در بخش اول بزرگنمایی توان پهپادی، دستاورد‌های مشکوک ونیاز جمهوری اسلامی به خارح برای تامین برخی ازقطعات و دستگاه‌های تولید پهپاد بررسی شد. در اینجا بحث را در مورد قابلیت پهپادهای رزمی، تکنولوژی «استلت»، و زیر ساختار‌ها و چالش‌های مخابراتی را ادامه می‌دهیم.
پهپادهای مسلح
صرف نظر از کاستی‌هایی که ایران در زمینه تهیه و یا ساختن موتور پهپاد‌ها دارد، رونمایی پهپاد کرّار با ماموریت آفندی و بُرد و سقف پروازی بلند، در مرداد ۱۳۸۹، یک نقطه عطف در فعالیت‌های جمهوری اسلامی در تولید پهپاد به حساب می‌آید. تا آن زمان تمرکز جمهوری اسلامی بیشتر بر روی پهپادهای کوچک با بُرد و مقاومت پروازی کوتاه بود. به گفته مقام‌های جمهوری اسلامی، به جز کرّار، پهپادهای سریر، حماسه، شاهد ۱۲۹ و فُطرس نیز قابلیت رزمی دارند.
به گزارش رسانه‌های ایران، پهپاد کرّار با موتور توربوجت، سرعتی معادل ۹۰۰ کیلومتر در ساعت دارد و بُرد آن به ۱۰۰۰ کیلومتر می‌رسد. سقف پروازی این پهپاد ۲۵ هزار پا است و از نظر سلاح، می‌تواند چهار موشک کروز یا دوبمب ۱۰۰ کیلوگرمی حمل کند.
در نیمه اردیبهشت ۱۳۹۲، جمهوری اسلامی پهپاد حماسه را وارد میدان کرد. به گفته احمد وحیدی، وزیر دفاع وقت، این پهپاد چند منظوره با مداومت پروازی ۲۴ ساعت، علاوه بر ماموریت‌های شناسایی می‌تواند ماموریت‌های رزمی نیز انجام دهد و به انواع راکت و موشک مجهز شود.
حدود پنج ماه بعد، مهر ۱۳۹۲، محمد علی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران، از پهپاد «شاهد ۱۲۹» روبرداری کرد، پهپادی که از نظر ظاهری با چند تفاوت جزیی شباهت زیادی به پهپاد «هرمس ۴۵۰» اسرائیل دارد. به گزارش خبرگزاری فارس، مداومت پروازی این پهپاد ۲۴ ساعت است و شعاع عملیاتی آن به ۱۷۰۰ کیلومتر و سقف پروازی‌اش به ۲۴ هزار پا می‌رسد. درمراسم رونمایی پهپاد شاهد ۱۲۹، مقام‌های جمهوری اسلامی تصریح کردند که هر پهپاد به هشت فروند موشک هوا به زمین «سدید» مجهز خواهد شد. فیلم پرواز این پهپاد که توسط برخی از کانال‌های تلویزیونی جمهوری اسلامی به نمایش گذاشته شد، با شلیک یک سلاح از یک فروند شاهد ۱۲۹ در حال پرواز آغاز می‌شود و در پی آن بلافاصله دوربین صحنه کاملاً متفاوتی را نشان می‌دهد که در آن یک موشک به هدفی اصابت میکند.
جدید‌ترین پهپاد جمهوری اسلامی با قابلیت رزمی که در اواخر آبان ۱۳۹۳رونمایی شد، فُطرس نام دارد و جز بزرگ‌ترین نمونه‌های ساخته شده در ایران است. به گزارش رسانه‌های ایران این پهپاد با شعاع عملیاتی تا ۲۰۰۰ کیلومتر، سقف پروازی ۲۵ هزار پا و قابلیت پرواز ۱۶ تا ۳۰ ساعت، علاوه بر ماموریت‌های شناسایی و مراقبت، با مسلح شدن به موشک‌های هوا به سطح و انواع راکت‌ها، ماموریت‌های رزمی را نیز انجام می‌دهد. به گفته مدیر پروژه فُطرس، موتور این پهپاد در ایران ساخته شده و ملخ آن از نوع دارای گام متغیر (collective pitch) است.
به رغم این گزارش‌ها و ادعای جمهوری اسلامی که خود را سومین سازنده پهپادهای مسلح در جهان می‌داند، ساختن پهپاد هایی که بتوانند موشک‌های هدایت‌شونده شلیک کنند، چالشی بس دشوار برای صنایع هوایی ایران خواهد بود.
تا قبل از این ادعا، پیشرفت ایران در زمینه پهپادهای مسلح بیشتر منوط به پهپادهای انتحاری بود، یعنی پهپادهای حامل مقدار زیادی مواد منفجره که در صورت تصمیم کاربَر آن، خود را به اهداف مورد نظر کوبیده و منفجر می‌شوند. در سال ۲۰۰۶ در زمان جنگ ۳۳ روزه حزب الله لبنان و اسرائیل، نیرو‌های اسرائیلی یک فروند پهپاد ابابیل ساخت ایران را ساقط کردند و بررسی‌های بعدی نشان داد که این پهپاد انتحاری حامل ۳۰ کیلو مواد منفجره بود.
از نظر تئوری، با توجه به مشخصات و توانایی‌های گزارش شده درباره پهپاد فطرس، این پهپاد باید همطراز پهپادهای نظامی آمریکا باشد که ارتش این کشور طی سال‌های اخیر علیه مواضع طالبان و القاعده در افغانستان، پاکستان، یمن و سومالی استفاده کرده است. ولی اینکه پهپاد فُطرس بتواند در عمل چنین قابلیتی را از خود بروز دهد، جای تردید دارد. مهم‌تر اینکه شواهد و یا نشانه‌هایی از مجهز شدن پهپاد فُطرس و یا دیگر پهپادهای ایران به موشک وجود ندارد. جمهوری اسلامی در تلاش خود برای حمایت از رژیم اسد، پهپادهای زیادی را در سوریه بکار گرفته است ولی تاکنون گزارشی از حمله موشکی پهپادهای ایران در سوریه انتشار نیافته است و حتی هیچ تصویری از پهپادهای حامل موشک وجود ندارد.
وضعیت در عراق نیز به همین گونه است – جایی که جمهوری اسلامی از پهپاد‌هایش صرفاً برای شناسایی محل استقرار نیرو‌های خلافت اسلامی و جمع‌آوری اطلاعات استفاده میکند. با این حال سپاه پاسداران و گروه‌های نیابتی آن سعی دارند به دیگران القا کنند که برخی از پهپادهای ایران تهاجمی است و کارایی آنها در سطح پهپادهای آمریکایی است.
در اوایل سال جاری میلادی، عصائب اهل حق، یکی از گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی در عراق، یک گزارش ویدیویی را نشان داد که در آن شبه‌نظامیان این گروه با کنترل پهپاد «شاهد ۱۲۹» برخی از مواضع داعش را با موشک می‌کوبند. اما بررسی‌های انجام گرفته معلوم کرد که ویدیوی مذکور کاملاً ساختگی است. بعید به نظر می‌رسد که این گروه نیابتیِ جمهوری اسلامی بدون اجازه سپاه پاسداران یا نیروی قدس این گزارش ویدیویی را انتشار داده باشد.
چالش‌های مخابراتی
ایران در زمینه پهپاد‌ها به پیشرفت‌هایی نایل شده و بی‌شک کارآیی آن در زمینه تجسس و دیدبانی بالا رفته است. اما توانایی آن از نظر زیرساختار‌های مخابراتی که کنترل پهپاد‌ها را از راه بسیار دور بوسیله کاربَر‌ها ممکن می‌سازد، جای سئوال دارد. هرگونه پیشرفت در این زمینه مستلزم پیشرفت کشور در زمینه برنامه‌های فضایی و داشتن ماهواره‌های لازم برای کنترل و هدایت پهپاد از مسافت‌های بسیار دور است. به عبارت دیگر ارتباط مخابرات ماهواره‌ای با پهپاد‌ها. شواهدی بر پیشرفت ایران در این زمینه در دست نیست و دیگر اینکه برنامه فضایی ایران، در مقایسه با آمریکا یا اسرائیل، در سطح ابتدایی است. این در حالی است که به گفته برخی از کار‌شناسان غربی، آمریکا با داشتن ده‌ها ماهواره در فضا، برای کنترل پهپاد‌هایش از راه بسیار دور کماکان با چالش‌هایی روبروست.
فناوری رادارگریزی و پنهان‌کاری (استلت)
دستیابی به تکنولوژی رادارگریزی یکی از ادعاهای دیرینه جمهوری اسلامی است. در سال ۱۳۶۲، یکسال پس از رونمایی «اف -۱۱۷» آمریکا که اولین هواپیمای استلت جهان بود، روزنامه جمهوری اسلامی ادعا کرد که سپاه یک جنگنده دو نفره رادار‌گریزساخته است.
درهمین راستا، جمهوری اسلامی در سال ۱۳۸۰ پروژه تولید هواپیمای بومی رادارگریز شفق را مطرح کرد و گفته شد که این جنگنده پس از اولین پرواز آزمایشی خود در سال ۱۳۸۱، در سال ۱۳۸۶ به ناوگان نیروی هوایی کشور خواهد پیوست. این پروژه تاکنون نتیجه‌ای نداده است و سرتیپ احمد وحیدی، وزیر دفاع وقت، در اردیبهشت ۱۳۹۲ به خبرنگاران گفت که تولید این جنگنده کماکان در دستور کار است.
در برخی موارد فرماندهان سپاه و یا مقام‌های صنایع نظامی بدون توجه به شکل ظاهری هواپیما یا پهپاد به نمایش گذاشته شده، که هیچ نشانه‌ای از رادارگریز بودن در آنها نمی‌توان یافت، آنها را رادارگریز و پنهان‌کار معرفی می‌کنند. نمونه بارز آن پهپاد تاکتیکی حماسه است که وجود زوایای زیاد در شکل ظاهری آن، می‌توانند اِکو (بازتاب) کاملاً اشکاری از خود در صفحه رادار باقی گذارد. به رغم این، احمد وحیدی، وزیر دفاع وقت، به رسانه‌ها گفت که این پهپاد «با قابلیت رادارگریزی می‌تواند از شناسایی شدن توسط دشمن مصون بماند».
فرمانده هوافضای سپاه پاسداران، امیر علی حاجی‌زاده، از به پرواز در آمدن مدل نهایی پهپاد «آر کیو ۱۷۰» ایرانی خبر داده که از هر جهت همانند مدل آمریکایی آن است. با این حساب یکی از مشخصه‌های آن، همانند مدل آمریکایی‌اش، باید رادارگریزی و پنهان‌کاری آن باشد.
واقعیت این است که کپی کردن این پهپاد و دسترسی داشتن به تکنولوژی استلت ارتباط تنگاتنگی با توانایی‌های واقعی ایران در زمینه دفاعی و بودجه و فعالیت‌های آن برای دستیابی به اطلاعات محرمانه صنایع نظامی کشورهای پیشرفته دارد. بسیاری از کار‌شناسان غربی بر این باورند که جمهوری اسلامی، به رغم ادعا‌هایش در موارد گوناگون، به تکنولوژی استلت دسترسی ندارد و بلوف می‌زند. این بدان معنی نیست که ایران مایه‌ای در زمینه مهندسی معکوس ندارد و یا از توانایی در صنایع نظامی بی‌بهره است. ایران توانسته است شماری از هواپیما‌ها و بالگرد‌های قدیمی باقیمانده از زمان شاه را بهینه‌سازی کند و یا تعمیر نماید. ولی این توانایی محدود نمی‌تواند ایران را قادر سازد که در زمانی به نسبت کوتاه یک پهپاد یا یک هواپیمای پیشرفته رادارگریز بازتولید کند که کارآیی‌اش همسان نمونه اصلی آن باشد. با توجه به این محدودیت‌ها و سوابق ایران در حوزه صنایع نظامی بعید است که ایران پهپادی با کارآیی و مشخصات کامل «آر کیو ۱۷۰» تولید کرده باشد.
جمهوری اسلامی تاکنون هیچ مهارتی از خود نشان نداده است که دستیابی آن را به تکنولوژی استلت تایید کند. این تکنولوژی و بکارگیری آن بسیار پر هزینه است و در حال حاضر سه کشور آمریکا، چین و روسیه که بالا‌ترین بودجه‌های نظامی را در دنیا به خود اختصاص داده‌اند، از این تکنولوژی برخوردارند. چین در نیمه سال ۱۳۹۲ نخستین پهپاد رادارگریز خود را به پرواز در آورد و در سال‌های اخیر با سرمایه‌گذاری قابل توجه‌ای در ساخت جنگنده‌های رادارگریز، توانسته است چند فروند از این جنگنده را به زرادخانه خود بیافزاید. روسیه که کمترین بودجه دفاعی را بین سه کشور یاد شده دارد، هزینه‌اش برای این تکنولوژی هشت برابر هزینه‌ای است که جمهوری اسلامی صرف سلاح و تجهیزات میکند.
جمهوری اسلامی درعرض سه دهه گذشته تلاش کرده است که از طریق واسطه‌ها، شرکت‌های صوری و در مجموع راه‌های غیرقانونی برخی از نیاز‌های تسلیحاتی خود را تامین کند و تاکنون هیج نشانه‌ای مبنی بر تلاش ایران برای بدست آوردن و یا کپی تکنولوژی استلت از کشورهای دارنده آن دیده نشده است. در این سال‌ها به علت تحریم‌های بین‌المللی، فعالیت‌های ایران بر تامین نیاز‌های فوری مانند قطعات هواپیما، و دستگاهای ناوبری برای برنامه فضایی و موشکی، متمرکز بوده است.
...................................................................................................... نظر نویسنده الزاما بیانگر دیدگاه رادیو فردا نیست.
