ایران؛ دارای بدترین شاخص آزادی مطبوعات

از جنبه برخورداری از آزاد بودن مطبوعات، ايران در بين ۱۹۵ کشور جهان، امسال به همراه چين و روآندا در رتبه ۱۸۱ قرار دارد.

روزنامه‌نگاران در سال ۲۰۰۸ ميلادی شرايط کاری بسيار بدی را سپری کردند و برای هفتمين سال پياپی وضعيت آنها در تمام مناطق جهان نامطلوب‌تر از پيش شده است.

بر طبق گزارش سالانه منتشر شده از طرف مؤسسه مطالعات رسانه‌ای «فريدوم هاوس» (خانه آزادی)، مطبوعات آزاد نقش مهمی در حفظ و استمرار يک دموکراسی سالم ايفاء می‌کنند و در همان حال نقش آن در پاسخ‌گو کردن حاکمان، حکمرانی مطلوب، و توسعه اقتصادی بدون شک نقشی اثرگذار است.

گزارش سالانه اين مؤسسه مطالعاتی از سال ۱۹۸۰ پيوسته منتشر شده است و در آن آزادی مطبوعات چاپی و اينترنتی و نيز کار خبرنگاری در رسانه‌های صوتی و تصويری مورد بررسی قرار می‌گيرد.

بر طبق اين گزارش، ايران در بين ۱۹ کشور خاورميانه و شمال آفريقا، رتبه هفدهم را از حيث آزادی مطبوعات به خود اختصاص داده است.

ارزيابی‌های اين مؤسسه بر پايه بررسی حوادث و رويدادها در سه مقوله انجام می‌گيرد: محيط و فضای قانونی و حقوقی که رسانه‌ها در آن کار می‌کنند و شکل برخورد با توليدات آنان، نفوذ سياسی بر گزارشگری خبر و دسترسی به اطلاعات، فشارهای اقتصادی بر محتوا و انتشار خبر.

در بعد حقوقی، تحليل‌گران اين مؤسسه قوانين و مقررّات اثرگذار بر رسانه‌ها و ميزان استفاده بخش‌های دولتی و خصوصی از اين ساز و کار برای محدود کردن توليدات رسانه‌ای را مورد ارزيابی قرار می‌دهند.

در بعد سياسی، موضوعات متفاوتی از جمله فشار هيئت حاکمه و ديگر کنشگران سياسی بر نحوه کار رسانه‌ها، سانسور و خودسانسوری، توانايی خبرنگاران در پوشش رويدادها، تهديد و ارعاب فراقانونی و اعمال خشونت عليه روزنامه‌نگاران، مورد بررسی و تحليل قرار می‌گيرد.

از جبنه اقتصادی موضوعات مورد ارزيابی و بررسی اين موارد و موضوعات را در بر می‌گيرد: ساختار، شفافيت، نحوه تمرکز مالکيت رسانه‌ها، هزينه توليد و انتشار، اثرگذاری هزينه‌های تبليغاتی، ميزان يارانه و رشوه‌دهی در محتوای توليدی رسانه.

ارزيابی اين موضوعات و رتبه‌بندی کشورها بر پايه ميزان آزادی مطبوعات، نه تنها بازتاب‌دهنده رفتارهای سياسی و عمل هيئت‌های حاکمه، بلکه منعکس‌کننده اثرگذاری کنشگران غيردولتی در عرصه سياست و نيز رفتار و عکس‌العمل مطبوعات در محدوده مورد بررسی است.

در گزارش امسال مؤسسه «فريدوم هاوس» (خانه آزادی) که عنوان «آزادی مطبوعات ۲۰۰۹» را بر خود دارد، وضعيت رسانه‌ها در ۱۹۵ کشور و قلمرو سياسی در سال ۲۰۰۸ ميلادی مورد ارزيابی قرار گرفته است که بر پايه آن ۷۰ کشور (۳۶ درصد نمونه‌ها) در مرتبه برخوردار از آزادی مطبوعات، ۶۱ کشور (۳۱ درصد نمونه‌ها) در مرتبه برخوردار از آزادی محدود مطبوعات، و ۶۴ کشور(۳۳ درصد نمونه‌ها) در مرتبه فقدان آزادی مطبوعات قرار می‌گيرند.

بر اساس يافته‌های اين مؤسسه منطقه خاورميانه و شمال آفريقا نسبت به گزارش سال پيشتر شاهد افول بيشتر آزادی مطبوعات بوده است. اسرائيل که در سال‌های پيش به عنوان تنها کشور اين منطقه بود که در مرتبه برخورداری از آزادی مطبوعات قرار می‌گرفت، باتوجه به جنگ غزه و اعمال محدوديت از طرف اسرائيل برای ورود خبرنگاران داخلی و خارجی به باريکه غزه، و نيز تشديد خودسانسوری و گزارشگری جانبدارانه وقايع، به مرتبه برخورداری از آزادی محدود مطبوعات سقوط کرد.

ديگر مطبوعات و رسانه‌های کشورهای خاورميانه و شمال آفريقا، که دارای بدترين سابقه در سرکوب آزادی مطبوعات است، همچنان در طول سال گذشته ميلادی به لحاظ برخورداری مطبوعات از آزادی سير نزولی داشتند.