هند روز جمعه با احضار کاردار ایران در دهلی، اعلام کرد اظهارات رهبر جمهوری اسلامی درباره کشمیر، دخالت در امور داخلی این کشور است.
آیت‌الله خامنه‌ای در پیام حج امسال خود گفته بود که امروز کمک به ملت فلسطین و محاصره‌شوندگان غزه، همدردی و همراهی با ملت‌های افغانستان و پاکستان و عراق و کشمیر از وظائف بزرگی است که متوجه خواص امت است.
مقام‌های هندی که از اظهارات اخیر آقای خامنه‌ای درباره کشمیر برآشفته شده‌اند، کاردار ایران در دهلی‌نو را احضار کرده و به وی گفته‌اند که سخنان آیت‌الله خامنه‌ای دخالت در تمامیت ارضی و حاکمیت هند است.
اما معنای دیپلماتیک احضار کاردار چیست و این اقدام در روابط بین‌الملل چه تبعاتی دارد؟ حسین علیزاده، رایزن پیشین سفارت ایران در فنلاند که شهریور ماه گذشته در اعتراض به عملکرد دولت حکومت جمهوری اسلامی در قبال مردم ایران از سمت خود استعفا داد، در این باره چنین می‌گوید:
از سوی دیگر، همزمان با احضار رضا اعلایی، کاردار ایران در دهلی‌نو، دولت هند از مخالفت با قطعنامه سازمان ملل متحد علیه وضعیت حقوق بشر در ایران خودداری کرده و این قطعنامه به تصویب رسیده است.
این درحالی است که درگذشته معمولاً هند درباره قطعنامه‌هایی که درباره وضعیت حقوق بشر در ایران در سازمان ملل متحد مطرح می‌شد، رأی منفی می‌داد. پیش از این هند در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز با تغییر موضع پیشین خود، علیه ایران رأی داده بود.
علی‌اکبر امیدمهر، دیپلمات پیشین ایران که سابقه خدمت در هند را دارد، وضعیت کنونی را بر خلاف مسیر تاریخی روابط تهران- دهلی می‌داند و می‌گوید:
طی ماه‌های گذشته که روابط ایران و هند رو به سردی گذاشته است، شرکت رلیانز، بزرگترین شرکت پالایشگاهی هند نیز اعلام کرده است که دیگر از ایران نفت وارد نخواهد کرد.
اما حسین علیزاده، دیپلمات پیشین و مستعفی جمهوری اسلامی معتقد است که از آنجا که اعتراض هند این بار متوجه شخص اول حکومت ایران یعنی آیت‌الله خامنه‌ای است، موضوع فرق می‌کند.
اما در مجموع از اختلافات اخیر در روابط ایران و هند چه نتیجه‌ای می‌توان گرفت؟ علی اکبر امیدمهر می‌گوید:
شاید هنوز نتوان از لفظ تنش برای تشریح وضعیت حاکم بر روابط ایران و هند استفاده کرد اما می‌توان گفت که دهلی‌نو به تدریج در حال فاصله گرفتن از تهران است، آن هم در شرایطی که هند روز به روز به آمریکا نزدیک‌تر می‌شود و جمهوری اسلامی، آمریکا را دشمن اصلی خود در صحنه نظام بین‌الملل می‌داند.
آیت‌الله خامنه‌ای در پیام حج امسال خود گفته بود که امروز کمک به ملت فلسطین و محاصره‌شوندگان غزه، همدردی و همراهی با ملت‌های افغانستان و پاکستان و عراق و کشمیر از وظائف بزرگی است که متوجه خواص امت است.
مقام‌های هندی که از اظهارات اخیر آقای خامنه‌ای درباره کشمیر برآشفته شده‌اند، کاردار ایران در دهلی‌نو را احضار کرده و به وی گفته‌اند که سخنان آیت‌الله خامنه‌ای دخالت در تمامیت ارضی و حاکمیت هند است.
اما معنای دیپلماتیک احضار کاردار چیست و این اقدام در روابط بین‌الملل چه تبعاتی دارد؟ حسین علیزاده، رایزن پیشین سفارت ایران در فنلاند که شهریور ماه گذشته در اعتراض به عملکرد دولت حکومت جمهوری اسلامی در قبال مردم ایران از سمت خود استعفا داد، در این باره چنین می‌گوید:
«احضار کاردار یا سفیر، روش دیپلماتیکی است که در آن کشورها به هم تذکر می‌دهند در خصوص موضع کشور متقابل. به این معنا که سفیر یا اگر سفیر به هر دلیل غایب بود، کاردار آن سفارتخانه را احضار می‌کنند و در آنجا نقطه نظرات کشور میزبان به نماینده کشور متقابل گفته می‌شود و اعتراضشان را در خصوص موضوع مورد بحث، منعکس می‌کنند. اما آنچه که از اهمیت برخوردار است این است که اگر تعداد این تذکرها بالا برود به این معناست که روابط عادی دو کشور از حالت عادی خارج شده و به طرف نوعی تنش می‌رود.»
از سوی دیگر، همزمان با احضار رضا اعلایی، کاردار ایران در دهلی‌نو، دولت هند از مخالفت با قطعنامه سازمان ملل متحد علیه وضعیت حقوق بشر در ایران خودداری کرده و این قطعنامه به تصویب رسیده است.
این درحالی است که درگذشته معمولاً هند درباره قطعنامه‌هایی که درباره وضعیت حقوق بشر در ایران در سازمان ملل متحد مطرح می‌شد، رأی منفی می‌داد. پیش از این هند در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز با تغییر موضع پیشین خود، علیه ایران رأی داده بود.
علی‌اکبر امیدمهر، دیپلمات پیشین ایران که سابقه خدمت در هند را دارد، وضعیت کنونی را بر خلاف مسیر تاریخی روابط تهران- دهلی می‌داند و می‌گوید:
«اصولاً روابط بین دو کشور ایران و هند از نظر شاخص‌های بین‌المللی، روابط دو کشور معمولی در سطح جهانی و بین‌المللی و بر اساس اصول روابط بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد بوده است. تا قبل از این قطعنامه آخر شورای امنیت سازمان ملل درباره اعمال تحریم‌ها بر علیه رژیم جمهوری اسلامی ایران در رابطه با مسئله اتمی، اولین پروژه تعطیل شد. بعد هم پروژه‌های دیگری که با ایران داشتند به تعطیلی کشیده شد. اولین رأی مخالفی که هند داد در آژانس بود. دومین رأیی که داد در حقوق بشر بود، و حتی در مورد پدیده تحریم‌ها هم خود دولت هند در شورای امنیت سازمان ملل رأی به تحریم داد.»
طی ماه‌های گذشته که روابط ایران و هند رو به سردی گذاشته است، شرکت رلیانز، بزرگترین شرکت پالایشگاهی هند نیز اعلام کرده است که دیگر از ایران نفت وارد نخواهد کرد.
اما حسین علیزاده، دیپلمات پیشین و مستعفی جمهوری اسلامی معتقد است که از آنجا که اعتراض هند این بار متوجه شخص اول حکومت ایران یعنی آیت‌الله خامنه‌ای است، موضوع فرق می‌کند.
«این مورد احضار کاردار برمی گردد به اعتراض به سخنان شخص اول مملکت. پس بنابر این خود اعتراض کردن به معنای تذکر دادن در یک محیط اجتماعی، طبیعتاً بار معنایی بدی دارد، اما وقتی این تذکر دادن به اظهارات شخص اول مملکت و موضعی است که ایشان گرفته‌اند و دولت هند نسبت به آن مخالف است، ماجرا کمی متفاوت است.
نکته سوم اینکه این تذکر از طرف دولت هند در شرایطی داده می‌شود که دولت ایران و هند روابط نزدیکی با هم داشته اند، و اگر دولت هند احساس می‌کرد که می‌تواند از این مسئله اغماض کند، طبیعتاً مصالح خودش را در نظر می‌گرفت.
نکته سوم اینکه این تذکر از طرف دولت هند در شرایطی داده می‌شود که دولت ایران و هند روابط نزدیکی با هم داشته اند، و اگر دولت هند احساس می‌کرد که می‌تواند از این مسئله اغماض کند، طبیعتاً مصالح خودش را در نظر می‌گرفت.
اما الان همه این مسائل را کنار گذاشته و در واقع خواسته است تذکری به شخص اول مملکت ایران داده باشد.»
اما در مجموع از اختلافات اخیر در روابط ایران و هند چه نتیجه‌ای می‌توان گرفت؟ علی اکبر امیدمهر می‌گوید:
«وقتی رهبر یک دولت متحدی در رابطه با یکی از ایالت های مهم یک کشور که مورد ملاحظه کشور دیگری مانند پاکستان هم هست، راجع به مسلمانان آن حرف می زند، ضمن اینکه دخالت در مسائل داخلی آن کشور است، به نوعی کار براندازی هم هست.
به همین خاطر است که هندی‌ها نسبت به این اظهارت بسیار معترضند. زیرا می‌دانند که دولت جمهوری اسلامی ایران به جبهه آزادی بخش جامو و کشمیر کمک تسلیحاتی، آموزشی و ایدئولوژی می‌دهد. من که در هند بودم و از دور روابط دو کشور را زیر نظر دارم، تا کنون ندیده بودم که دولت هند تا این حد و با این شدت اعتراض کند و مسائلی که رهبران دولت هند [در این رابطه] اعلام کردند در نشریات منعکس شود.»
به همین خاطر است که هندی‌ها نسبت به این اظهارت بسیار معترضند. زیرا می‌دانند که دولت جمهوری اسلامی ایران به جبهه آزادی بخش جامو و کشمیر کمک تسلیحاتی، آموزشی و ایدئولوژی می‌دهد. من که در هند بودم و از دور روابط دو کشور را زیر نظر دارم، تا کنون ندیده بودم که دولت هند تا این حد و با این شدت اعتراض کند و مسائلی که رهبران دولت هند [در این رابطه] اعلام کردند در نشریات منعکس شود.»
شاید هنوز نتوان از لفظ تنش برای تشریح وضعیت حاکم بر روابط ایران و هند استفاده کرد اما می‌توان گفت که دهلی‌نو به تدریج در حال فاصله گرفتن از تهران است، آن هم در شرایطی که هند روز به روز به آمریکا نزدیک‌تر می‌شود و جمهوری اسلامی، آمریکا را دشمن اصلی خود در صحنه نظام بین‌الملل می‌داند.
