داده‌های تازه مؤسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم موسوم به سیپری نشان می‌دهد که حجم صادرات ساز و برگ نظامی در سطح جهان در فاصله سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ نسبت به ۲۰۱۳ تا ۲۰۰۹ و ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ به ترتیب به میزان ۷.۸ و ۲۳ درصد افزایش یافته است.
بر پایه این گزارش که به حجم صادرات سلاح و نه به ارزش معاملات تسلیحاتی توجه دارد، آمریکا، روسیه، فرانسه، آلمان و چین به عنوان بزرگترین کشورهای صادرکننده در طول سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، ۷۵ درصد کل صادرات جهان را در طول این سال‌ها به خود اختصاص دادند.
در حالی که صادرات سلاح به خاورمیانه در فواصل سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ افزایش یافت، این روند در سال‌های یادشده در دیگر مناطق دنیا سیر نزولی داشته است.
تعمیق شکاف میان آمریکا و دیگر صادرکنندگان
این گزارش با نگاهی به تعمیق شکاف صادراتی میان آمریکا و دیگر کشورهای صادرکننده می‌گوید، در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ سهم صادرات آمریکا از ۳۰ درصد به ۳۶ درصد افزایش یافته است.
به موازات این، شکاف صادرات میان آمریکا و روسیه، بزرگترین صادرکنندگان ادوات نظامی در جهان، عمیق‌تر شده است. در طول سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳، صادرات آمریکا ۱۲ درصد بیشتر از روسیه بود ولی در بازه زمانی ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ این میزان به ۷۵ درصد رسید.
لازم به توضیح است که ۵۲ درصد سلاح‌های صادراتی آمریکا در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ به خاورمیانه ارسال شده‌است.
به گفته مدیر بخش تسلیحات و هزینه‌های نظامی این مؤسسه، آمریکا موقعیت خود را به عنوان مهم‌ترین صادرکننده ساز و برگ نظامی بیش از پیش مستحکم کرده است: «آمریکا در پنج سال گذشته دستکم به ۹۸ کشور ساز و برگ نظامی صادر کرده که اغلب آنها تسلیحات پیشرفته از جمله هواپیماهای جنگنده، موشک‌های کوتاه‌بُرد کروز و بالیستیک، و بمب‌های هدایت‌شونده بود».
سپیری در گزارش خود آورده است، صادرات روسیه بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ به میزان ۱۷ درصد کاهش یافت و کاهش واردات از سوی هند و ونزوئلا از دلایل عمده آن بود. بین همین سال‌ها، فرانسه و آلمان صادرات خود را به ترتیب به میزان ۴۳ درصد و ۱۳ درصد افزایش دادند.
در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، کشورهای اتحادیه اروپا ۲۷ درصد صادرات سلاح در سطح جهان را به خود اختصاص دادند.
جدا از آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا، چین عمده‌ترین کشور تأمین‌کننده تسلیحات بود. در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، این کشور جایگاه پنجم را در فهرست صادرکنندگان داشت. بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳، صادرات چین ۱۹۵ درصد بالا رفت ولی در دو بازه زمانی ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ این رشد ۲.۷ درصد بود.
کشورهای اسرائیل، کره جنوبی و ترکیه صادرات خود را در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ به ترتیب به میزان ۶۰ درصد، ۹۴ درصد و ۱۷۰ درصد افزایش دادند.
افزایش صادرات به خاورمیانه
به گزارش پژوهشگران سیپری، در فواصل زمانی ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ صادرات سلاح به خاورمیانه ۸۷ درصد افزایش یافت و در چهار سال گذشته یعنی ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، صادرات ساز و برگ نظامی به خاورمیانه ۳۵ درصد کل سلاح‌های صادراتی در سطح دنیا بود.
در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، عربستان بزرگترین واردکننده سلاح در جهان بود که میزان وارداتش نسبت به فاصله زمانی ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ به میزان ۱۹۲ درصد بالا رفت.
مصر در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ سومین واردکننده ساز وبرگ نظامی در منطقه بود و واردات آن در مقایسه با دو دوره پیشین به میزان ۲۰۶ درصد افزایش داشت.
طی همین سال‌ها واردات اسرائیل به میزان ۳۵۴ درصد، قطر ۲۲۵ درصد، و عراق ۱۳۹ درصد بالا رفت و واردات سوریه ۸۷ درصد تنزل کرد.
به گفته یکی از پژوهشگران ارشد بخش تسلیحات و هزینه‌های نظامی سیپری: «با توجه به تداوم تنش و درگیری در منطقه خلیج [فارس]، سلاح‌های ساخت آمریکا، بریتانیا و فرانسه متقاضیان زیادی در این منطقه دارد و در عرض پنج سال گذشته روسیه، فرانسه و آلمان فروش ادوات نظامی به مصر را به شدت افزایش داده‌اند».
سیر صعودی واردات آسیا و اقیانوسیه
واردات کشورهای آسیایی و اقیانوسیه در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ تا حد ۶.۷ درصد کاهش یافت اما در طول ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، روند واردات تغییر کرد و این کشورها خرید ساز و برگ نظامی خود را به میزان ۴۰ درصد افزایش دادند. بزرگترین واردکنندگان سلاح در آسیا و اقیانوسیه عبارت بود از هند، استرالیا، چین، کره جنوبی، و ویتنام.
استرالیا در طول سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ چهارمین واردکننده سلاح در جهان بود و میزان خریدهای تسلیحاتی‌اش را نسبت به چهار سال قبل از آن، ۳۷ درصد افزایش داد. هند در مدت ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ واردات خود را ۲۴ درصد بالا برد و روسیه در طول این دو دوره ۵۸ درصد نیازمندی‌های تسلیحاتی هند را تأمین کرد. واردات چین در طی این سال‌ها تنزل کرد گو اینکه در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ این کشور ششمین واردکننده سلاح در جهان بود.
یکی از پژوهشگران ارشد سیپری می‌گوید: «به رغم سفارشات تسلیحاتی پرشمار هند به مهم‌ترین کشورهای صادرکننده، در بسیاری موارد تحویل سلاح‌ها به تأخیر افتاده است. در مقابل واردات چین کاهش یافته زیرا این کشور در طرح و تولید سلاح‌های مدرن موفق بوده است».
روند کلی واردات و صادرات
در طول سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ واردات سلاح از سوی کشورهای قاره آمریکا، اروپا و آفریقا به ترتیب ۳۶ درصد، ۱۳ درصد و ۶.۵ درصد کاهش یافته است.
الجزایر ۶۵ درصد وارداتِ قاره آفریقا را به خود اختصاص داده و بزرگترین وارده‌کننده در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ بود، در حالی که دیگر کشورهای آفریقایی تسلیحات قابل توجهی نخریدند.
پنج کشور مهم واردکننده از جنوب صحرای آفریقا در طول سال‌های فوق عبارت بودند از نیجریه، آنگولا، سودان، کامرون، و سنگال. حجم صادرات این کشورها ۵۶ درصد کل واردات این بخش از آفریقا بود.
بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، شرکت‌های تسلیحاتی بریتانیا صادرات خود را به میزان ۵.۹ درصد افزایش دادند. در طول سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، این شرکت‌ها ۵۹ درصد تولیدات خود را به خاورمیانه ارسال کردند و بخش عمده‌ای این تسلیحات، هواپیماهای جنگی بود که به عربستان سعودی و عمان فروخته شد.
در طول سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، واردات ونزوئلا تا ۸۳ درصد تنزل کرد.
چین در طول سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸ به ۵۳ کشور جهان ساز و برگ نظامی فروخت. این کشور در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ به ۴۱ کشور و در سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ به ۳۲ کشور سلاح و تجهیزات صادر کرده بود. پاکستان مهم‌ترین وارده‌کننده تسلیحات چین از سال ۱۹۹۱، در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸، ۳۷ درصد سلاح‌های صادراتی این کشور را دریافت کرد.
