نهم مهرماه مصادف است با اعدام خسروخان قشقايی، ايلخان ايل قشقايی و از منتقدان نظام حکومتی جمهوری اسلامی.
خسرو خان قشقايی که بود و چرا اعدام شد؟
خسرو قشقايی متولد ۱۲۹۶ شمسی و فرزند صولت‌الدوله ايلخان قشقايی بود(۱). اين ايل به طور تاريخی بزرگترين وقدرتمندترين ايل عشايری در استان فارس و مناطق همجوار آن بوده و خانواده خسروخان قشقايی حداقل دريک قرن گذشته رهبری اين ايل را برعهده داشتند.(۲)
قشقايی‌ها هم با حکومت پهلوی و هم با حکومت جمهوری اسلامی ميانه خوبی نداشتند.
در دوره حکومت رضا شاه و تلاش او برای بسط قدرت و حاکميت دولت مرکزی، صوالت‌الدوله قشقايی با دولت دچار اختلاف شد و به زندان افتاد و جان خود را در زندان از دست داد(۳). اگر چه کمی بعد قشقايی‌ها به فرماندهی ملک منصورخان عليه دولت شوريدند ولی کمی بعد او نيز همراه با ديگر برادرش محمدحسين‌خان مجبور به ترک کشور و اقامت در اروپا شد.
در جريان اختلافات شاه و محمد مصدق در سال ۱۳۳۲، نيز برادران قشقايی يعنی ناصرخان، ملک منصورخان، محمدحسين خان و خسروخان قشقايی به عنوان سران ايل قشقايی از مصدق حمايت کردند و تنها نيروی مسلحی که به حمايت از محمد مصدق تفنگ به دست گرفت، ايل قشقايی بود.(۴)
به همين دليل بعد از سرنگونی دولت مصدق و استقرار دولت سپهبد زاهدی، برادران قشقايی که بعضاً املاکشان مصادره شده بود، ايران را ترک کرده و در اروپا اقامت کردند و خسرو قشقايی نيز تا سال ۱۳۵۷ در سوئيس زندگی می‌کرد.
قشقايی‌ها و حکومت جمهوری اسلامی
با سقوط حکومت پهلوی، قشقايی‌ها هم با انقلاب همراه شدند و ناصر خان و خسرو خان قشقايی نيز به ايران و محل قدرت خود يعنی فيروزآباد شيراز برگشتند و با استقبال گسترده عشاير قشقايی روبه‌رو شدند. حتی خسرو قشقايی از حوزه شيراز برای مجلس انتخاب شد اما اعتبارنامه او را تصويب نکردند.
خسرو سيف، دبيرکل حزب ملت ايران، معتقد است که تا زمانی که آيت‌الله ربانی شيرازی زنده بود، رابطه حکومت با قشقايی‌ها خوب بود اما پس از اينکه او در يک تصادف مشکوک کشته شد، حکومت فشار و تعرض بر قشقايی‌ها را شروع کرد و آنها هم به همين دليل به کوه زدند و بر حکومت شوريدند. ولی بعد که ناصر خان به خارج رفت ،خسرو خان نيزکمی بعد بازداشت شد.(۵)
خسرو خان قشقايی چگونه بازداشت ، محاکمه و بازداشت شد؟
خسرو خان قشقايی متهم به همکاری با دريادار مدنی استاندار وقت خوزستان عليه امنيت کشور شد ودر سال ١٣٦١ در شيراز دستگير شد. خسرو سيف معتقد است خسرو خان مدتی در کوه مقاومت کرد بعد به شيراز آمد و در منزل يکی از قشقايی‌ها لو رفت و بازداشت شد و از آنجا که در آن زمان در رأس اداره اطلاعات شيراز افرادی همچون مصطفی کاظمی و عالیخانی (متهمان پرونده قتل‌های زنجيره ای در سال ۱۳۷۷) بودند، او را شکنجه و بعد اعدام کردند.(۶)
معروف است که او هنگام اعدام گفته است بدانيد که انگليس‌ها دارند انتقام از ما می‌گيرند وانگليس‌ها من را کشتند و اينها عوامل انگليس هستند. اين رويداد همزمان بود با بازداشت، محاکمه و اعدام صادق قطب‌زاده، وزير خارجه جمهوری اسلامی.
صادق قطب‌زاده در ۲۴ شهريور اعدام شد(۷) و خسرو خان قشقايی ۹ مهر، يعنی ۱۳ روز بعد.
اتهام خسرو قشقايی چه بود؟
اتهامی که به خسروخان قشقايی وارد شد، «مبارزه مسلحانه عليه حکومت» عنوان شد. حکومت معتقد بود خسرو خان قشقايی با حمايت محافل بيگانه اقدام به جمع‌آوری نيرو و تحرکات مسلحانه در رويارويی با انقلاب و جمهوری اسلامی کرده است.(۸) اما او همانند برخی از مخالفانی که در آن سال‌ها اعدام شدند، فرصت دفاع از خود در يک دادگاه علنی را پيدا نکرد.
پس از بازداشت، يک مصاحبه با رسانه‌ها برای خسرو خان قشقايی ترتيب داده شد و او در اين مصاحبه به وابستگی به آژانس‌های جاسوسی خارجی اعتراف کرد و بعد از آن به اتهام جاسوسی محاکمه و به جوخه آتش سپرده شد. فقط اعلام شد که دادگاه انقلاب شيراز حکم اعدام او را صادر کرده است.(۹)
حکم اعدام ايلخان قشقايی‌ها در فيروزآباد فارس کانون قدرت ايل قشقايی به اجرا گذاشته شد.
