خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی خبر داده است که بازرسان بین‌المللی برای نخستین بار گفته‌اند به گمان آنها، بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه و برادرش مسئول استفاده از سلاح شیمیایی در درگیری‌های این کشور هستند.
این خبرگزاری روز جمعه ۲۴ دی ماه گزارش داد که سند تهیه‌شده از سوی بازرسان بین‌المللی در این زمینه را رویت کرده است.
بر اساس این گزارش، تحقیقات مشترک سازمان ملل و «سازمان نظارت جهانی بر ممنوعیت سلاح‌های شیمیایی» پیشتر تنها واحدهای ارتش را متهم کرده بود و به نام هیچ یک از فرماندهان و مقام‌های سوری اشاره‌ای نداشت.
به گفته یک منبع نزدیک به این تحقیقات، اکنون فهرستی از افراد تهیه شده است که بازرسان آنها را به یکسری حملات با گاز کلر در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ مرتبط دانسته‌اند که این فهرست شامل بشار اسد، برادر جوانش ماهر و سایر چهره‌های عالی‌رتبه سوریه است.
او اشاره کرده که تصمیم به استفاده از گازهای سمی از سوی مقام‌های ارشد سوریه گرفته شده است.
به گفته خبرگزاری رویترز، امکان دسترسی به خانواده اسد برای اظهارنظر در این زمینه فراهم نشده است ولی یک مقام حکومت سوریه گفته است این اتهام که نیروهای دولتی از سلاح‌های شیمیایی استفاده کرده‌اند «عاری از حقیقت است».
حکومت سوریه مرتباً استفاده از چنین سلاح‌هایی را در جریان جنگ داخلی که شش سال است ادامه دارد، تکذیب کرده و گفته است که تمام حملات مورد اشاره در این تحقیقات، کار شورشیان یا گروه شبه نظامی داعش بوده است.
به نوشته رویترز، فهرست مورد اشاره که در دسترس عموم قرار نگرفته است بر پایه شواهد جمع‌آوری شده از سوی تیم سازمان ملل و سازمان نظارت جهانی بر ممنوعیت سلاح‌های شیمیایی در سوریه و همچنین اطلاعات سازمان‌های امنیتی غربی و منطقه‌ای تهیه شده است. منبع این خبرگزاری نخواسته است که نامش فاش شود.
رویترز می‌گوید که نتوانسته است به طور مستقل شواهد گردآوری شده را بررسی یا تاییدیه آنها را بگیرد.
تحقیقات مشترک برای شناسایی متهمان
تحقیقات مشترک سازمان ملل و سازمان نظارت جهانی بر ممنوعیت سلاح‌های شیمیایی- معروف به سازوکار تحقیق مشترک- کار گروهی است که از سه کارشناس مستقل تشکیل شده و از سوی یک تیم فنی و اداری حمایت می‌شوند.
شورای امنیت سازمان ملل خواستار شناسایی افراد و سازمان‌های مسئول در حملات شیمیایی سوریه شده است.
ویرجینیا گامباف، مسئول این تیم تحقیقاتی، منکر آن شده است که تاکنون فهرستی از افراد متهم در زمینه حملات یاد شده گردآوری شده است. او از طریق ای‌میل به رویترز گفته است: «تا این زمان هیچ فردی شناسایی نشده است».
فهرست تیم تحقیقات مشترک ۱۵ نفر را مشخص کرده که «در ارتباط با استفاده از سلاح‌های شیمیایی توسط نیروهای مسلح جمهوری عربی سوریه در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ باید به دقت زیر ذره‌بین قرار گیرند». این فهرست به سه بخش تقسیم شده است. نخستین بخش با عنوان «حلقه داخلی رئیس‌جمهور»، شامل شش نفر از جمله بشار اسد، برادرش که فرمانده «لشگر چهارم زرهی» متشکل از زبده‌ترین نیروهاست، وزیر دفاع و رئیس سازمان اطلاعات ارتش سوریه است.
بر اساس معاهدات بین‌المللی، استفاده از سلاح شیمیایی ممنوع است و می‌تواند جنایت جنگی قلمداد شود.
از آنجایی که این تحقیقات فاقد قدرت قضایی است، اشاره به نام متهمان می‌تواند راه را برای تعقیب قضایی آنها باز کند. سوریه عضو دادگاه بین‌المللی کیفری نیست ولی موارد جنایت جنگی می‌تواند از سوی شورای امنیت سازمان ملل به این دادگاه ارجاع شود- هرچند اختلاف میان قدرت‌های جهانی درباره جنگ داخلی سوریه چشم‌انداز چنین اقدامی را در حال حاضر منتفی می‌کند.
هنوز مشخص نیست که فهرست تیم تحقیقاتی مشترک از سوی سازمان ملل یا سازمان نظارت جهانی بر ممنوعیت سلاح‌های شیمیایی چه زمانی منتشر خواهد شد.
افراد درگیر در حملات شیمیایی سوریه
فهرست یاد شده ۱۵ نفر را مشخص کرده که «در ارتباط با استفاده از سلاح‌های شیمیایی توسط نیروهای مسلح جمهوری عربی سوریه در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ باید به دقت زیر ذره‌بین قرار گیرند». در این فهرست، نقشی که متهمان بازی کرده‌اند مشخص نشده ولی سمت‌های آنها آمده است.
این فهرست به سه بخش تقسیم شده است. نخستین بخش با عنوان «حلقه داخلی رئیس‌جمهور»، شامل شش نفر از جمله بشار اسد، برادرش که فرمانده «لشگر چهارم زرهی» متشکل از زبده‌ترین نیروهاست، وزیر دفاع و رئیس سازمان اطلاعات ارتش سوریه است.
در بخش دوم این فهرست، نام فرمانده نیروی هوایی همراه با چهار فرمانده دیگر بخش‌های مختلف این نیرو آمده است. از جمله این بخش‌ها می‌توان به «لشکر بیست‌ودوم نیروی هوایی» و «تیپ شصت‌و‌سوم هلی‌کوپتری» است که تحقیقات پیشین اشاره کرده بودند بمب‌های حاوی گاز کلرین را پرتاب کرده‌اند.
بخش سوم این فهرست عنوان «سایر کادرهای ارشد نظامی مرتبط» را بر خود دارد که در آن، نام دو سرهنگ و دو سرلشگر آمده است.
سوریه پس از حملات شیمیایی به «غوطه» در حومه دمشق در اوت ۲۰۱۳ که با استفاده از گاز سارین صورت گرفت، بر اساس توافق میان روسیه و آمریکا به معاهده بین‌المللی منع سلاح‌های شیمیایی پیوست. حمله یاد شده صدها کشته بر جای گذاشت.
این مرگبارترین حمله شیمیایی در جهان پس از کشتار سال ۱۳۶۷ حلبچه در کردستان عراق در پایان جنگ ایران و عراق بود. بمباران حلبچه دستکم پنج هزار نفر کشته برجای گذاشت.
حکومت سوریه در آن زمان هرگونه دست داشتن در حمله شیمیایی یاد شده به حومه دمشق را تکذیب کرد ولی پذیرفت که ذخایر ۱۳۰۰ تنی شیمیایی خود را به خارج منتقل کند و برنامه نابودی سلاح‌های شیمیایی‌اش را تحت نظارت بین‌المللی به اجرا در آورد.
سازمان ملل و سازمان نظارت جهانی بر ممنوعیت سلاح‌های شیمیایی در حال تحقیق هستند تا بررسی کنند آیا دمشق به تعهداتش در چارچوب این توافق عمل کرده است. توافق یاد شده باعث شد که دخالت نظامی آمریکا در سوریه منتفی شود.
