درحالی که دومین روز کنفرانس اعضای کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی در شهر لاهه در هلند در جریان بود، سفیر آمریکا در جریان سخنرانی خود، ایران را متهم به نقض این کنوانسیون کرد.
کنت وارد در جریان این سخنرانی که بخش‌هایی از آن به اقدامات سوریه و روسیه نیز اختصاص داشت، گفت جمهوری اسلامی درباره تأسیسات تولید گازهای شیمیایی خود گزارشی به سازمان منع سلاح‌های شیمیایی نداده و واشینگتن مدت‌هاست در این زمینه نگران است.
آقای وارد همچنین افزوده که ایران «برنامه‌ای برای تولید گاز اعصاب جهت استفاده در مقاصد تهاجمی» را به پیش می‌برد.
درباره این اتهامات هانا کاویانی از رادیو فردا با مارک فیتزپاتریک مدیر اجرایی انستیتوی بین‌المللی مطالعات استراتژیک در واشینگتن گفت‌وگو کرده است.
ارزیابی شما از اتهاماتی که مطرح شده چیست؟
سفیر آمریکا اتهاماتی را مطرح کرد که ما پیشتر نشنیده بودیم. تا امروز ایالات متحده در موقعیتی نبود که با قاطعیت بگوید که ایران به تعهدات خود بر مبنای کنوانسیون منع استفاده از سلاح های شیمیایی پایبند بوده است. اما هیچ گاه ایران را به نقض آن هم متهم نکرده بود و حال این اتهام را مطرح کرده و نمونه‌هایی هم ارائه داده که من پیشتر نشنیده بودم. این کمی شبهه‌انگیز است که این اتهام زمانی مطرح شده که آمریکا در حال اعمال فشار حداکثری بر تهران در زمینه مجموعه‌ای از موضوعاتی است که واشینگتن درباره آنها نگرانی دارد. من فکر می‌کنم کشورهای زیادی با آمریکا در این زمینه همراه نخواهند شد و فکر خواهند کرد که این اتهامات آمریکا الزاما سند نداشته باشد. اما من همه شواهد را ندیده‌ام و نمی‌توانم در این‌باره اظهارنظر کنم.
یکی از نمونه‌های نقض تعهد که مورد اشاره آمریکا قرار گرفته مربوط به دهه هشتاد میلادی‌ست. کنت وارد گفته ایران سلاح شیمیایی به لیبی فرستاده است. به نظر شما چرا تا امروز این موضوع از سوی آمریکا مطرح نشده بوده؟
ببینید آمریکا درباره توانایی‌های ایران در زمینه سلاح شیمیایی اظهار نظرات منفی کرده بود اما این موارد همیشه در زمینه توانایی بود و نه اینکه یک برنامه تسلیحات شیمیایی داشته باشد. حال من نمی‌دانم که آیا شواهد تازه‌ای در این زمینه دارد که پرونده‌ای مستدل در این زمینه تشکیل دهد یا خیر. من این را بیشتر با تلاش آمریکا برای اعمال فشار بر ایران ارزیابی می‌کنم و اینکه هر ابزار ممکنی را دارد به فهرست اضافه می‌کند.
آیا باید منتظر پیامدهایی در این زمینه برای تهران باشیم که این موضوع تبدیل به پرونده‌ای جدی‌تر شود؟
من فکر می‌کنم اتهاماتی وجود دارد که باید درباره آن تحقیق شود اما در عین حال به نظرم بیشتر کشورها در این زمینه برای فشار بر ایران، همراه آمریکا نخواهند شد چون انگیزه آن را سیاسی ارزیابی خواهند کرد. به نظرم سوالاتی وجود دارد که ایران باید به آنها پاسخ دهد از جمله سلاح‌های شیمیایی که به لیبی فرستاده شده بوده، و این وقتی که لیبی دست از برنامه تسلیحاتی خود برداشت آشکار شد، و آمریکا می‌گوید مبدا برخی تسلیحات به ایران می‌رسد و به نظرم سوال موجهیست. اما در عین حال این به نظرم نقض کنوانسیون نیست. با این حال خوب خواهد بود که ایران شفافیت بیشتری در این زمینه داشته باشد.
آیا به نظر شما سازمان منع سلاح های شیمیایی ابزار لازم را برای درخواست شفافیت بیشتر از سوی ایران در اختیار دارد؟
به نظرم این سازمان ابزار زیادی در این زمینه در اختیار ندارد چون ایران عضو این سازمان است و روسیه، متحد ایران هم عضو هست و احتمالا مانع خواهند شد که این سازمان بخواهد این پرونده را دنبال کند. این سازمان می‌تواند سوال‌ها را مطرح کند، اما نمی‌تواند به طور واقعی برای دریافت پاسخ تلاش کند. سازمان منع سلاح‌های شیمیایی آن قدرت تحقیق و تفحص را ندارد و اعضای شورای آن هم چنین اختیاری را به این سازمان نخواهند داد چون روسیه و سایرین آن را وتو خواهند کرد.
یعنی اگر بخواهیم مثلا با آژانس بین المللی انرژی اتمی مقایسه کنیم، این سازمان اختیارات لازم برای پیشبرد چنین پرونده ای را ندارد.
درست است. ابزار راستی آزمایی ِ در اختیار این سازمان به اندازه ابزار آژانس موشکافانه نیست. آژانس نظارت و دسترسی روزانه بر تاسیسات اتمی ایران دارد اما سازمان منع سلاح‌های شیمیایی تنها در مواقع خاص ماموریت‌های راستی‌آزمایی دارد و خیلی هم تمایل ندارد که چنین ماموریت‌هایی را انجام دهد، حتی در زمان‌هایی که اختیار داشته، به دلایل سیاسی خیلی تمایل نداشته اقدام کند. اما در عین حال باید به مثلا پرونده سوریه هم اشاره کنیم که این سازمان بسیار فعال عمل کرده است. در زمینه ایران اتهاماتی در زمینه فعالیت‌های پیشین هست و همینطور توانایی بالقوه برای تولید سلاح شیمیایی مطرح شده که شواهد زیادی در زمینه آن در دست نیست، اما در مورد سوریه از سلاح شیمیایی استفاده شد و شواهد، اتهام را متوجه دولت سوریه می‌کند و این سازمان برای پیگیری این اتهامات بسیار فعال بوده است. اما در نهایت به نظرم حوزه‌ای که مهم‌ترین مسئولیت متوجه ایران می‌شود اتحادش با اسد است که از سلاح شیمیایی استفاده کرده است و می‌توان گفت ایران به دلیل این رابطه مقصر است.
