نشست خبری رییس جمهوری آمریکا با خبرنگاران درباره توافق هسته‌ای شش قدرت جهانی با ایران عصر روز چهارشنبه ۲۴ تيرماه در کاخ سفید برگزار شد و آقای اوباما این توافق را «تاریخی» خواند و گفت که در صورت نقض آن، ایران با پیامدهای واقعی روبرو خواهد شد.
وی در سخنانش که به صورت زنده از شبکه‌های تلویزیونی پخش می‌شد، اظهار داشت: «استراتژی ما این بوده که اگر ایران بمب اتمی داشته باشد، خطری برای آمریکا و منطقه خواهد بود. بر همین اساس هم عمل کردیم و تمامی تحریم‌ها هم به همین شکل اعمال شد. حتی برخی از طرف‌هایی که با ایران مشکل زیادی نداشتند، به ما پیوستند و ما متمرکز بر روی دستیابی ایران به بمب اتمی، این نظام تحریمی را دنبال کردیم».
وی افزود: «این استراتژی فقط مال من نبوده است. دولت‌های قبلی آمریکا و حتی استراتژی بنیامین نتانیاهو هم بر همین اساس بوده که ایران به بمب اتمی نرسد.
توافقی که مذاکره‌کنندگان آمریکایی به دست آوردند، همین هدف را برآورده کرده است: این که ایران به بمب اتمی دستیابی پیدا نکند».
ما درباره هر موضوعی با ایرانی‌ها دیگر در تماس خواهیم بود. البته مثل کوبا عادی‌سازی روابط نکرده‌ایم ولی به هر حال راه گفت‌وگو وجود دارد. به من ایراد می‌گیرند که چون این تفاهم، مشکلات دیگری که با ایران را داریم حل نمی‌کند، پس باید کنارش بگذاریم. در حالی که این حرف منطقی نیسترییس جمهوری آمریکا
رییس جمهوری آمریکا تاکید کرد: «اما مسئله دیگر ایران هم این است که کماکان فعالیت‌هایی در منطقه دارد که برای ما و متحدان‌ما مشکل ایجاد می‌کند».
وی افزود: «ولی وقتی این توافق اجرا شد و حجم زیادی از اورانیوم غنی شده ایران بیرون رفت، حجم کاری سانتریفوژها پایین آمد، اهداف کاری تاسیسات آب سنگین اراک عوض شد و نظام بازرسی بر تمامی خطوط کارهای اتمی ایران شکل گرفت، دیگر اگر ایران بخواهد به سمت بمب اتمی برود، ما از آن باخبر خواهیم شد».
به گفته آقای اوباما، «حتی کارشناسان می‌گویند دیگر با این شکل ایران بمب اتمی نخواهد داشت».
رییس جمهوری ایالات متحده در عین حال تصریح کرد: «هنوز با حمایت ایران از تروریسم مشکل داریم مثل حمایت از حزب‌الله لبنان و برخی دخالت‌ها در یمن. فکر می‌کنم اجرای این توافق به ما اجازه می‌دهد با ایران در تماس باشیم و انتظار داشته باشیم بهتر عمل کنند، همکاری کنند و مسئولانه عمل کنیم».
«ولی روی آن حسابی هم باز نکرده‌ایم. قرار نیست این توافق اتمی ناگهان درهای دمکراسی را باز کند. ما فقط روی دستیابی به بمب اتمی کار کردیم».
آقای اوباما تصریح کرد: «سختی کار این جاست که باید تمامی فعالیت‌های ایران را دنبال کرد ولی به هر حال وقتی بمب اتمی نداشته باشند، ما بهتر خواهیم توانست این کار را دنبال کنیم».
وی اظهار داشت: «ما درباره هر موضوعی با ایرانی‌ها دیگر در تماس خواهیم بود. البته مثل کوبا عادی‌سازی روابط نکرده‌ایم ولی به هر حال راه گفت‌وگو وجود دارد.
به من ایراد می‌گیرند که چون این تفاهم، مشکلات دیگری که با ایران را داریم حل نمی‌کند، پس باید کنارش بگذاریم. در حالی که این حرف منطقی نیست».
یکی از خبرنگاران از رییس جمهوری آمریکا پرسید: «فکر نمی‌کنید چرا بشار اسد از این تفاهم حمایت می‌کند و تهران هم از آن راضی است اما اسرائیل که متحد اصلی است از آن ناراضی است؟»
باراک اوباما در پاسخ گفت: «از اینکه بشار اسد یا کسی در تهران به نفع خود بخواهند از آن استفاده کنند، تعجب نمی‌کنم. هر سیاستمداری از موقعیت برای خودش استفاده می‌کند. الان دیگر پیش بینی نمی‌کنیم و بر اساس توئیتی که برای مثال، رهبر ایران فرستاده است تصمیم نمی‌گیریم. الان توافق مکتوب داریم و یک سری بازرسی مشخص در نظر گرفته‌ایم. حقایق به جای خود باقی است. من نگران این که بقیه چطور فکر می‌کنند، نیستم».
نگرانی اسرائیل را درک می‌کنم. در منطقه‌ای خطرناک واقع است و با حکومتی طرف است که هالوکاست را نفی کرده و نابودی آنها را خواستار است. من اینها را به نخست‌وزیر اسرائیل هم گفته‌ام. اما همه این خطرها وقتی حاد می‌شود که ایران بمب اتمی داشته باشد. اما هیچکدام از مخالفان این تفاهم‌نامه – در کنگره آمریکا و یا دیگران – هیچ جایگزینی نداشته‌اند. بله می‌گویند این اشتباهی تاریخی و به خطر انداختن اسرائیل است ولی سوال من این است: جایگزینی که شما پیشنهاد می‌کنید چیست؟ وقتی ۹۹ درصد کارشناسان و بیشتر سران کشورهای جهان می‌گویند این تفاهم جلوی دستیابی ایران به بمب اتمی را می‌گیرد، در مقابل ولی یک نفر مخالف است، شاید آن یک نفر باید جایگزینی هم داشته باشدباراک اوباما
وی افزود: «در مورد کنگره، امیدوارم اعضای کنگره بتوانند نارضایتی‌های خود را بر اساس حقایق ارزیابی کنند و نه منافع سیاسی، و بدانند در پایان چه چیز در راستای منافع ایالات متحده آمریکا است و نه یک حزب یا نامزد خاص».
«نگرانی اسرائیل را درک می‌کنم. در منطقه‌ای خطرناک واقع است و با حکومتی طرف است که هالوکاست را نفی کرده و نابودی آنها را خواستار است. من اینها را به نخست‌وزیر اسرائیل هم گفته‌ام. اما همه این خطرها وقتی حاد می‌شود که ایران بمب اتمی داشته باشد. اما هیچکدام از مخالفان این تفاهم‌نامه – در کنگره آمریکا و یا دیگران – هیچ جایگزینی نداشته‌اند. بله می‌گویند این اشتباهی تاریخی و به خطر انداختن اسرائیل است ولی سوال من این است: جایگزینی که شما پیشنهاد می‌کنید چیست؟ وقتی ۹۹ درصد کارشناسان و بیشتر سران کشورهای جهان می‌گویند این تفاهم جلوی دستیابی ایران به بمب اتمی را می‌گیرد، در مقابل ولی یک نفر مخالف است، شاید آن یک نفر باید جایگزینی هم داشته باشد».
رییس جمهوری آمریکا تاکید کرد: «حالا یا باید مسئله اتمی ایران را با دیپلماسی و مذاکره حل کرد یا با جنگ و مداخله نظامی. این دو راه پیش رو است. برخی ممکن است بگویند ما توافق بهتری به دست می‌آوردیم. شاید برخی منتقدان بگویند توافق خوب این بود که ایران اصلا فعالیت اتمی نداشته باشد. مشکل این منطق این جاست که ایران به هیچ وجه به آن رضایت نمی‌دهد. دیدگاه جامعه جهانی هم این نیست که ایران برنامه صلح آمیز اتمی نداشته باشد».
آقای اوباما با اشاره به مخالفت‌ها در کنگره آمریکا با توافق اتمی ایران گفت: «از مخالفان می‌خواهم قبل از نظر دادن آن را بخوانند. و بعد بگویند به طور دقیق نشان دهند کجای این توافق به ایران اجازه دستیابی به بمب اتمی را می‌دهد و بعد هم راه جایگزین پیشنهاد دهند».
«ما یک نظام بازرسی مشخص برای فعالیت‌های اتمی ایران طراحی کرده‌ایم که به اجرا در خواهد آمد. حالا سوال این است که اگر بخواهند فعالیت موازی درست کرده و بمب بسازند چطور؟ اگر ایران بخواهد این کار را بکند، باید تمامی این فعالیت‌ها را از منبع تا غنی‌سازی جای دیگر دنبال کند و اگر این کار را بخواهد بکند، ما می‌فهمیم».
ما یک نظام بازرسی مشخص برای فعالیت‌های اتمی ایران طراحی کرده‌ایم که به اجرا در خواهد آمد. حالا سوال این است که اگر بخواهند فعالیت موازی درست کرده و بمب بسازند چطور؟ اگر ایران بخواهد این کار را بکند، باید تمامی این فعالیت‌ها را از منبع تا غنی‌سازی جای دیگر دنبال کند و اگر این کار را بخواهد بکند، ما میفهمیمرییس جمهوری آمریکا
رییس جمهوری آمریکا افزود: «حالا بگذارید فرض کنیم ایران به طور کامل به دنبال فعالیت مخفی برای ساخت بمب اتمی است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند بگوید فلان سایت خاص مشکوک به نظر می‌رسد. به ایران می‌توانند بگویند ما می‌خواهیم بازرسی کنیم. اگر ایران مخالفت کند، ما راهی برای آن داریم. نیازی هم به روسیه و چین برای مثال برای رد کردن مخالفت ایران نداریم. اگر ایران همکاری نکند، تحریم‌ها بازگردانده خواهد شد. ضمن اینکه این چیزی نیست که راحت بشود جایی مخفی و قایم کرد. اگر هم سایت مشکوک پیدا کنیم، آن را مانیتور کرده و تحقیق می‌کنیم. فیزیک حتی در سطح دبیرستان هم به ما می‌گوید اگر اورانیوم یا مواد ساخت بمب اتمی جایی باشد، قابل دنبال کردن است و قایم کردنی نیست و ما می‌توانیم روی آن کار کنیم».
آقای اوباما گفت: «آیا ایران می‌تواند با این همه ساز و کار کلک بزند؟ شاید بخواهد. ولی ما به اندازه کافی پیش بینی کرده‌ایم و هم سریع از آن با خبر می‌شویم و هم سریع تحریم‌ها را بر می‌گردانیم بدون این که نیازی به شورای امنیت باشد. یا دیگر اگر بخواهید بگویید اگر اینقدر ایران به دنبال مخفی کار باشد که حتی با این همه کار باز هم به دنبال بمب باشد، پس دیگر پاسخ شما مذاکره نیست. می‌روید سر اصل مطلب که باید اقدام نظامی کرد. این دیدگاه را می‌شود مطرح کرد ولی اجرای آن قابل بحث است».
یکی دیگر از خبرنگاران پرسید: «نگران نیستید که با برداشتن تحریم تسلیحاتی، سلاح به دست حزب‌الله لبنان و دیگر حامیان ایران در منطقه برسد؟»
رییس جمهوری آمریکا در پاسخ گفت: «نگرانی‌هایی در مورد حمایت از حوثی‌های یمن و یا دیگر فعالیت‌ها وجود دارد. یک راه آن قطعنامه شورای امنیت است. وقتی ایران نشان دهد فعالیت نظامی اتمی ندارد و نقش خود در منطقه را عوض کند، بعد به تسلیحات می‌رسیم. ما به این رسیدیم، پنج سال تحریم تسلیحاتی می‌ماند و هشت سال هم تحریم موشک‌های بالستیک به جای خود خواهد بود».
«ما نه فقط در این قطعنامه – تحریم ایران برای برنامه اتمی – که در دیگر قطعنامه‌های شورای امنیت هم محدودیت‌هایی برای فروش سلاح به ایران داریم. در نتیجه به اندازه کافی ابزار قانونی برای رصد فعالیت تسلیحاتی ایران در اختیار داریم. این طور هم نیست که مثلا سازمان ملل مانند پلیس، فعالیت ایران را رصد کند. ما با همکاری متحدان، هرگونه ارسال تسلیحاتی ایران را دنبال می‌کنیم. برای مثال حزب‌الله و سلاح‌هایی که دارند، به این دلیل نیست که سلاحی که دارند قانونی است و یا راحت به دست می‌آورند. ما با متحدان خود تعهد کردیم همکاری بیشتر کرده و هرگونه انتقال را بهتر بررسی کنیم ولی ورای آن، ابزار قانونی را در اختیار داریم».
مشکل سوریه و عراق
آقای اوباما اظهار داشت: «در مورد خاورمیانه، هدف اصلی من این است که وقتی اوضاع را به رییس جمهور بعدی می‌سپارم، مطمئن شوم که اوضاع قابل بهبود باشد. تمرکز روی سوریه و جنگ داخلی است، نیازمند این هستیم که عراق به اتحاد برسد و نه فقط علیه حکومت اسلامی، که برای همکاری بهتر با هم کار کنند. یک هدف هم اطمینان از جلوگیری از دستیابی ایران به بمب اتمی است. همچنین با اسرائیل همکاری نزدیک داریم. با همه اینها، این مشکل‌ها حل شدنی نیستند و رییس‌جمهوری آمریکا هم نمی‌تواند این همه را حل کند. این در دست مردم منطقه خاورمیانه است که خود دست به کار شوند. من می‌خواهم فقط بنیانی مناسب بر جا بگذارم. به نظرم اگر امنیت و اقتصاد خوبی در منطقه شکل بگیرد، گروه‌هایی مثل «حکومت اسلامی» نمی‌توانند آنها را فریب دهند. این کار ما به تنهایی نیست ولی به همکاری دولت‌ها، رهبران مذهبی و دینی و گروه‌های مدنی نیاز داریم».
کمک مالی به بشار اسد و حزب‌الله لبنان
یکی از خبرنگاران این پرسش را مطرح کرد که «می‌گويند الان پول زیادی دست ایران می‌رسد و دولت شما می‌گويد ايران اينها را در داخل خرج می‌کند. ولی اگر خرج بشار اسد يا حزب‌الله لبنان کرد چطور؟»
حتی اگر فرض کنيم ايران در ۱۰ سال آينده گول نزند، بعد از اين مدت برخی از محدوديت‌ها برداشته خواهد شد ولی بازرسی‌ها به جای خود باقی خواهند ماند. مسئوليت ايران تحت ان‌پی‌تی به جای خود باقی است و ايران به آن متعهد باقی خواهد ماند. پروتکل الحاقی به جای خود باقی خواهد ماند و اجرا خواهد شد. هيچ سناريويی نيست که يک رييس جمهوری آمريکا در آينده و در صورتی که ايران بخواهد بمب اتمی بسازد، در موضع قدرت نباشد. ايران تعهداتی بين‌المللی داده و حتی اگر بخواهد بگويد خوب ديگر بياييد گول بزنيم يا حتی واضح بگويند می‌خواهيم بمب اتمی بسازيم، باز هم در تناقض با همين تفاهم هستند. آن زمان تمام کشورهای حاضر در گفت‌وگو واکنش نشان خواهند داد. ايران هم آن زمان برای ساخت بمب اتمی از الان قوی‌تر نشده است. تا آن زمان، ما هم ضعيف نشده‌ايم و قرار نيست از قدرت نظامی خود کم کنيم.
باراک اوباما در پاسخ گفت: «حسن روحانی در فعاليت انتخاباتی خود خواهان بهبود اوضاع اقتصادی بود و انتظار اين است که پول را صرف مصارف امور داخلی کند. حالا اگر پول ناگهان به جيب سپاه پاسداران و يا ديگر گروه‌ها برسد، اين احتمال وجود دارد که اين گروه‌ها منابع اضافی داشته باشند. ايران از حزب‌الله لبنان حمايت می‌کند و شايد اين حمايت را بيشتر کند. آيا سوال اين است که آيا باز هم کمک می‌کند؟ بله. آيا ما هم بايد نگران اين حمايت باشيم؟ بله. آيا مانع دخالت ايران از گروه‌های واسطه در منطقه شدن از جلوگيری از دستيابی ايران به بمب اتمی مهمتر است؟ نه».
وی افزود: «اينکه برخی می‌گويند با اين تفاهم ايرانی‌ها می‌توانند جهان را تسخير کنند، جوابی ندارد. اين که گفته می‌شود ايران می‌تواند نقض تعهد کند بدون اينکه ما بدانيم، نادرست است. تحريم‌های سخت ما باعث شد حجم زيادی از پول ايران بلوکه شود. ايران وقتی ديد ما مصمم به حل ديپلماتيک مسئله هستيم، پيش آمدند. و وقتی سران کشورهای اصلی جهان بدانند ايران مشغول نقض قرارداد است، همه تحريم‌ها بر می‌گردد. شايد ايران به جای يکصد ميليون دلار، ۶۰ يا ۷۰ ميليون دلار به دست می‌آورد. ولی با اين حال اگر هيچ کاری نمی‌کرديم، راه دستيابی به بمب اتمی برای ایران باز بود».
رییس جمهوری آمریکا اظهار داشت: «بگذاريد اين را هم بگويم. حتی اگر فرض کنيم ايران در ۱۰ سال آينده گول نزند، بعد از اين مدت برخی از محدوديت‌ها برداشته خواهد شد ولی بازرسی‌ها به جای خود باقی خواهند ماند. مسئوليت ايران تحت ان‌پی‌تی به جای خود باقی است و ايران به آن متعهد باقی خواهد ماند. پروتکل الحاقی به جای خود باقی خواهد ماند و اجرا خواهد شد. هيچ سناريويی نيست که يک رييس جمهوری آمريکا در آينده و در صورتی که ايران بخواهد بمب اتمی بسازد، در موضع قدرت نباشد. ايران تعهداتی بين‌المللی داده و حتی اگر بخواهد بگويد خوب ديگر بياييد گول بزنيم يا حتی واضح بگويند می‌خواهيم بمب اتمی بسازيم، باز هم در تناقض با همين تفاهم هستند. آن زمان تمام کشورهای حاضر در گفت‌وگو واکنش نشان خواهند داد. ايران هم آن زمان برای ساخت بمب اتمی از الان قوی‌تر نشده است. تا آن زمان، ما هم ضعيف نشده‌ايم و قرار نيست از قدرت نظامی خود کم کنيم. حتی در آن زمان و ۲۰ تا ۳۰ سال آينده، اگر بخواهند بمب بسازند، مدتی که نياز دارند معادل همين چيزی است که الان در اختيار دارند و ما توانايی رديابی آن را داريم. در آينده اگر بخواهند بگويند حالا بمب می‌سازيم چون بهتر شده‌ايم، باز توانايی جلوگيری را داريم».
وی در پایان تاکید کرد: «من هنوز به تغيير اميدوارم. در منطقه بيکاری و مسائل زيادی وجود دارد ولی من اين توافق را به عنوان سرمايه قرار نداده‌ام. حتی اگر بيست سال ديگر ايران بخواهد از ان‌پی‌تی خارج شود و بگويد می‌رويم بمب اتمی می‌سازيم، هر رييس جمهوری در آمريکا باشد در موقعيت بهتری است که بتواند تصميم گيری کند و از موقعيت بهتری برخوردار خواهد بود».
