در پی نشست وزیران خارجه پنج کشور باقیمانده در «برجام» و محمد جواد ظریف، طرفها بیانیهای صادر کرده و در آن بر «تعهد خود به پیگیری اقدامات مشخص» در جهت پرداخت پول و تداوم صادرات نفت ایران تاکید کردند.
نشست وزرای خارجه چهار عضو دائم شورای امنیت، فرانسه، روسیه، چین و بریتانیا، بهعلاوه آلمان، با حضور فدریکا موگرینی، مسئول ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، روز دوشنبه دوم مهرماه برگزار شد. طرفها پس از این نشست بود که بیانیهای مشترک در ۱۲ بند صادر کردند.
در بند ۹ بیانیه مشترک ایران و ۱+۴، اعضای مانده در برجام تاکید کردهاند در «پیگیری تعهدات… بهطور مشخص برای اقدامات واقعی و موثر برای تضمین کانالهای پرداخت [پول] به ایران، و تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی» متعهد هستند.
از جمله دیگر مسائل بازتابیافته در بیانیه مشترک، تهد به اجرای توافق اتمی، ابتکار تاسیس «نهاد ویژه» برای پرداختهای صادرات و واردات و در مجموع تاکید بر برخورداری ایران از منافع اقتصادی برجام بود.
البته مسائلی مانند برپایی «نهاد مالی ویژه» برای ادامه داد و ستد با ایران پس از بازگشت تحریمهای اقتصادی واشینگتن، پیشتر نیز مطرح شده بود، هرچند همزمان با این پیشنهادها، آمریکا نیز به متحدان و شرکای خود در مورد داد و ستد با ایران هشدار دادهاست.
ایران و ۱+۴ در بیانیه روز دوشنبه گفتهاند رفع تحریمها «بخشی حیاتی» از توافق اتمیست. طرفها از بهروزسانی «مقررات انسداد» اتحادیه اروپا، و اعطای مجوز به بانک سرمایهگذاری اروپا برای اینکه ایران از شرایط دریافت وامهای خارجی برخوردار شود، استقبال کردهاند.
«مقررات انسداد»، شرکتهای اتحادیه اروپا را از رعایت تحریمهای آمریکا منع میکند و حکم هیچ دادگاهی را برای اجرای مجازاتهای آمریکا، بهرسمیت نمیشناسد. این قوانین در در دهه ۹۰ میلادی برای مقابله با تحریمهای آمریکا علیه کوبا شکل گرفت، هرچند به صورت رسمی به مرحله اجرا درنیامد.
فراهم کردن زمینههای لازم برای تامین مالی شرکتهای اروپایی توسط «بانک اروپایی سرمایهگذاری»، پیشتر نیز مطرح شده بود، هرچند رئیس این بانک تردیدهایی را مطرح کردهاست. با وجود تلاشهای پیشین اتحادیه اروپا، برخی تحلیلگران اقتصادی میگویند هیچیک از گزینهها تا کنون موثر نبوده و بر فهرست شرکتهای اروپایی که ایران را ترک کردهاند، افزوده شدهاست.
این موضوع در اظهارات مقامهای آمریکایی نیز بازتاب یافته است. برای نمونه وزیر خارجه آمریکا، که ۲۶ شهریور ماه در توئیتر خود نوشته بود «با آمدن چهار نوامبر، قوانین متفاوتی در مورد هرکسی که بخواهد دست به داد و ستد با رژیم ایران بزند، اجرا میشود؛ همین الان هم کشورهای بسیاری دست به اقداماتی برای تـرک ایران، زدهاند».
دونالد ترامپ، رئیسجمهوری آمریکا، در بهار گذشته و پس از آنکه تهران با خواست واشینگتن برای انجام تغییرات در توافق اتمی موافقت نکرد، از برجام خارج شد. آقای ترامپ، بهمانند جمهوریخواهان کنگره آمریکا، هم در زمان انتخابات و نیز پس از پیروزی، از مخالفان مذاکرات و توافق صورتگرفته در زمان دولت باراک اوباما بود. او معتقد است توافق اتمی نه تامینکننده منافع ملی کشورش است و نه جلوی دستیابی نهایی ایران به سلاح هستهای را گرفته و نه مانع از مسائلی مانند «حمایت از تروریسم»، «فعالیتهای مخرب» و یا توسعه برنامه موشکی جمهوری اسلامی شدهاست.
ایران دخالت در امور کشورهای منطقه را رد کرده میگوید از تروریسم حمایت نمیکند، برنامه موشکیاش دفاعیست و برجام یک توافق چندجانبه و بینالمللیست که مورد تائید شورای امنیت قرار گرفتهاست.
دونالد ترامپ گفته حاضر است بدون پیششرط با رهبران ایران به گفتوگو بنشیند. از سویی مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، تاکید کرده تهران باید ۱۲ شرط را برای رسیدن به یک توافق جدید اجرا کند؛ از جمله اینکه غنیسازی اورانیوم را متوقف کرده و هیچگاه به سمت بازفرآوری پلوتونیوم نرود، برنامه ساخت موشکهای بالستیک و تولید آن و هرگونه آزمایش و توسعه موشکهای قابل حمل کلاهک اتمی را پایان دهد، به حمایت از گروههای تروریستی در خاورمیانه پایان دهد، به حمایت نظامی خود از شبه نظامیان حوثی پایان دهد، تمام نیروهای نظامی تحت فرماندهی خود را از سوریه خارج کند، از رفتارهای تهدیدآمیز علیه همسایگانش دست بردارد و موارد دیگر. رهبر جمهوری اسلامی، مذاکره با آمریکا را ممنوع کردهاست.