حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، روز سه‌شنبه، ۱۴ آبان‌ماه، رسما آغاز گام چهارم از کاهش تعهدات ایران در چارچوب برجام را اعلام کرد. روز چهارشنبه، ۱۵ آبان، قرار است روز آغاز برداشتن گام چهارم توسط ایران باشد.
به گفته آقای روحانی، «آغاز گازدهی به سانتریفیوژ‌ها در [تاسیسات اتمی] فردو» در نزدیکی شهر قم چهارمین گام ایران در راستای کاستن از تعهدات برجامی خود خواهد بود.
خبر «گام چهارم» که چندی است گمانه‌زنی‌ها درباره آن آغاز شده بود یک روز پس از آن اعلام می‌شود که اتحادیه اروپا روز دوشنبه، ۱۳ آبان، به مقامات جمهوری اسلامی هشدار داد که ادامه حمایتش از توافق اتمی منوط به پایبندی تهران به تعهداتش در چارچوب برجام است.
این موضع‌گیری اتحادیه اروپا و آلمان درباره برجام خود پاسخی بود به اقدام علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، که از زنجیره ۳۰ تایی سانتریفیوژهای پیشرفته آیآر۶ در تاسیسات نطنز «به صورت نمادین» رونمایی کرد.
حال حسن روحانی روز سه‌شنبه اعلام کرد که گام چهارم از روز چهارشنبه، ۱۵ آبان‌ماه، آغاز می‌شود: «آغاز گازدهی به ۱۰۴۴ سانتریفیوژ در فردو».
آقای روحانی در پی اعلام این خبر افزود: «حساسیت آنها نسبت به فردو را می‌دانیم؛ هر وقت به تعهدات برگردند گازدهی قطع می‌شود.»
او همچنین گفت: «پیشاپیش به همه اعلام می‌کنیم فعالیت جدید ما هم تحت نظارت آژانس خواهد بود؛ گام چهارم مانند سه گام قبلی قابل بازگشت است و اگر آنها به تعهدات برگردند ما هم برمی‌گردیم.»
این در حالی است که کشورهای اروپایی پیش از این در چند مورد به ایران هشدار داده‌اند که در صورت ادامه روند کاهش تعهدات هسته‌ای از طرف تهران، این کشورها هم مجبور به خروج از برجام خواهند بود.
بر اساس توافق هسته‌ای ایران و شش قدرت جهانی در سال ۲۰۱۵، تهران متعهد شده است که بیش از ۳۰ سانتریفیوژ پیشرفته «آیآر۶» به کار نگیرد و این ممنوعیت تا سال ۲۰۲۳ باید ادامه داشته باشد.
ایران از نیمه اردیبهشت امسال، همزمان با سالگرد خروج آمریکا از برجام، با هدف فشار بر طرف‌های اروپایی تاکنون در سه بازه ۶۰ روزه، برخی تعهدات خود در برجام را کاهش داده یا از آن پس کشیده است.
کمتر از یک هفته پیش، سخنگوی وزارت خارجه ایران با اشاره به این که «اروپایی‌ها و به‌خصوص فرانسوی‌ها تلاش می‌کنند تا اقداماتی را در راستای انجام تعهدات خود انجام دهند» گفته بود که این اقدامات تا امروز «هیچ نتیجه ملموسی نداشته» و بنابراین «کمیته‌ای که در شورای عالی امنیت ملی وجود دارد، در حال طراحی گام چهارم بوده و با توجه به شرایط موجود به احتمال زیاد گام چهارم برداشته خواهد شد».
«کاهش تعهدات هسته‌ای» اصطلاحی است که مقام‌های جمهوری اسلامی برای عدول از تعهدات اتمی تعیین شده در چارچوب برجام به کار می‌برند.
اخیراً رهبر جمهوری اسلامی هم در دیدار با مجمع عالی فرماندهان سپاه گفته بود که «کاهش تعهّدات مربوط به توافق هسته‌ای را ادامه خواهیم داد و باید ادامه پیدا کند». او تأکید کرده بود که این اقدام باید «با جدّیّت کامل» انجام شود «تا وقتی که ما به نتیجه مطلوب برسیم».
