صنعت هوانوردی ایران امید داشت در سال ۱۳۹۷ با تحویل اولین هواپیمای بوئینگ پس از ۴۰ سال، وارد فصل جدیدی شود اما با خروج آمریکا از برجام تمام این آرزوها بر باد رفت.
قرار بود در اردیبهشت ۱۳۹۷ بوئینگ اولین فروند از هشتاد فروند سفارش ایران‌ایر را تحویل هما دهد. این مدل بوئینگ ۷۷۷ دوربردترین هواپیمای آن زمان بود. ایران‌ایر چند سال بود با زمین‌گیر شدن مدل‌های ۷۴۷ خود مسیرهای دوربرد را از مسیرهای پروازی خود خارج کرده بود.
هواپیمای ملی ایران سال‌هاست توانایی پوشش مسیرهای دوربردی مثل ژاپن یا چین و مالزی را ندارد. این شرکت چنان مطمئن بود سفارش‌های بوئینگ را تحویل می‌گیرد که پیشنهاد ایرباس مبنی بر تحویل چندین فروند ایرباس ۳۴۰ دست دوم را رد کرد.
ایرباس به ایران‌ایر اعلام کرده بود تا زمان تحویل هواپیماهای تازه خود، چندین فروند ایرباس ۳۴۰ دست دوم کم کارکرد را از این شرکت تحویل بگیرد.
ایرباس ۳۴۰ می‌تواند مسیرهای دوربرد را به راحتی پوشش دهد، اما ایران‌ایر که از تحویل هواپیماهای جدید مطمئن بود این پیشنهاد ایرباس را رد کرد.
از نیمه دوم سال ۱۳۹۶ ایران‌ایر به دلیل ترس بانک‌های جهانی نتوانسته بود اعتبار مالی مناسبی برای تحویل هواپیما از ایرباس را بدست آورد. این عامل سبب شده بود تحویل ایرباس‌ها هم با تاخیر روبه‌رو شوند و ایران‌ایر که قرار بود در ابتدای سال ۱۳۹۷ بیش از ۱۰ ایرباس نو داشته باشد، تنها سه فروند ایرباس نو داشت.
البته این شرکت امید داشت تحویل بوئینگ جو را کمی تغییر دهد. اما پس از خروج آمریکا از برجام بوئینگ، اولین شرکتی بود که اعلام کرد نمی‌تواند سفارش‌های ایران‌ایر را تحویل دهد.
بوئینگ متعهد شده بود تا ۸۰ فروند هواپیما به ایران‌ایر و ۳۰ فروند هواپیما نیز به شرکت هواپیمایی آسمان بفروشد که ارزش آن بالغ بر ۲۰ میلیارد دلار بود. ۱۰ فروند بوئینگ نیز برای شرکت قشم‌ایر سفارش داده شده بود.
از این ۱۲۰ فروند هواپیما، ۹۰ فروند مدل بوئینگ ۷۳۷ بود که ۵۰ فروند برای ایران‌ایر، ۳۰ فروند برای آسمان و ۱۰ فروند برای قشم‌ایر ثبت سفارش شده بود. ۳۰ فروند دیگر هم هواپیمای ۷۷۷ برای شرکت ایران‌ایر بود.
تحویل این مدل‌ها می‌توانست صنعت هوانوردی ایران را متحول کند و ایران را به بازی صنعت هوایی جهان بازگرداند، اما بوئینگ دیگر نمی توانست در شرایط جدید هواپیمایی به ایران بفروشد.
در اردیبهشت ۱۳۹۷ وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد به دنبال تصمیم دونالد ترامپ برای خارج کردن آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران، مجوز فروش هواپیماهای ایرباس و بوئینگ به ایران لغو می‌شود.
هر هواپیمای مسافربری که لااقل ۱۰ درصد از قطعاتش را شرکت‌های آمریکایی ساخته‌اند، برای فروش به ایران باید مجوز رسمی وزارت خزانه‌داری آمریکا یا اوفک را دریافت کند. در آن زمان وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد مجوز مربوط به فروش هواپیما به ایران پس از دوره‌ای ۹۰ روزه لغو خواهد شد.
شرکت ایرباس با ایران‌ایر برای فروش ۱۰۰ هواپیما، با ایران‌ایر تور برای فروش ۴۵ هواپیما و با شرکت زاگرس برای فروش ۲۸ هواپیما قرارداد و تفاهم‌نامه امضا کرده بود.
طی چند ماه پس از برجام، صنعت هوایی ایران که امیدوار بود بتواند به بازار و رقابت در صنعت هوانوردی باز گردد و در منطقه دوباره وزنه‌ای باشد، در نیمه اول سال ۱۳۹۷ تنها امید داشت بتواند با تحویل چند هواپیما وضعیت را کمی سامان دهد.
ایران‌ایر و دیگر شرکت‌های هوایی ایران امید داشتند تا ایرباس بر خلاف بوئینگ تا پایان مهلت مشخص شده چند فروند هواپیما به ایران تحویل دهند تا شرایط ناوگان فرسوده ایران کمی از حالت بحرانی خارج شود.
طی چند ماه پس از برجام، صنعت هوایی ایران که امیدوار بود بتواند به بازار و رقابت در صنعت هوانوردی باز گردد و در منطقه دوباره وزنه‌ای باشد، در نیمه اول سال ۱۳۹۷ تنها امید داشت بتواند با تحویل چند هواپیما وضعیت را کمی سامان دهد.
شرکت‌های هوایی ایران دو سال زمان داشتند تا هواپیمای جدید یا دست دوم با کارکرد کم بخرند. ایران‌ایر حتی پشنهاد تحویل چندین فروند ایرباس ۳۴۰ دست دوم از طرف ایرباس را هم از ترس فشار رسانه‌های تندرو نپذیرفته بود. این شرکت همچنین چندین فرصت طلایی را هم از دست داده بود.
یکی از این فرصت‌ها به زمانی باز می‌گردد که شرکت ترکیش‌ایر به دلیل مشکلات مالی از خرید دو فروند بوئینگ ۷۷۷ منصرف می‌شود. در این زمان بوئینگ به ایران‌ایر پیشنهاد فروش این دو مدل را می‌دهد اما ایران‌ایر این درخواست را قبول نمی‌کند. برخی می‌گویند ایران‌ایر و وزارت راه و شهرسازی از ترس انتقاد منتقدان دولت دست رد به این فرصت طلایی زده بودند.
در آن زمان با تحویل اولین سری ایرباس‌ها به ایران، منتقدان برجام اعلام کرده بودند که هواپیماهای تحویل داده شده توسط ایرباس، مرجوعی شرکت‌های دیگر است. خبرگزاری تسنیم در آن زمان گزارشی را منتشر کرده بود با این تیتر چرا ایرباس وارد شده به ایران مرجوعی است؟
مهلت وزارت خزانه‌داری آمریکا در حالی تمام شد که ایرباس هم مانند بوئینگ دیگر هیچ هواپیمایی را در این زمان باقی‌مانده به ایران‌ایر و دیگر شرکت‌های ایرانی تحویل نداد. تنها ای‌تی‌آر بود که در آخرین روزها تا پایان مهلت، پنج فروند مدل ۷۲ به ایران‌ایر تحویل داد تا پرونده هواپیماهای برجامی با سه فروند ایرباس ایران‌ایر و ۱۳ ای تی آر ۷۲ به پایان برسد.
پس از این اتفاق شرکت‌های روس سعی کردند جای پای خود را در ایران باز کنند اما این شرکت‌ها هم به دلیل استفاده از قطعات آمریکایی و غربی در محصولات خود نتوانستند تا کنون هواپیمایی به ایران تحویل دهند. چینی‌ها هم مانند روس‌ها از ترس تحریم، هواپیمایی به ایران نفروختند و سفر مدیرعامل ایران‌ایر به چین برای خرید از شرکت کوماک چین هم بی‌نتیجه ماند.
در حال حاضر، ایران‌ایر و دیگر شرکت‌های ایرانی سعی دارند با دور زدن تحریم‌ها، هواپیمای دست دوم بخرند. در آخرین تلاش، ایران‌ایر سه فروند ایرباس ۳۱۹ تولید سال ۲۰۰۳ را در روزهای آخر سال ۱۳۹۷ خرید.
با سخت‌تر شدن شرایط و افزایش فشار تحریم‌ها و بحران اقتصادی، غیر از مشکل خرید هواپیما، برنامه توسعه فرودگاه‌های ایران هم در سال ۱۳۹۷ عملا نیمه کاره ماند.
