خیز ایران برای صادرات نفت، گاز و پتروشیمی در دوره پس از توافق

در حالی که رسیدن به توافق هسته‌ای میان ایران و شش قدرت جهانی تقریباً قطعی به نظر می‌رسد، ایران نه تنها از برنامه‌های خود برای از سرگیری صادرات نفت و پتروشیمی به اروپا می‌گوید، بلکه برای اولین بار پروژه صادرات گاز خود به اتحادیه اروپا در «کوتاه‌ترین زمان ممکن» را تشریح کرده است.

اتحادیه اروپا قبل از تحریم‌های ایران در نیمه سال ۲۰۱۲، مشتری ۱۸ درصد از کل نفت صادراتی کشور بود. بازارهای اروپا همچنین مشتری بیش از ۱۰ درصد از کل محصولات پتروشیمی ایران بود.

ایران قبل از تحریم‌های غرب، روزانه ۲٫۵ میلیون بشکه نفت خام صادر می‌کرد که این رقم در سال گذشته به کمی بیش از یک میلیون بشکه رسید. ایران همچنین در سال ۹۰ بیش از ۱۵ میلیارد دلار صادرات پتروشیمی داشت که بعد از تحریم‌ها به شدت افت کرد، اما بعد از توافق موقت هسته‌ای در پاییز سال ۹۲ دوباره بهبود یافت. سال گذشته ایران حدود ۱۴ میلیارد دلار صادرات محصولات پتروشیمی داشت.

ظرفیت تولید پتروشیمی کشور حدود ۶۰ میلیون تن است، اما کمبود خوراک، همچنین مشتری باعث شده است که ایران طی سال ۹۲ تنها ۴۰ میلیون تن تولید پتروشیمی داشته باشد و سال گذشته این رقم به ۴۴ میلیون تن رسید. علت امر بنا به نوشته آخرین شماره ماهنامه «مشعل» وابسته به وزارت نفت که خرداد ماه منتشر شد، کمبود گاز اتان به‌عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی است. طی سال گذشته تنها ۲٫۸ میلیون تن اتان به واحدهای پتروشیمی تحویل داده شد و سال جاری به خاطر افزایش تولید گاز ایران در پارس جنوبی، قرار است این رقم به ۴٫۲ میلیون تن برسد و کل تولید پتروشیمی ایران به ۵۰ میلیون تن برسد.

ایران همچنین می‌گوید که نیاز به ۷۰ میلیارد دلار سرمایه برای رساندن ظرفیت تولید پتروشیمی کشور به سه برابر ظرفیت کنونی تا ۱۰ سال آینده است. در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، قرار بود تا سال ۹۱ تولید پتروشیمی کشور به ۱۰۰ میلیون تن برسد، اما عملاً زمانی که دولت را تحویل حسن روحانی داد، تولید کشور تنها ۴۰ میلیون تن بود.

ایران امیدوار است که با جذب سرمایه‌های خارجی تولید نفت و گاز، همچنین پروژه‌های پایین‌دستی مانند پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها را بهبود بخشد. ایران از سال ۲۰۰۹ تا ابتدای ۲۰۱۴ موفق به راه‌اندازی هیچ فاز جدیدی در پارس جنوبی نشد و تنها در سال گذشته بود که با راه‌اندازی زودهنگام چند فاز پارس جنوبی موفق شد ظرفیت تولید خود را ۱۰۰ میلیون متر مکعب گاز در روز افزایش دهد. برای سال جاری نیز همین میزان افزایش ظرفیت تولید گاز برنامه‌ریزی شده است.

با این حال، آنچه که در میان پروژه‌های بعد از دوران تحریم ایران جلب توجه می‌کند، خیز کشور به صادرات گاز به اروپا است، موضوعی که تاکنون سابقه نداشته و با توجه به بالا گرفتن اختلافات روسیه و اروپا، امیدها بر این بود که ایران به‌عنوان آلترناتیو گاز روسیه بعد از سال ۲۰۲۰ بتواند صادرات گاز به اروپا را آغاز کند.

اما، علیرضا کاملی مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز روز شنبه بدون نام بردن از شرکت خاصی، از مذاکره با بزرگ‌ترین شرکت فعال در زمینه شناورهای مخصوص مایع‌سازی گاز (اف آل ان جی) خبر داد. این شناورها گاز طبیعی را در سواحل دریا دریافت کرده و حجم آن را در روی خود شناور طی عمل مایع سازی حدود ۶۰۰ برابر کاهش داده و به بازارهای مقصد حمل می‌کنند.

به‌گفته وی، «مذاکره با بزرگ‌ترین شرکتی که در زمینه اف آل ان جی فعال هست در حال انجام است و آنها بلافاصله بعد از لغو تحریم‌ها برای تبدیل گاز به آل ان جی (گاز مایع) به ایران می‌آیند».

مدیرعامل شرکت ملی صادرات گاز ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری شانا با بیان این که مذاکرات گازی در تمام دنیا در حالت بسیار خوشبینانه ٦ ماه تا یک سال زمان می‌برد به زمان طولانی مذاکره برای صادرات گاز در ایران به دلایل شرایط تحریم اشاره کرد و گفت: هم‌اکنون مذاکرات اولیه با بیش از ١٧٠ شرکت خارجی در حال انجام است و این شرکت‌ها مشتاقانه آماده دریافت گاز از ایران هستند.

ایران همچنین پروژه‌هایی برای تولید سالانه بالای ۱۰ میلیون تن گاز مایع و صادرات آن از طریق شناورها به بازارهای بین‌المللی دارد که در زمان احمدی‌نژاد به خاطر تحریم‌ها مسکوت گذاشته شد، اما اخیراً مذاکراتی برای ساخت این پروژه‌ها با شرکت‌های غربی انجام شده است.