بیست‌روز که از ماه نخست سال جدید گذشت، شمارش پلنگ‌های کشته‌شده شروع شد. به گفته رئيس سازمان حفاظت محیط زیست، خشکسالی‌های سال ۹۳ خسارت‌های زیادی به تالاب‌های کشور وارد کرده و وضعیت آب‌های زیرزمینی هم مساعد نیست. این دو موضوع برنامه این هفته محیطزیست رادیو فرداست.
رسانه‌ها با توضیح جزییات از چگونگی کشته‌شدن چهار پلنگ در کمتر از سه هفته نخست سال جدید، می‌نویسند؛ از بردسیر کرمان تا جاده شیراز به سمت کازرون و از استان کهگیلویه‌وبویراحمد تا استان ایلام. در همه این نشانی‌ها، جسد پلنگ‌هایی پیدا شده که در فهرست در معرض خطر انقراض اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست قرار دارد.
تصادف در جاده و شکار از دلایل اصلی کشتن این گونه خاص جانوری در هفته‌های نخست فروردین امسال بوده. مانند سال گذشته که به همین دلایل ۱۱ پلنگ در ایران کشته شدند.
آخرین مورد که به رسانه‌ها راه پیدا کرده، یک شکارچی است که در شهرستان ایوان در استان ایلام با جسد پلنگی که چشمش را درآورده عکس یادگاری گرفته.
مازیار سلیمان نژاد رئیس سازمان محیط زیست استان ایلام در گفت‌وگو با شبکه خبر گفت که این شکارچی بازداشت شده و در انتظار دادگاه است.
رييس سازمان حفاظت محيط زيست در گفتگو با روزنامه اعتماد از نبود «مجازات‌هایی» گفته كه شكارچيان يا روستاييان را از رفتن سراغ اين گونه نزدیک به انقراض دور کند. او گفته باید مجازات‌هایی وجود داشته باشد که شکارچی‌ها جرات گرفتن عکس یادگاری با لاشه پلنگ و بقیه حیوانات نداشته باشند. شورای عالی محيط زيست، جرايم مربوط به اين‌گونه تخلفات را در جلسه افزايش داده و به گفته مسئولان مراحل حقوقی‌اش در حال انجام است.
«مجازات» اما روشی است که بیژن دره‌شوری، پژوهشگر و کارشناس محیط زیست در تهران با آن کاملا مخالف است: «مجازات محیط زیست و حیوانات را نگه نمی‌دارد. چرا مردم را به کمک هنرمندان‌مان آموزش نمی‌دهیم؟ این همه شبکه تلویزیونی در داخل کشور یک برنامه جذاب محیط زیستی پخش نمی‌کند. هر جایی در ایران با مردم درست صحبت کردیم و اعتمادشان را جلب کردیم، همکاری کرده‌اند. باید آدم‌های مورد احترام با سازمان محیطزیست همکاری کنند تا مردم روی حرف‌شان حساب کنند.»
ناآگاهی دامداران و کشاورزان از این قانون که سازمان حفاظت محیط زیست هزینه خسارتی را که ممکن است پلنگ با از بین بردن گوسفند و بزش به وجود آورد، می‌پردازد یا کند بودن روند اداری پرداخت این خسارت، باعث می‌شود آنها خودشان دست به کار شوند و پلنگ‌ها را بکشند.
برخی از کارشناسان محیط زیست معتقدند، آمار و ارقام مربوط به کشتن پلنگ‌ها در ایران به دلیل کمیاب بودنش، در رسانه‌ها بیشتر مطرح می‌شود اما کشتار بقیه گونه‌های حیات‌وحش فراوان‌تر است. بخش زیادی از این مرگ‌ها به جاده‌هایی برمی‌گردد که در میان جنگل‌ها یا زیستگاه‌های طبیعی کشیده شده و ماشین‌هایی که در مسیرشان در حرکتند و ناگهان جان یک حیوان، فقط برای عبور از جاده، گرفته می‌شود.
بیژن فرهنگ دره‌شوری که از سال ۱۳۵۰ با تاسیس محیط زیست در ایران در آن مشعول به کار شده، از روش نگهداری از گونه‌های جانوری مشخصی می‌گفت که برایشان زیستگاه مشخصی در نظر گرفته شده بود: «وقتی سازمان حفاظت محیط زیست را در ایران راه انداختیم، در خاورمیانه هیچ‌کسی نمی‌دانست محیط زیست چیست؟ ما گونه در معرض خطر انقراض در ایران نداشتیم. برای اینکه بیش از ۱۰ میلیون هکتار منطقه حفاظت‌شده و پارک ملی داشتیم. باید برای هر گونه جانوری یک زیستگاه مطمئن وجود داشته باشد و آینده و سلامتش تضمین شود. لازم نیست کارشناس از خارج بیاوریم. از محیط‌بان‌ها و شکاربان‌ها که تا سال ۱۳۵۶ در محیطزیست کار می‌کردند، نظر بخواهند و ببینند چطور در آن سال‌ها گونه در معرض خطر نداشتیم.»
با این همه مسئولان می‌گویند یک سال است، بودجه‌ای که برای تغییر مسیر جاده گلستان ـ که یکی از بزرگ‌ترین دلایل تصادف خودرو با گونه‌های جانوری است ـ تامین نشده است. گلستان از معدود مکان‌های سبز ایران است که زیستگاه پلنگ ایرانی محسوب می‌شود.
شرایط خطرناک آب‌های زیر زمینی در ایران
به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، خشکسالی‌های سال ۹۳ خسارت‌های زیادی به تالاب‌های کشور وارد کرد اما بارندگی های اواخر سال و اوایل فروردین‌ماه توانست به احیای آنها کمک کند. معصومه ابتکار در گفت‌وگو با خبرگزاری‌های ایران گفته تالاب‌های فراح و هیرمند از خشک شدن نجات پیدا کردند و به گفته او آبگیری هورالعظیم خوزستان در حال اجراست. او درباره حل مسایل دریاچه ارومیه رو به خشک شدن در سال جدید هم ابراز خوشبینی و امیدواری کرده است. بستن چاه‌های غیرمجاز در اطراف تالاب پریشان در استان فارس و دریاچه ارومیه هم از جمله خبرهایی است که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با شروع کار این سازمان در سال جدید گفته است. چاه‌های غیرمجاز همان‌هایی هستند که آب‌های زیرزمینی را در اطراف دریاچه‌ها و رودخانه‌ها پمپ می‌کنند و کشاورزان و باغداران برای آبیاری به یکی دو تای آنها بسنده نمی‌کنند.
ورود فاضلاب شهری، صنعتی و پساب‌های کشاورزی هم در برخی از شهرها از طریق همین چاه‌ها تهدید جدی برای آب‌های زیرزمینی در ایران است.
مایکل کامپانا، استاد دانشگاه ایالتی اورگان در آمریکا و متخصص آب‌های زیرزمینی و مدیریت منابع آب که به ایران رفته و در مورد شرایط بحرانی آب در ایران پژوهش کرده، در این زمینه می‌گوید: « شرایط آب‌های زیرزمینی در ایران خوب نیست. ایران، کشور خشکی است و رودهای بزرگ و پرآبی مانند شمال آمریکا و بعضی شهرهای پرباران اروپا ندارد. برای همین ایرانی‌ها، بیشتر از آب‌های زیرزمینی استفاده کرده‌اند. مطمئن نیستم که چقدر استفاده از این آب‌ها در ایران منظم و باقاعده است.»
به گفته او این مساله یا مشکلی است که همه جا وجود دارد و در کشورهایی با شخصات ایران، بارزتر است: «وقتی آب‌های سطحی پایین می‌روند و دسترسی به آنها کم می‌شود، مردم شروع به کندن چاه می‌کنند. این اتفاق در کالیفرنیا هم افتاده. ایالتی که در آمریکا وسط خشکسالی ترسناکی گیر کرده است. کشاورزان نمی‌توانند آب کافی به دست آورند، برای همین چاه‌های عمیق می‌کنند. بعضی از این چاه‌ها، دست‌کم یک‌هزار متر عمق دارند که خیلی زیاد است اما راه دیگری نیست. برای همین موقعیت آب‌های زیرزمینی مدام بدتر می‌شود. این جریان، چند سال پیش در هند افتاد. کشاورزان برای رسیدن به آب، مدام چاه حفر کردند، انگار فردایی وجود ندارد و سطح آب‌های زیرزمینی به شدت کاهش پیدا کرد. این مساله باز هم به مشکلات مدیریت منابع آب برمی‌گردد. با اینکه من دانش زیادی درباره این موضوع در ایران ندارم، اما احساس می‌کنم، مدیریت کافی و درستی در مورد آب‌های زیرزمینی در ایران وجود ندارد.»
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که یکی از مسئولان همین حوزه برای مدیریت منابع طبیعی کشور است، از افزایش آموزش و آگاهی کشاورزان سال گذشته به ویژه در ۳۴ روستا برای اصلاح الگوی کشاورزی و آبیاری خبر داده است. به گفته او اضافه شدن ۴۱ روستا به این برنامه در سال جاری وضعیت برگشت آب به سفره‌های زیرزمینی دریاچه ارومیه را بهبود می‌دهد.
