری و در نتيجه کاهش فشارهای خارجی و مقابله با تهديد حمله نظامی بود.
سفرای مصر و کوبا به نمايندگی از جنبش عدم تعهد، الجزاير به نمايندگی کشورهای عضو گروه ۷۷، نماينده دايم اتحاديه عرب در وين، سفير عمان که کشورش در آن تاريخ رياست اتحاديه عرب را بر عهده دشت، سفير سوريه به عنوان نماينده منطقه آسيا و سفير ونزوئلا به عنوان ميهمان مخصوص در تور هسته ای ياد شده مورد پذيرايی قرار گرفتند.
هيات ياد شده با هدايت علی اصغر سلطانيه سفير ايران در آژانس، از کارخانه فرايند اتمی در اصفهان و مرکز غنی سازی اورانيوم در نطنز بازديد کردند و در هر دو شهر برای شرکت کنندگان فيلم هايی از پيشرفت های اتمی ايران نمايش داده شد.
سابقه تورهای اتمی ايران
در سال ۲۰۰۲ و بعد از افشای وجود تاسيسات غنی سازی در نطنز و کارخانه توليد آب سنگين در اراک فشار های خارجی و تهديد ها عليه برنامه های اتمی ايران به شدت افزايش يافت.
يک سال بعد با هدف کاهش فشارها، دولت محمد خاتمی رييس جمهور وقت ايران سياست درهای باز تاسيسات اتمی را اعلام کرد و در فاصله کوتاهی، بازرسان آژانس از تاسيسات در دست تکميل غنی سازی اورانيوم در نطنز بازديد کردند.
با انگيزه ای مشابه، حسين موسويان مذاکره کننده پيشين اتمی و معاون وقت دبير شورای امنيت ملی ايران در سال ۲۰۰۴ پيشنهاد انجام تورهای گردشگری از تاسيسات اتمی را مطرح کرد ولی به دلايل امنيتی اين فکر هرگز عملی نشد.
در ماه اوت سال گذشته هرمان ناکارتس، معاون مديرکل آژانس در امور پادمان ها که جانشين اولی هاينونن شده بود به همراه هياتی که در آن چهار بازرس آژانس عضويت داشتند از نطنز، فردو، اصفهان (واحد تبديل و توليد سوخت ۲۰ درصد برای راکتور آزمايشگاهی تهران)، نيروگاه بوشهر، راکتور آب سنگين اراک ، کارخانه توليد آب سنگين اراک و همچنين يک کارگاه توليد قطعات و مونتاژ سانتريفيوژ در نطنز بازديد کرد.
قصد ايران از دعوت هيات بازرسان آژانس اثبات ( صداقت و شفافيت صد درصدی) ايران اعلام شد.
در ماه نوامبر گزارش ناکارتس به دبير کل آژانس و مطرح شدن مفاد آن در شورای حکام حاکی از ادامه نگاه انتقادی آژانس نسبت به برنامه های اتمی ايران و شکست هجوم تبليغاتی تهران بود.
تفاوت های دو نوع بازديد
در انجام بازديد احتمالی ميهمانان کنفرانس جنبش عدم تعهد از پارچين، استدلال ساده سفير روسيه در سال ۲۰۱۱ مبنی بر اينکه «بازديد (کنترل شده) ديپلمات ها جانشين مناسبی برای بازرسی متخصصين از تاسيسات اتمی ايران نيست» همچنان معتبر است.
در پارچين، که يک مرکز توليد مهمات نظامی است، موضوع مورد ابهام مبادرت احتمالی به انجام آزمايش شليک نوترونی در محفظه ای فلزی به منظور ساخت ماشه اتمی است.
آژانس در مورد طراحی کپسول فلزی توسط يک متخصص روسی، ساخت آن در مرکز ماشين سازی اراک و نصب تجهيزات در اصفهان و حمل آن به پارچين اطلاعاتی در اختيار دارد که بخشی از آنها در منابع آزاد نيز منتشر شده است.
بخشی از اين اطلاعات توسط کشورهای عضو در اختيار آژانس قرار گرفته و بخش ديگر محصول چند مصاحبه رو در رو و همچنين نتيجه تصوير برداری های ماهواره ای است.
آژانس با درخواست حضور بازرسان خود در پارچين قصد دارد محل مشکوک به نصب کپسول ادعايی را مورد بازديد قرار داده و از خاک محل مورد نظر نمونه برداری کند.
در صورت انجام خاکبرداری های گسترده از محل و شستشو، تنها انجام آزمايش های دقيق و استفاده از ابزار پيشرفته رديابی مواد راديو اکتيو قادر به ثبوت وجود آثار آزمايش نوترونی است.
از اين لحاظ، بازديد چند ديپلمات غير متخصص بدون در اختيار داشتن تجهيزات رد يابی اشعه اتمی از پارچين را نمی توان جانشين بازرسی متخصصين و نمونه برداری خاک از محل ساخت.
جمهوری اسلامی با دعوت از دبير کل سازمان ملل برای بازديد از تاسيسات اتمی خود به دنبال اثبات حسن نيت و کسب مشروعيت فعاليتهايی است که واحد تخصصی سازمان ملل ( آژانس) نسبت به آن ابراز ترديد می کند.
رد دعوت از سوی مرسی
دعوت از محمد مرسی، رييس جمهوری مصر، برای بازديد از تاسيسات اتمی نطنز و اصفهان، نيز از يک سو با انگيزه تحت تاثير قرار دادن رييس جمهور مصر نسبت به پيشرفت های فنی- اتمی ايران و از سويی اثبات دوستی و ايجاد زمينه گفت و گو پيرامون عادی سازی مناسبات سياسی با قاهره صورت می گيرد.
در اقدامی مشابه با رد دعوت ايران از سوی بانکی مون، دبير کل سازمان ملل، رييس جمهور مصری نيز بنا بر اظهارات سخنگوی مرسی، در تهران نه پيرامون عادی سازی مناسبات با جمهوری اسلامی مذاکره خواهد کرد و نه به ديدار تاسيسات اتمی در نطنز و اصفهان خواهد رفت.
سخنگوی رييس جمهوری مصر از سفر مرسی به تهران که به دليل واگذاری رياست جنبش عدم تعهد و در راه بازگشت از چين صورت می گيرد، به عنوان «يک سفر چند ساعته» ياد کرده است.
ايران با استفاده از فرصت برگزاری کنفرانس جنبش عدم تعهد در تهران به دنبال جلب پشتيبانی بيشتر کشورهای عضو از مواضع و سياست های اتمی خود و در نتيجه کاهش فشارهای خارجی است.
پيشنهاد پذيرايی از چند ميهمان برگزيده کنفرانس برای بازديد محدود از مراکز بحث انگيز نظامی و تاسيسات اتمی، آزموده ناموفقی است که تنها دوستان خاص تهران را راضی تر خواهد ساخت، در حالی که فشارهای ناشی از اعمال تحريم های اروپا و آمريکا و تهديد به استفاده از گزينه نظامی عليه ايران بعد از برگزاری کنفرانس تهران همچنان ادامه خواهد يافت.
اندکی پيش از آغاز مذاکرات ايران با گروه ۱+۵ در استانبول- يک در روز ۲۵ دی ماه سال ۱۳۸۹ و در شرايطی که انتشار خبر احداث مرکز غنی سازی پنهانی ايران در زير کوه های مشرف بر روستای فردو در نزديکی شهر قم، مناسبات تهران و جامعه جهانی را در وضعيتی حاد قرار داده بود، جمهوری اسلامی ايران اعلام کرد که آماده گشودن درهای تاسيسات اتمی خود به روی ديپلمات های خارجی است.
کشورهای عضو اتحاديه اروپا بدون درنگ دعوت تهران را رد کردند و سفير روسيه نيز همزبان با سفير چين، ضمن خودداری از قبول دعوت تهران ياد آور شد که بازديد از مراکز اتمی مسئوليت بازرسان آژانس بين الملی انرژی اتمی است و نه ديپلمات ها.
هدف ايران از پيشنهاد اجرای تور اتمی برای ديپلمات های خارجی در آن تاريخ تاکيد بر ادعای شفافيت طرح های هسته ای، رد اتهام پنهان کاری و در نتيجه کاهش فشارهای خارجی و مقابله با تهديد حمله نظامی بود.
سفرای مصر و کوبا به نمايندگی از جنبش عدم تعهد، الجزاير به نمايندگی کشورهای عضو گروه ۷۷، نماينده دايم اتحاديه عرب در وين، سفير عمان که کشورش در آن تاريخ رياست اتحاديه عرب را بر عهده دشت، سفير سوريه به عنوان نماينده منطقه آسيا و سفير ونزوئلا به عنوان ميهمان مخصوص در تور هسته ای ياد شده مورد پذيرايی قرار گرفتند.
هيات ياد شده با هدايت علی اصغر سلطانيه سفير ايران در آژانس، از کارخانه فرايند اتمی در اصفهان و مرکز غنی سازی اورانيوم در نطنز بازديد کردند و در هر دو شهر برای شرکت کنندگان فيلم هايی از پيشرفت های اتمی ايران نمايش داده شد.
سابقه تورهای اتمی ايران
در سال ۲۰۰۲ و بعد از افشای وجود تاسيسات غنی سازی در نطنز و کارخانه توليد آب سنگين در اراک فشار های خارجی و تهديد ها عليه برنامه های اتمی ايران به شدت افزايش يافت.
يک سال بعد با هدف کاهش فشارها، دولت محمد خاتمی رييس جمهور وقت ايران سياست درهای باز تاسيسات اتمی را اعلام کرد و در فاصله کوتاهی، بازرسان آژانس از تاسيسات در دست تکميل غنی سازی اورانيوم در نطنز بازديد کردند.
با انگيزه ای مشابه، حسين موسويان مذاکره کننده پيشين اتمی و معاون وقت دبير شورای امنيت ملی ايران در سال ۲۰۰۴ پيشنهاد انجام تورهای گردشگری از تاسيسات اتمی را مطرح کرد ولی به دلايل امنيتی اين فکر هرگز عملی نشد.
در ماه اوت سال گذشته هرمان ناکارتس، معاون مديرکل آژانس در امور پادمان ها که جانشين اولی هاينونن شده بود به همراه هياتی که در آن چهار بازرس آژانس عضويت داشتند از نطنز، فردو، اصفهان (واحد تبديل و توليد سوخت ۲۰ درصد برای راکتور آزمايشگاهی تهران)، نيروگاه بوشهر، راکتور آب سنگين اراک ، کارخانه توليد آب سنگين اراک و همچنين يک کارگاه توليد قطعات و مونتاژ سانتريفيوژ در نطنز بازديد کرد.
قصد ايران از دعوت هيات بازرسان آژانس اثبات ( صداقت و شفافيت صد درصدی) ايران اعلام شد.
در ماه نوامبر گزارش ناکارتس به دبير کل آژانس و مطرح شدن مفاد آن در شورای حکام حاکی از ادامه نگاه انتقادی آژانس نسبت به برنامه های اتمی ايران و شکست هجوم تبليغاتی تهران بود.
تفاوت های دو نوع بازديد
در انجام بازديد احتمالی ميهمانان کنفرانس جنبش عدم تعهد از پارچين، استدلال ساده سفير روسيه در سال ۲۰۱۱ مبنی بر اينکه «بازديد (کنترل شده) ديپلمات ها جانشين مناسبی برای بازرسی متخصصين از تاسيسات اتمی ايران نيست» همچنان معتبر است.
در پارچين، که يک مرکز توليد مهمات نظامی است، موضوع مورد ابهام مبادرت احتمالی به انجام آزمايش شليک نوترونی در محفظه ای فلزی به منظور ساخت ماشه اتمی است.
آژانس در مورد طراحی کپسول فلزی توسط يک متخصص روسی، ساخت آن در مرکز ماشين سازی اراک و نصب تجهيزات در اصفهان و حمل آن به پارچين اطلاعاتی در اختيار دارد که بخشی از آنها در منابع آزاد نيز منتشر شده است.
بخشی از اين اطلاعات توسط کشورهای عضو در اختيار آژانس قرار گرفته و بخش ديگر محصول چند مصاحبه رو در رو و همچنين نتيجه تصوير برداری های ماهواره ای است.
آژانس با درخواست حضور بازرسان خود در پارچين قصد دارد محل مشکوک به نصب کپسول ادعايی را مورد بازديد قرار داده و از خاک محل مورد نظر نمونه برداری کند.
در صورت انجام خاکبرداری های گسترده از محل و شستشو، تنها انجام آزمايش های دقيق و استفاده از ابزار پيشرفته رديابی مواد راديو اکتيو قادر به ثبوت وجود آثار آزمايش نوترونی است.
از اين لحاظ، بازديد چند ديپلمات غير متخصص بدون در اختيار داشتن تجهيزات رد يابی اشعه اتمی از پارچين را نمی توان جانشين بازرسی متخصصين و نمونه برداری خاک از محل ساخت.
جمهوری اسلامی با دعوت از دبير کل سازمان ملل برای بازديد از تاسيسات اتمی خود به دنبال اثبات حسن نيت و کسب مشروعيت فعاليتهايی است که واحد تخصصی سازمان ملل ( آژانس) نسبت به آن ابراز ترديد می کند.
رد دعوت از سوی مرسی
دعوت از محمد مرسی، رييس جمهوری مصر، برای بازديد از تاسيسات اتمی نطنز و اصفهان، نيز از يک سو با انگيزه تحت تاثير قرار دادن رييس جمهور مصر نسبت به پيشرفت های فنی- اتمی ايران و از سويی اثبات دوستی و ايجاد زمينه گفت و گو پيرامون عادی سازی مناسبات سياسی با قاهره صورت می گيرد.
در اقدامی مشابه با رد دعوت ايران از سوی بانکی مون، دبير کل سازمان ملل، رييس جمهور مصری نيز بنا بر اظهارات سخنگوی مرسی، در تهران نه پيرامون عادی سازی مناسبات با جمهوری اسلامی مذاکره خواهد کرد و نه به ديدار تاسيسات اتمی در نطنز و اصفهان خواهد رفت.
سخنگوی رييس جمهوری مصر از سفر مرسی به تهران که به دليل واگذاری رياست جنبش عدم تعهد و در راه بازگشت از چين صورت می گيرد، به عنوان «يک سفر چند ساعته» ياد کرده است.
ايران با استفاده از فرصت برگزاری کنفرانس جنبش عدم تعهد در تهران به دنبال جلب پشتيبانی بيشتر کشورهای عضو از مواضع و سياست های اتمی خود و در نتيجه کاهش فشارهای خارجی است.
پيشنهاد پذيرايی از چند ميهمان برگزيده کنفرانس برای بازديد محدود از مراکز بحث انگيز نظامی و تاسيسات اتمی، آزموده ناموفقی است که تنها دوستان خاص تهران را راضی تر خواهد ساخت، در حالی که فشارهای ناشی از اعمال تحريم های اروپا و آمريکا و تهديد به استفاده از گزينه نظامی عليه ايران بعد از برگزاری کنفرانس تهران همچنان ادامه خواهد يافت.
