موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم، موسوم به سیپری، که در زمینه جنگ و صلح، مسابقه تسلیحاتی، کنترل تسلیحات و خلع سلاح تحقیق می‌کند، سه‌شنبه ۲۴ فروردین ۹۴، گزارش سالانه خود را درباره روند هزینه‌های نظامی کشورهای جهان در سال ۲۰۱۴، منتشر کرد.
هزینه‌های جهان
به گزارش این موسسه مجموع هزینه‌های نظامی جهان در سال ۲۰۱۴ میلادی ۱۷۷۶ میلیارد دلار بود که از نظر ارزش واقعی در مقایسه با سال ۲۰۱۳ به میزان چهار دهم درصد کاهش داشت و برابر با ۲.۳ درصد تولید ناخالص داخلی کشورهای جهان بود.
برپایه این گزارش هزینه‌های نظامی جهان در سال‌های ۲۰۱۲، ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ سیر نزولی داشت، گو اینکه این روند در دو سال گذشته به نسبت ناچیز بود. اما هزینه‌های سال ۲۰۱۴ در مقایسه با سال ۲۰۱۱ که به اوج خود رسیده بود، کاهشی معادل ۱.۷ در صد را نشان می‌دهد.
گزارش سیپری می‌گوید در چهارچوب کل هزینه‌های جهان در سه سال گذشته روند هزینه‌های نظامی ایالات متحده آمریکا و اروپای غربی سیر نزولی داشته است در حالیکه هزینه‌ها در آمریکای لاتین تقریباً ثابت مانده است. در مقابل هزینه‌های نظامی در اروپای مرکزی که در پی بحران مالی جهانی کاهش یافته بود، بار دیگر رو به افزایش گذاشته و همزمان هزینه‌های اروپای شرقی، آسیا، آفریقا و خاورمیانه به میزان قابل ملاحظه‌ای بالا رفته است.
رتبه‌بندی هزینه‌ها
بر پایه گزارش سیپری، آمریکا کماکان رتبه نخست را در جدول رتبه‌بندی هزینه‌های نظامی دنیا به خود اختصاص داده است. هزینه نظامی این کشور که در سال ۲۰۱۱ به اوج خود رسیده بود از آن زمان تا پایان سال ۲۰۱۴، از نظر ارزش واقعی به میزان ۱۹.۸ در صد کاهش یافته است که از برنامه صرفه‌جویی‌های مالی دولت این کشور ناشی می‌شود. به رغم این، میزان هزینه نظامی آمریکا ۳۴ درصد کل هزینه‌های جهان را تشکیل می‌دهد.
گزارش سیپری در جدول رتبه‌بندی خود بالاترین هزینه‌های نظامی را در سال ۲۰۱۴ به ۱۵ کشور اختصاص داده است*، که عبارتند از: آمریکا۶۱۰ میلیارد دلار؛ چین ۲۱۶ میلیارد دلار؛ روسیه ۸۴.۵ میلیارد دلار؛ عربستان سعودی ۸۰.۸ میلیارد دلار؛ فرانسه ۶۲.۳ میلیارد دلار؛ بریتانیا ۶۰.۵ میلیارد دلار؛ هند ۵۰ میلیارد دلار ؛ آلمان ۴۶.۵ میلیارد دلار؛ ژاپن ۴۵.۸میلیارد دلار؛ کره جنوبی ۳۶.۷ میلیارد دلار؛برزیل ۳۱.۷ میلیارد دلار؛ ایتالیا ۳۰.۹ میلیارد دلار؛ استرلیا ۲۵.۴ میلیارد دلار؛ امارا ت متحده عربی ۲۲.۸ میلیارد دلار و ترکیه ۲۲.۶ میلیارد دلار.
براساس این رتبه‌بندی، چین و روسیه و عربستان سعودی به ترتیب رتبه‌های دوم، سوم و چهارم را در جهان دارند. هزینه نظامی چین در مقایسه با سال ۲۰۱۳ به میزان ۹.۷ درصد افزایش یافت در حالیکه افزایش هزینه روسیه در همین مدت ۸.۱ درصد و عربستان ۱۷ درصد بود. هزینه نظامی امارات که رتبه چهاردهم را دارد ۵.۵ افزایش یافت ولی هزینه ترکیه تفاوت چندانی با سال ۲۰۱۳ نداشت.
سیپری در گزارش خود تصریح می‌کند که افزایش فوق‌العاده در هزینه نظامی عربستان در سال ۲۰۱۴ از سویی به علت تداوم درگیری و بی‌ثباتی در خاورمیانه است و از سوی دیگر افزایش قیمت نفت و درآمد بیشتر که تا اواخر سال ۲۰۱۴ ادامه داشته است. اما با کاهش چشمگیر قیمت نفت در بازارهای جهانی، ممکن است عربستان نتواند در میان‌مدت سطح هزینه نظامی‌اش را حفظ کند، گو اینکه این کشور با توجه به ذخیره ارزی ملاحظه‌ای که دارد در کوتاه‌مدت مشکلی نخواهد داشت.
در همین رابطه روسیه نیز به سبب افول قیمت نفت، در نظر دارد بودجه نظامی خود را برای سال ۲۰۱۵ به رغم درگیری در جنگ اوکرین و روابط تیره با کشور های غربی به میزان ۵ در صد کاهش دهد. با وجود این، بودجه نظامی این کشور برای سال جاری میلادی از نظر ارزش واقعی ۱۵ درصد بالاتر از هزینه‌های ۲۰۱۴ است.
در مقابل شماری دیگر از پانزده کشور جدول مذکور نیز هزینه‌های نظامی را خود را در سال ۲۰۱۴ کاهش دادند. این میزان برای امارات متحده عربی ۵.۵ درصد، برای آلمان ۳.۳ درصد و برای برزیل ۱.۷ درصد بود و هزینه‌های نظامی فرانسه، بریتانیا و ژاپن تغییرات محسوسی نداشت.
خاورمیانه
به برآورد گزارش سیپری کشورهای خاورمیانه در سال ۲۰۱۴ میلادی ۱۹۶ میلیارد دلار برای هزینه‌های نظامی صرف کردند که ۵.۲ در صد بیشتر از سال ۲۰۱۳ و ۵۷ در صد بالاتر از سال ۲۰۰۵ بود. هزینه نظامی عراق از سال ۲۰۰۵ به میزان ۲۸۶ درصد، بحرین ۱۲۶ درصد و عربستان سعودی ۱۱۲ در صد رشد داشت.
این گزارش می‌افزاید آمار دقیقی از هزینه‌های نظامی کویت برای سال ۲۰۱۴ در دست نیست ولی بررسی‌ها نشان می‌دهد که هزینه‌های این کشور بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۳ به اندازه ۱۱۲ درصد افزایش داشت. بیشتر این کشورها از صادرکنندگان مهم نفت‌اند و دسترسی‌شان به درآمدهای نفتی به آنها امکان داده که بودجه و هزینه‌های نظامی خود را افزایش دهند ولی با افول قیمت نفت نمی‌توان امیدوار بود که این روند در درازمدت ادامه یابد.
در مقایسه هزینه ترکیه بین سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ به میزان ۱۵ درصد رشد داشت در حالیکه هزینه های اسرائیل در همین مدت تقریباً ثابت ماند. آمار موجود نشان می‌دهد که از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ هزینه نظامی اسرائیل به اندازه ۸ درصد فزونی داشت ولی ارقام نهایی برای سال ۲۰۱۴ به احتمال زیاد به مراتب بالاتر است زیرا آمار تخمینی فعلی ممکن است همه هزینه‌های جنگ سال ۲۰۱۴ در نوار غزه را در برنگرفته باشد.
گزارش سیپری در ادامه می‌افزاید که آخرین ارقام موجود در مورد هزینه نظامی قطر به سال ۲۰۱۰ بر می‌گردد که در آن سال این هزینه معادل ۱.۹ میلیارد دلار بود. اما قطرکه از سال ۲۰۱۲ کوشش‌های زیادی را برای بالا بردن توان نظامی اش مبذول داشته ،ارزش سفارشات و خرید های تسلیحاتی اش را در سال ۲۰۱۴ معادل ۲۳.۹ میلیارد اعلام کرد که در مقایسه با هزینه‌های سال ۲۰۱۰ افزایش قابل توجهی به حساب می‌آید.
آفریقا
پژوهشگران موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم در گزارش خود آورده‌اند که افزایش هزینه‌های نظامی در آفریقا بیشتر از هر قاره دیگر است و در سال ۲۰۱۴ این هزینه‌ها به ۵۰.۲ میلیارد دلار افزایش یافت. این هزینه‌ها در مقایسه با سال ۲۰۱۳ و ۲۰۰۵ به ترتیب ۵.۹ و ۹۱ درصد افزایش داشته است. بالاترین هزینه‌های نظامی در آفریقا از آنِ الجزایر و آنگولا است که در آمدهای نفتی‌شان تحمل این هزینه‌ها را امکان‌پذیر کرده است. هزینه‌های الجزایر و آنگولا در سال ۲۰۱۴ بالغ بر ۱۱.۹میلیارد دلار و ۶.۸ میلیارد دلار بود و در مقایسه با سال قبل از آن، ۱۲درصد و ۶.۷ افزایش داشت. مقایسه هزینه‌های نظامی الجزایر و آنگولا بین سال‌های ۲۰۰۵ و ۲۰۱۴ نشان می‌دهد که این دو کشور هزینه‌های خود را به ترتیب به میزان ۱۵۰ و ۱۰۰ در صد افزایش داده‌اند
به گفته سام پرلو- فریمن، مدیر پروژه هزینه های نظامی سیپری، در حالیکه کل هزینه‌های نظامی جهان متعادل شده است، برخی از مناطق دنیا مانند خاورمیانه و بخش مهمی از آفریقا با افزایش سریع توان نظامی خود فشار فزاینده و سنگینی را بر اقتصاد خود تحمیل می‌کنند و «افزایش هزینه‌های نظامی تا حدی نشانه بدتر شدن وضعیت امنیتی در این مناطق است و در بیشتر موارد از فساد، منافع شخصی و حکومت‌های خودکامه مایه می‌گیرد.»
* درجدول موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در لندن که در همین زمینه و برای سال ۲۰۱۴ در بهمن ماه سال گذشته انتشار یافت، به جز آمریکا و چین، ۱۳ کشور دیگر جایگاه متفاوتی دارند.
