وقتی صحبت از کم‌خونی می‌شود، تنها گزینه‌ای که به ذهن می‌رسد کمبود آهن است، اما خوب است بدانید که انواع مختلفی از بیماری‌های ناشی از کم‌خونی شامل، فقر آهن، کمبود ویتامین‌ها، شکل گلبول‌های قرمز، عفونی، التهابی، مغز استخوان و آپلاستیک وجود دارد.
برخی از این عوارض تنها درمان دارویی دارند، ولی تغذیه درمانی در برخی از موراد به عنوان مؤثرترین درمان اولیه محسوب می‌شود.
اولین و فراگیرترین نوع کم‌خونی، آنمی فقر آهن است که با اندازه‌گیری فریتین یا آهن ذخیره، هموگلوبین خون، میزان تراکم گلبول‌های قرمز یا هماتوسیت و تعداد گلبول‌های قرمز در آزمایش‌های روتین خون مشخص می‌شود.
احساس خستگی و بی‌حالی در طول روز، ریزش مو، پوست رنگ پریده، مخاط زیر چشم سفید، دست و پاهای یخ زده، گیجی و سر درد در طول روز، ناخن‌های شکننده و زبان ملتهب یا زخم می‌تواند نشانه‌های قابل تشخیص این بیماری باشد. ناگفته نماند که داشتن هر کدام از این نشانه‌ها می‌تواند دلیل دیگری به جز کم خونی فقر آهن داشته باشد اما با وجود این نشانه‌ها در بدن شما، لازم است که آزمایش خون بدهید و از سلامت خود مطمئن شوید.
اگر آزمایش خون دادید و مطمئن شدید که کم‌خونی فقر آهن دارید، درمان‌های تغذیه‌ای برای شما شامل موارد زیر است:
مصرف مواد غذایی حاوی آهن
مواد غذایی حاوی آهن هِم (Heme Iron) که دسترسی زیستی بالا یا بایو اویلیبیلیتی بالا در حد ۱۵ تا ۳۵ درصد دارند و مواد غذایی حاوی آهن غیر هِم (None heme Iron) که دسترسی زیستی کم در حد ۲ تا ۱۹ درصد دارند. دسترسی زیستی به معنای قابلیت جذب در بدن انسان است و منابع حاوی یا سرشار از آنها بسته به سطوح مختلف کم خونی در افراد اهمیت مصرف دارد.
در واقع فاکتورهای جذبی به دلیل تفاوت های فردی ممکن است که متغیر باشد و این دسترسی زیستی را از فردی به فرد دیگر متفاوت کند. اما چیزی که در تحقیقات ثابت شده این است که آهن غیر هم به میزان زیادتری تحت تأثیر تفاوت‌های فردی یا موارد جانبی موجود در غذا شامل فیبر، فیتات یا کلسیم یا تنین‌ها قرار می‌گیرد.
مواد غذایی سرشار از آهن هِم
به این مواد غذایی سرشار از آهن می‌توان گفت و از جایی که دسترسی زیستی به آهن در آنها بالاست کمک زیادتری به درمان کم‌خونی فقر آهن از طریق خوراکی‌ها می‌کنند.
گوشت گاو، گوشت‌های قرمز، بوقلمون، مرغ، ماهی، گوشت ارگان‌ها شامل دل و جگر و مواد غذایی غنی‌شده با آهن از جمله این مواد هستند. مصرف روزانه انواع مختلفی از آنها به افرادی که با کم‌خونی قصد باردار شدن دارند، کودکان در سنین رشد، خانم‌های جوان و افرادی که کم‌خونی قابل توجهی دارند گاهی در کنار مکمل‌های آهن توصیه می‌شود.
مواد غذایی حاوی آهن غیر هِم
به این مواد غذایی حاوی آهن گفته می‌شود چرا که علیرغم دارا بودن آهن به دلیل نوع آهن یا فاکتورهای جانبی موجود در ماده غذایی، آهن موجود در آنها دسترسی زیستی کمتری دارند.
عدس، تخم مرغ، سبزیجات برگ سبز، میوه‌های خشک، لوبیا قرمز، اسفناج و لبنیات از دسته این خوراکی‌ها به شمار می‌آیند که فیبر، فیتیک اسید، کلسیم و نوع آهن موجود در آنها باعث می‌شود، تأثیر چندانی در درمان کم‌خونی فقر آهن نداشته باشند. به همین دلیل توصیه می‌شود که گیاهخواران از مکمل‌های مناسب آهن در کنار برنامه غذایی متعادل و متنوع خود بهره ببرند.
مواردی که بر جذب تأثیرگذار است
پرهیز از نوشیدن چای یا قهوه همراه با غذا یا بلافاصله پس از غذا توصیه‌ای است که به جذب بالاتر آهن کمک می‌کند.
در مقابل مواردی نظیر استفاده جدا از منابع حیوانی و گوشت‌ها نه در قالب خورشت یا مخلوط با سبزیجات و غلات یا استفاده از ویتامین C نظیر آب لیمو ترش با غذاهای گوشتی یا مصرف مکمل آهن همراه با یک لیوان آب پرتقال، می‌تواند جذب را افزایش دهد.
