بعد از فاجعه مرگ صدها تن از حجاج که به مرگ ۴۶۵ از حجاج ایرانی و مفقود شدن تعدادی از آنها منتهی شد، آیت‌الله خامنه‌ای در ۱۳۹۴/۰۷/۰۵ خواستار عذرخواهی سعودی‌ها شد. در گام بعد در دیدار با فرماندهان و مسئولان ارتش در ۱۳۹۴/۰۷/۰۸ گفت که اندکی بی‌احترامی به بدن‌های کشته‌شدگان یا حجاج ایرانی عکس‌العمل سخت و خشن ایران را به‌دنبال خواهد آورد.
پیکر ۳۰۸ تن از کشته‌شدگان طی سه مرحله وارد ایران شده ، پیکر ۸۵ تن از کشته‌شدگان در مکه و جده قرار دارد و از سرنوشت ۷۱ تن دیگر هنوز اطلاعی در دست نیست. قرار است تمامی حجاج ایرانی تا ۲۵ مهر به کشور باز گردانده شوند.
پیروزی تهدید و هشدار خامنه‌ای
مطابق یک مدعا، پس از تهدیدات آیت‌الله خامنه‌ای، عربستان سعودی عقب‌نشینی کرده و رفتار خود را با ایرانیان تغییر داده است.
الف- آیت الله محمد یزدی در ۹۴/۷/۹گفت : "بیانات قاطع و صریح رهبری که فرمودند این موذی‌گری‌ها را کنار بگذارید موجب شد که آل سعود رویه خود را عوض کرده و در مسیر شناسایی اجساد و افراد مفقود شده همکاری لازم را داشته باشد".
ب- آیت‌الله حسین نوری همدانی در ۹۴/۷/۹ گفت: "تا روز گذشته سعودی‌ها جواب صحیحی به ایران نمی‌دادند ولی بعد از سخنان رهبری دیدیم لحن جوابگویی حکومت عربستان تغییر کرده است".
پ- آیت الله جوادی آملی گفت :"پیام دیروز رهبر معظم انقلاب در سخنان عزتمند ایشان و خطابات روشن علیه رژیم آل سعود مایه دلگرمی و عزت بود و همین سخنان باعث شد تا اینها امروز با تغییر لحنی آشکار مجبور به پاسخگویی شدند".
ت- آیت‌الله علم الهدی گفت : "صلابت کلام رهبری باعث تغییر رفتار آل‌سعود با ایران شد. رئیس سازمان حج و زیارت از مکه و معاون وزیر خارجه، رسماً در مصاحبه تلویزیونی اعلام کردند به مجرد این که مقام معظم رهبری چنین تهدیدی فرمودند، رفتار آل سعود با ما عوض شد و به کلی از مواضع خصمانه‌شان عقب‌نشینی کردند. صلابت و عظمتی که خداوند از رهبری در چشم دشمن خدا قرار داده بود باعث شد با یک جمله به کلی دشمن تغییر روش و مسیر دهد".
ث- حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا اعرافی در گفت: "آل سعود در برابر این فاجعه عذرخواهی نکرد تا اینکه موضع‌گیری قاطع رهبر معظم انقلاب عربستان را به عذر خواهی واداشت".
این سخنان فرمایشی که جز مجیزگویی رهبری نبود، با واقعیت سازگار نبود. نه عذرخواهی‌ای در کار بود، نه تغییر سیاستی در مشی عربستان سعودی دیده شد. منتها مجیزگویان نمی‌توانند بپذیرند که تهدیدات رهبری در منازعات منطقه‌ای مانند تهدیدات او در داخل کشور عمل نمی‌کند.
تهدیدات نظامی سرداران سپاه
معلوم بود که تهدید و هشدار آیت الله خامنه‌ای چیزی را تغییر نمی‌دهد. به همین دلیل، از روز بعد از ادعاهای مجیزگویانه فقیهان، سرداران سپاه به صحنه آمده و کار را به تهدیدات نظامی کشاندند. به سه نمونه زیر بنگرید:
الف- سردار سرلشکر پاسدار محمدعلی جعفری- فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی- در ۹۴/۷/۱۱ گفت:"سپاه همه ظرفیت‌های ممکن برای واکنش سریع و خشن ایران در راستای تحقق اراده رهبر عظیم‌الشأن انقلاب اسلامی، برای پاسخگو کردن آل سعود به فاجعه هولناک منا و اعاده حقوق زائران قربانی شده در مذبح منا را آماده کرده و در انتظار اجرای دستوریم. سپاه قاطعانه و مقتدرانه در صورت ضرورت برای هر اقدامی، در هر زمان و هر منطقه، برای دفاع از عزت مسلمین و حرمت آنان به ویژه مردم انقلابی ایران در مقابل حکام ظالم و جاهل آل سعود، آماده است و انتقام سخت این جنایت هولناک را از آل سعود خواهد گرفت. جهان اسلام از خیانت‌ها و جهالت‌های ابولهب‌گونه آل سعود نظیر کشتار مردم یمن، آواره‌سازی مردم عزیز سوریه، سرکوب مردم بحرین، کشتارهای فرقه‌ای در عراق و ایجاد تفرقه‌های قومی و تروریسم‌پروری در همه جا به ستوه آمده و قریباً در خشم مسلمانان ذوب خواهند شد".
ب- دریادار علی فدوی- فرمانده نیروی دریایی سپاه- در مصاحبه با شبکه العالم در ۱۲ مهر ۱۳۹۴ گفت که اولاً: توان نظامی عربستان سعودی اصلاً قابل مقایسه با توان نظامی آمریکا نیست. ما در برابر ابرقدرتی چون آمریکا ایستادیم، حالا قدرت کوچکی چون عربستان که همه قدرتش وابسته به امریکا است، چیزی به شمار نمی رود. آسیب پذیری عربستان مطقا قابل مقایسه با آسیب پذیری آمریکا نیست. ثانیاً: سعودی‌ها صد در صد وابسته به خلیج فارس هستند، تمام نفت آنان از خلیج فارس صادر می‌شود. ثالثاً: همه نفت سعودی‌ها در منطقه شرقیه و در داخل خلیج فارس است. رابعاً: سعودی‌ها در اقداماتی که علیه ایران کرده و می‌کنند، مرتکب اشتباه محاسباتی شده‌اند. سپس افزود:"اگر خباثت به حدی برسد که خویشتن‌داری دیگر تکلیف الهی ما نباشد، تکلیف الهی ما، گوشمالی دادن و تودهنی زدن به کسانی است که حتی فهم و شعور محاسبه درست برای منافع خود را ندارند. ما همواره خودمان را در موضعی حس می‌کنیم که در یک خانواده‌ای هستیم که بعضی از اعضای این خانواده شیطنت می‌کنند. اگر لازم شد در یک خانواده‌ای فرزند شیطان وجود داشته باشد حتما برادر بزرگتر باید گوش این شیطان را بگیرد و او را سرجایش بنشاند".
پ- سرلشکر محسن رضایی که دوباره لباس رزم بر تن کرده و آماده شهادت است، در مراسم رژه یگان‌های ویژه نیروی انتظامی در ۱۳ مهر ۱۳۹۴ گفت که هزاران تن در حج امسال جان خود را از دست دادند. سعودی‌ها به جای وحدت میان مسلمین به اختلاف‌افکنی میان آنها پرداخته و به جای دفاع از عزت مسلمین به عمال اسرائیل و آمریکا تبدیل شده اند. آمریکا و اسرائیل که از راه نظامی نتوانستند جمهوری اسلامی را سرنگون کنند، فتنه ۸۸- جنبش سبز- را به راه انداختند. با این که همه دنیا پشت فتنه‌گران ایستادند، و آنان در طول ۷ ماه با خرابکاری و آتش‌زنی به دنبال شکست جمهوری اسلامی بودند، نظام از پس آنان بر آمد و اوباما بسیار شرمنده شد که از آنها حمایت به عمل آورده بود. ایران جنگ‌طلب نیست، اما سعودی‌ها و متحدانشان به دنبال جنگ با ایران هستند. آنگاه گفت :"ما صبر کرده و دنبال جنگ نیستیم ولی شما نیز هوشیار باشید با دُم شیر بازی نکنید و به این روند ادامه ندهید چرا که اگر این شیر برگردد معلوم نیست چه اتفاقی برایتان خواهد افتاد. هوشیار باشید، مثل صدام حسین در جنگ با ایران راهی را شروع نکنید که در ادامه آن نه راه پس داشته باشید و نه راهی به پیش".
ت- سردار یدالله جوانی- مشاور عالی نماینده ولی فقیه در سپاه- در ۱۶ مهر ۱۳۹۴ گفت که آل سعود با خیره سری و کله‌شقی دست به هر عملی علیه ایران زده و از صبر جمهوری اسلامی سوء استفاده کرده است. اما با فاجعه منا دوران خویشن‌داری ایران پایان یافت و همان گونه که رهبری گفتند اگر بنا بر برخورد باشد، دست ما در کل منطقه باز است و نیروهای خوبی در اختیار داریم. جمهوری اسلامی در منطقه سرپنجه‌های قویی دارد و "سپاه برای اجرای فرمان آمادگی و توان لازم را دارد".
محمد محمدی‌گلپایگانی- رئیس دفتر آیت‌الله خامنه‌ای- هم در ۱۶ مهر ۱۳۹۴ گفته است :"مطمئن باشید رهبر معظم انقلاب آل‌سعود را رها نمی‌کند".
واکنش عربستان سعودی
سعودی‌ها نه تنها به اقدامات خود در یمن، سوریه، عراق، و...ادامه دادند، بلکه حتی در مورد حج نیز واکنش‌های بسیار تندی نشان دادند. عبدالله بن یحیى المعلمی، نماینده دائم عربستان سعودی در سازمان ملل متحد، در مصاحبه با روزنامه الریاض گفت: "از مهمترین عوامل که برجسته‌شده، اجازه ندادن به ایران برای سوء استفاده از حادثه دردناکی است که برای حجاج بیت الله الحرام در مشعر منا اتفاق افتاده است. یعنی جلوگیری از سوء استفاده ایران از این مساله برای تحقق اهدافی سیاسی و همچنین اجازه ندادن به این کشور برای معامله بر سر خون قربانیان و تفسیر و تاویل این مسئله و صحبت از مسئولیت عربستان مد نظر بوده است...پرونده ایران به گونه‌ای است که تهران را شایسته ارائه پند واندرز و درس دادن به دیگران در این زمینه نمی‌داند".
از سوی دیگر، ده‌ها تن از روحانیون وهابی طی حکمی، همه نیروهای اسلام‌گرا را به جهاد علیه روسیه و ایران در سوریه فرا خواندند.
خطر عظیمی که هنوز درک نشده
رقابت منطقه‌ای عربستان سعودی با ایران و جنگ قدرت این دو کشور به مراحل خطرناکی کشیده است. عربستان سعودی در دوران بوش از رهبران آمریکا رسماً درخواست کرد تا با حمله نظامی به ایران "سر مار را قطع کنید". با توافق هسته‌ای هم رسماً مخالفت کردند، اما فشارها و تضمین‌های اوباما آنان را وادار به عقب‌نشینی - حداقل ظاهری- کرد. در یمن نیز حدود هفت ماه است که به جای ایران، مردم آن کشور و زیرساخت‌هایشان را بمباران می‌کنند. در حالی که بنابر ادعای عربستان سعودی ، یمن در این مدت تحت محاصره کامل هوایی و زمین و دریایی قرار دارد، حتی سازمان ملل بارها اعتراض کرده که به امداد رسانان آن سازمان نیز اجازه ورود داده نمی‌شود، اما در عین حال، عربستان برای توجیه حملاتش دائماً از کمک‌های ایران به حوثی‌ها سخن می‌گوید.
عربستان سعودی که از حمله نظامی آمریکا به ایران نا امید شده بود، با نگرانی تمام شاهد مذاکرات ایران و آمریکا و توافق هسته ای شد. عربستانی ها مدتهاست که به این نتیجه رسیده اند که می بایست منافع خود را مستقل از آمریکا در منطقه پیش برند. در این راه با همکاری قطر، امارات، و ترکیه به منبع اصلی مالی و تسلیحاتی گروه های تروریستی اسلام گرای منطقه تبدیل شدند. این امر موجب شد تا جو بایدن در سخنرانی دانشگاه هاروارد با نام بردن از این کشورها به صراحت بگوید متحدان ما از گروه‌های تروریستی حمایت می کنند. عربستان سعودی بعد از توافق هسته ای نیز آنان احساس کردند که نزدیکی به اسرائیل به سود آنان است.
عربستان سعودی از ابزار نفت هم به خوبی علیه ایران استفاده کرده است. ایران تحت شدیدترین تحریم های طول تاریخ قرار داشته و فقط مجاز است میزان بسیار محدودی نفت به شش کشور بفروشد. اما عربستان نگران بازگشت مجدد ایران به بازار نفت، پس از تحریم‌ها، است. پایین آوردن قیمت نفت، درآمدهای بسیار کم ایران را به کمتر از نصف کاهش داد. آن هم در شرایطی که ایران در رکود اقتصادی قرار داشته و سخت‌ترین سال مالی خود را سپری می‌کند.
تهدیدات نظامی باید جدی گرفته شوند. برای این که زبان امری خنثی نیست. به یک تعبیر، جهان ساخته زبان است. ما با زبانمان جهانمان را می سازیم. واژه معنایی جز کاربرد ندارد. نمی‌توان از تهدید نظامی استفاده کرد و مدعی شد که این تهدیدات هیچ ربطی به جنگ واقعی ندارند. طرفین از زبان تهدید نظامی در حالی استفاده می‌کنند که در کل منطقه با یکدیگر در حال نبردند. به همین دلیل فایننشال تایمز نوشته که خطر جنگ بین ایران و عربستان زیاد است و تنش‌ها میان دو کشور به خطرناکی انبار باروت است.
زبان تهدید نظامی در بستر و سیاقی به کار برده می‌شود که شکاف‌های مذهبی شیعه و سنی، شکاف‌های قومی عرب و عجم فعال گردیده و جایگزین شکاف اصلی دیکتاتوری و دموکراسی شده است. رژیم‌های فاسد سرکوبگر منطقه، برای فرار از موج عدالت‌خواهی و ضد تبعیض بهار عرب، آن جنبش را به انحراف کشانده و به نزاع‌های قومی و مذهبی تبدیل کردند.
مردمی که علیه حکومت‌های فاسد سرکوبگر شورش کرده بودند، دیگر در برابر حکومت‌های استبدادی فاسد قرار ندارند، بلکه به عروسک‌های خیمه‌شب‌بازی همین رژیم‌های فاسد ناقض حقوق بشر در جنگ‌های قومی و مذهبی تبدیل شده اند.
رژیم‌های غارتگر و سرکوبگر برای بقا و دوام به تبدیل شکاف‌های فرعی و حاشیه‌ای به شکاف اصلی نیاز داشتند و دارند، اما چرا روشنفکران به طور جدی هشدار ندادند که جنگ بدترین سناریوست و جنبش های صلح‌طلب ضد جنگ به راه نینداختند؟
آیا درک وضعیت افغانستان، عراق، لیبی، سوریه، یمن، و...پیچیده است؟ آیا در این کشورها میلیون‌ها انسان کشته، زخمی و آواره نشدند؟ آیا زیرساخت‌های این کشورها نابود نشد؟ وضعیت پاکستان و مصر چگونه است؟ آیا حتی احتمال اندک ورود نیروهای نظامی ایران به عراق و سوریه برای جنگ زمینی نباید همه ما را بهراساند؟
اگر روشنفکران و دموکراسی‌خواهان بر مبنای اصل تنظیم کننده "دشمن دشمن من، دوست من است" موضع‌گیری و عمل کنند، وضعیت منطقه از این هم بدتر خواهد شد. در غیاب امنیت و صلح، دموکراسی و حقوق بشر و آزادی نه تنها ناممکن خواهند شد، بلکه به عنوان مطالبه هم مطرح نخواهند شد.
با جنگ و تهدید نظامی باید مخالفت کرد، از سوی هر کس که طرح شود. روشنفکر نباید یک بام و دو هوایی باشد. تهدید نظامی، تهدید نظامی است، از سوی آمریکا، اسرائیل، روسیه، چین، ایران، عربستان سعودی، مصر، یا هر کشور دیگری که صورت بگیرد.
امنیت و صلح، تقدم وجودی بر دموکراسی و حقوق بشر دارند. در غیاب امنیت و صلح، کار به دست نظامیان، جنگ‌سالاران و تروریست‌ها می‌افتد. مردم بی گناه قربانی این وضعیت می‌شوند. به نوشته خاویر سولانا ، "در هشت ماه ابتدایی امسال ۳۵۰ هزار آواره از مرزهای اروپا عبور کرده‌اند و بیش از ۲۶۰۰ نفر در این راه غرق شده‌اند. شرایط غیرانسانی این آوارگان غیرقابل قبول است". این بخش بسیار کوچکی از فاجعه‌ای است که رخ داده است. اگر دموکراسی‌خواهان در برابر نظامی‌گری‌های قومی و مذهبی از صلح عادلانه دفاع نکنند، شاید منطقه به جهنمی تبدیل شود که وضعیت کنونی در برابر آن بهشت به شمار رود. سکوت یعنی مشارکت و پشیمانی بعدی هیچ سودی ندارد.
.....................................................................................................
نظر نویسنده الزاما بیانگر دیدگاه رادیو فردا نیست.
