سال ۹۴ را در مجموع می‌توان سال به نسبت آرامی برای سینمای ایران دانست. روند تولید و نمایش فیلم‌ها در این سال با مشکلات و حاشیه‌های کمتری سپری شد و در این راه مدیران سینمایی دولت حسن روحانی با کنترل و مدیریت بیشتر بر فیلمنامه‌های پیشنهادی، کوشیدند از ساخت فیلم‌های حساسیت‌برانگیز جلوگیری کنند. با پیگیری چنین سیاستی طبیعی بود چند فیلمی که از سال‌های گذشته اجازه نمایش عمومی پیدا نکرده بودند در سال ۹۴ هم نتوانند به نمایش درآیند.
وضعیت مبهم فیلم‌های اکران نشده سال‌های گذشته
«آشغال‌های دوست داشتنی» ساخته محسن امیریوسفی، «عصبانی نیستم» ساخته رضا درمیشیان و «خانه پدری» آخرین فیلم کیانوش عیاری شاخص‌ترین فیلم‌های ساخته شده در سال‌های گذشته هستند که وضعیت نمایش‌شان همچنان مبهم است. از فهرست این فیلم‌ها در سال ۹۴ دو فیلم «قصه‌ها» ساخته رخشان بنی‌اعتماد و «از رئیس جمهور پاداش نگیرید» ساخته کمال تبریزی به نمایش درآمدند. از میان این دو فیلم، نمایش فیلم قصه‌ها خبرسازتر بود با این همه مدیران سینمایی توانستند بدون مواجهه با اعتراض شدیدی این فیلم انتقادی را برپرده سینماها نگه دارند.
دوری سینما از سیاست
احمد طالبی‌نژاد، منتقد و نویسنده سینمایی شناخته شده ساکن تهران، می‌گوید مجموع سیاست‌های مدیران سینمایی در سال ۹۴ باعث شد سینما در سال ۹۴ نسبت به سال‌های پیشینش از سیاست دورتر باشد: «سینمای ایران در نیمه دوم سالی که گذشت خیلی متاثر بود از فضای سیاسی کشور. به هر حال داشتیم به انتخابات نزدیک می‌شدیم. ولی به نظر من یکی از ویژگی‌های خوبی که این دوره مدیران سینمایی کشور به کار بردند، این بود که خیلی بچه‌های سینما را درگیر مسایل سیاسی نکردند. البته آنها که علاقمند بودند، بیانیه‌های فردی و گروهی دادند، ولی این باعث نشد که کلا فضای سینما خیلی تحت تاثیر مسایل سیاسی قرار گیرد.»
توقف اکران «رستاخیز»
مهمترین حاشیه سال ۹۴ توقف اکران فیلم «رستاخیز» ساعاتی پس از آغاز نمایشش در سینماها بود. اکران این فیلم که مضمونی درباره وقایع عاشورا دارد، با تجمعاتی که مقابل برخی سینماهای نمایش دهنده‌اش شکل گرفت به دستور رئیس سازمان سینمایی متوقف شد.
مخالفان، به نمایش چهره برخی شخصیت‌های مقدس مانند عباس فرزند امام اول شیعیان در این فیلم معترض بودند. عقب‌نشینی وزارت ارشاد از مجوز صادر کرده برای اکران رستاخیز موضوع مباحث مختلف در سال ۹۴ بود.
احمد طالبی‌نژاد درباره وقایع مرتبط با فیلم رستاخیز می‌گوید این فیلم قربانی اختلافات گروهی و جناحی شد: «متاسفانه در مملکت ما در عرصه فرهنگی فقط وزارت ارشاد نیست که تصمیم‌گیرنده نهایی است. در واقع می‌شود گفت چندین نهاد ذی‌ربط و بی‌ربط دیگر هستند که آنها هم دخالت می‌کنند. از کمیسیون فرهنگی مجلس گرفته تا حوزه‌های علمیه تا خیلی جاهای دیگر. آنها هم دخالت می‌کنند و تاثیر می‌گذارند. اما در مورد فیلم رستاخیز، موضوع فیلم به قول آقای بهشتی مدیرعامل پیشین بنیاد فارابی جزو دوایر ملتهب است. در این دوایر ملتهب مسایلی مطرح می‌شود که تصمیم‌‌گیرنده‌اش فقط وزارت ارشاد نیست. یک جورهایی حرف‌های جناحی و گروهی مربوط به مسایل دینی و سیاسی اینجا قاطی شده با مسایل سینما و به همین دلیل می‌بینیم که هیچ اراده جدی برای اینکه این فیلم اکران شود وجود ندارد.»
«خانه دختر» توقیفی رسمی سال ۹۴
«خانه دختر» ساخته شهرام شاه حسینی فیلمی بود که علی جنتی، وزیر ارشاد به طور رسمی از توقیف آن صحبت کرد. فیلمی که در جشنواره فجر سال ۹۳ به نمایش درآمد و پیش‌بینی می‌شد جزو فیلم‌های اکران سال ۹۴ باشد. مضمون اصلی این فیلم درباره بکارت و سخت‌گیری برخی خانواده های سنتی نسبت به آن است. واکنش برخی رسانه‌های نزدیک به اصولگرایان به مضمون و نحوه پرداخت این فیلم باعث شد باوجود اعمال تغییراتی در آن، وزارت ارشاد همچنان حاضر به اکرانش نباشد.
تداوم و گسترش فعالیت گروه «هنر و تجربه»
از دیگر اتفاقات مهم سال ۹۴ تداوم و گسترش فعالیت گروه سینمایی معروف به هنر و تجربه بود که به نمایش فیلم‌های متفاوت و غیرمتعارف اختصاص دارد. این گروه سال ۹۳ راه‌اندازی شد اما در سال ۹۴ بر فعالیت‌هایش افزوده شده و بیش از ۳۰ فیلم بلند و ۱۰ فیلم مستند را نمایش داد. احمد طالبی‌نژاد تداوم فعالیت این گروه را مهمترین اتفاق سینمایی سال ۹۴ می‌داند: «فکر می‌کنم مهمترین اتفاق تاریخ سینمای ایران، راه‌اندازی گروه هنر و تجربه است. اتفاقا بعضی از اهالی بدنه سینمای ایران که منافع مالی زیادی دارند زیاد با این گروه موافق نیستند. ولی اگر به عنوان یک اتفاق هنری بخواهیم در سینمای ایران بررسی کنیم با استقبالی که نسل جوان از فیلم‌های این گروه کرده‌اند، می‌بینیم که اتفاق عجیبی افتاده است. خیلی از فیلم‌هایی که سال‌ها در محاق مانده بودند، نه محاق سانسور بلکه در وضعیتی بودند که هیچ سینماداری حاضر نمی‌شد آنها را اکران کند، حالا فرصت نمایش پیدا کرده‌اند. مثل «بازهم سیب داری» یا «رقص خاک» و امثال اینها به اضافه تعداد قابل توجهی از فیلم‌های دهه‌های اول انقلاب که در آن دوره دیده شدند و بعد امکان نمایش‌شان نبود، از جمله آب باد خاک، باشو و خیلی از فیلم‌های دیگری که در این گروه اکران شدند و به شدت هم مورد استقبال واقع شدند. با هر متر و معیاری که نگاه کنیم می‌بینیم که یک اتفاق بسیار ارزشمند افتاده است. الان این گروه، نقطه امیدی شده برای تمام بچه‌هایی که دارند فیلم‌های غیرمتعارف می‌سازند. آنها می‌دانند یک جایی هست که فیلم‌هایشان را نشان می‌دهد. ضمن اینکه تعداد قابل توجهی فیلم مستند هم در این گروه به نمایش درآمده‌اند و با استقبال روبرو شدند.»
سایه سنگین اصغر فرهادی
اما از نظر کیفی و سطح پرداخت نام چند فیلم بیش از بقیه در سال ۹۴ مطرح شد. «در دنیای تو ساعت چند است» ساخته اول صفی یزدانیان، «رخ دیوانه» به کارگردانی ابوالحسن داودی و «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت» به کارگردانی وحید جلیلوند از جمله فیلم‌های مورد توجه و تحسین شده سال گذشته بودند. احمد طالبی‌نژاد در یک نگاه کلی درباره سطح کیفی محصولات سینمای ایران در سال ۹۴ چنین می‌گوید: «در مجموع چند فیلم خوب اکران شد. اتفاقی که در فیلم‌های اکران شده امسال و همچنین فیلم‌های جشنواره فیلم فجر دیده می‌شد، تاثیر سبک و سیاق اصغر فرهادی بود که دارد به شدت بر سینمای اجتماعی ما حاکم می‌شود. هم در فیلمنامه‌ها و هم در اجرا. واقعیت این است که اینقدر این قضیه پررنگ است که به نظرم بعدها می‌شود از دورانی به نام دوران اصغر فرهادی نام برد. این مرا دقیقا به یاد دوران کیارستمی می‌اندازد در دهه هفتاد. الان هم سایه سنگین اصغر فرهادی بر سر سینمای ایران هست که دارد فیلم‌ها را به سمتی می‌برد که یک جورهایی همه دارند شبیه هم می‌شوند. اینکه این بد یا خوب است قضاوتی نمی‌کنم. می‌خواهم بگویم فعلا فضا این جوری است.»
در عرصه بین‌المللی سینمای ایران در سال ۹۴ نتوانست به جایزه مهمی دست پیدا کند با این همه در سه جشنواره معتبر کن، ونیز و برلین نمایندگانی در بخش‌های مختلف این جشنواره‌ها داشت و توانست نامش را همچنان در عرصه جهانی مطرح کند. فیلم‌های «ناهید»، «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت»، «لانتوری»، «والدراما»، «اژدها وارد می‌شود» و مستند «رویاهای دم صبح» مهمترین نمایندگان سینمای ایران در عرصه بین‌المللی در سال ۹۴ بودند.
