به گفته وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات ایران، ۱۱ دانشگاه در زمینه طرح فیلترینگ هوشمند تلگرام و اینستاگرام فعال هستند.
این اولین بار نیست که سخن از فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی به ویژه تلگرام به میان می‌آید. در دیماه گذشته نیز مسئله فیلترینگ این شبکه اجتماعی در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه مورد بحث قرار گرفت اما به تصویب نرسید.
حال صحبت از فیلترینگ هوشمند این شبکه‌ها در میان است.
صفورا الیاسی در این مورد می‌گوید: «خود آن وبسایت یا آن ای پی فیلتر نمی‌شود. ولی داخل محتوای آن صفحه به آن صفحه دقت می‌شود. الزاماً وجود یک کلمه منجر به فیلترینگ نمی‌شود. اگر سیر کلمات کنار همدیگر باشند به صورت هوشمند می‌شود تشخیص داد این صفحه دارای مصادیق مجرمانه است یا نه.»
پیشتر وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات ایران گفته بود تلگرام هر کانالی را که محتوای آن مغایر با قوانین جمهوری اسلامی باشد و از سوی این وزارتخانه اعلام شود مسدود می‌کند.
محمد حسین نادی کارشناس اینترنت در ایران در مورد فیلترینگ آرام شبکه های اجتماعی می‌گوید: «این اپلیکیشن‌ها صرفاً مصرف‌های بیزنسی دارند حالا ممکن است برای همین بیزنس چاشنی سیاسی و چاشنی اقتصادی هم بعدها بهش بدهند. از این اپلیکیشن‌ها هر چند وقتی می‌آیند و استفاده کننده‌ها و یوزرهای بیش از حدی هم پیدا می‌کنند و بعد از چند وقت دولت می‌بیند که یوزر آن بیش از مثلاً ۲۰ میلیون نفر شده کم کم شروع می‌کند سرورهایش را فیلتر کند. تجربه ثابت کرده که این اتفاق برای تلگرام هم رخ خواهد داد.»
اوایل بهمن ماه محمدرضا جوادی یگانه رییس پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به آنچه بی‌اعتمادی مردم به صدا و سیمای دولتی ایران نامیده از گرایش آنها به تلگرام، اینستاگرام، فیسبوک و یوتیوب گفته بود.
به گفته این مقام مسئول در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۲۲ میلیون نفر هم اکنون کاربر شبکه اجتماعی تلگرام هستند.
صفورا الیاسی کارشناس امنیت اینترنت در هلند می‌گوید «فیلترینگ هوشمند به خودی خود کاربردهای مثبتی دارد و می‌تواند به نیروهای انتظامی در کشف جرائم سازمان یافته کمک کند اما مهندسی جامعه ایران بر حساسیت این مسئله برای شهروندان می‌افزاید.»
خیلی از سیاستمداران ما متاسفانه به دلیل مبالغه در حوزه کارشان می‌آیند یک سری آمارهای عجیب و غریب ارائه می‌دهند که بعد توی آن می‌مانند. یعنی ما علاوه بر خبررسان تلگرام قبلاً روی وایبر هم همین مشکلات را داشتیم و درگیری‌های رسانه‌ای هم پیدا کرد.محمد حسین نادی،کارشناس اینترنت
به گفته صفورا الیاسی «با مهندسی اجتماعی اشتباهی که در ایران وجود دارد منجر به این می‌شود که مردم احساس کنند... احساس که نه در واقع زندگی شخصی‌شان روی دایره ریخته شده... دولت نمی‌آید یک مرزی اینجا قرار دهد که زندگی شخصی را از امنیت جدا کند.»
آبانماه گذشته بود که کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه که مسئولیت فیلترینگ وبسایت‌ها در ایران را عهده دار است هشدار داد که اگر تلگرام به گفته این کارگروه ظرف مدت محدودی اقدامات لازم جهت تبعیت از قوانین و مقررات جمهوری اسلامی را به عمل نیاورد وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات ایران آن را فیلتر خواهد کرد.
دوماه پس از این هشدار کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران به نقل از برخی کاربران ایرانی این نرم افزار از قطع دسترسی آنها به تلگرام خبر داد.
به گفته محمدحسین نادی «خیلی از سیاستمداران ما متاسفانه به دلیل مبالغه در حوزه کارشان می‌آیند یک سری آمارهای عجیب و غریب ارائه می‌دهند که بعد توی آن می‌مانند. یعنی ما علاوه بر خبررسان تلگرام قبلاً روی وایبر هم همین مشکلات را داشتیم و درگیری‌های رسانه‌ای هم پیدا کرد.»
به اعتقاد صفورا الیاسی کارشناس امنیت اینترنت در هلند صحبت از آزادی دسترسی به اطلاعات به نحوی صحبت از فیلترینگ هوشمند است.
خبر آغاز فیلترینگ هوشمند تلگرام و اینستاگرام در حالی منتشر می‌شود که محمود واعظی هجدهم بهمن ماه سیاست دولت حسن روحانی را دسترسی آزاد مردم به اطلاعات عنوان کرده بود و گفته بود که در این زمینه آیین‌نامه‌ای نیز در هیات دولت تصویب شده است.
به اعتقاد صفورا الیاسی کارشناس امنیت اینترنت در هلند صحبت از آزادی دسترسی به اطلاعات به نحوی صحبت از فیلترینگ هوشمند است.
صفورا الیاسی می افزاید: «الان دولت آقای روحانی می‌آید سایت ویکیپیدیا را باز می‌کند و می‌گوید صفحاتی را که با عقاید من همخوانی ندارد فیلتر می‌کنم. فقط بزرگترین مشکل این است که اینقدر دست داخل مسئله فیلترینگ زیاد است که مسئله شخصی شده. تفکر دولت داخل آن سیستم فیلترینگ نقش اساسی به صورت تنها ندارد. این وسط سپاه و گروه‌های مختلف که نظر می‌دهند در این زمینه و خود رهبری وهمه اینها مجموعه فیلترینگ را تشکیل می‌دهند که منجر به این می‌شود که آن آزادی محدودتر شود.»
بسیاری از مقام های دولتی ایران و حتی دفتر رهبر جمهوری اسلامی نیز از این شبکه‌های پیامرسان برای اطلاع‌رسانی استفاده می‌کنند. سال گذشته خورشیدی کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران گزارشی ۴۸ صفحه‌ای با عنوان اینترنت در زنجیر از آنچه کنترل پنهان و فزاینده کاربران ایرانی و تغییر روش‌های کنترل آنلاین خوانده انتقاد کرده و از حسن روحانی رییس جمهوری ایران خواسته بود امکانات و توانایی‌های خود را برای پایان دادن به آنچه سیاستها و برنامه‌های مجموعه‌ای از دستگاه‌های دولتی و حکومتی برای محدودسازی دسترسی ایرانیان به اینترنت نامیده استفاده کند.
