باور بر این است ابتلا به ویروس کرونا که اکنون به بیش از ۷۱ کشور سرایت کرده از یک بازار مواد غذایی در ووهان چین آغاز شده است.
این‌که این ویروس جدید از کدام جاندار منشأ گرفته و در بازار ووهان سر برآورده هنوز به‌طور کامل مشخص نیست. البته یافته‌های پژوهشی در یکی از دانشگاه‌های چین نشان داده که ریشه این ویروس احتمالاً از خفاش‌ها بوده و از طریق حیوانی به نام پولک‌پوست به انسان منتقل شده است.
در طب سنتی چینی پولک‌های پولک‌پوست (پانگولین یا مورچه‌خوار پولک‌دار) «مصارف درمانی» دارد و گوشت آن را نیز می‌خورند. به این خاطر سال‌ها است که قاچاق این حیوان حساس و خجالتی، بعد از انسان، بالاترین میزان قاچاق در میان پستانداران را به خود اختصاص داده‌است. بیشتر این شکار غیرقانونی و قاچاق که نسل پولک‌پوست را به مرزهای انقراض نزدیک کرده در جنوب شرق آسیا و در آفریقا اتفاق می‌افتد.
در هر صورت انتشار این ویروس از آن بازار به بقیه نقاط چین و سپس به بقیه جهان تاکنون بیش از ۹۰ هزار مبتلا و ۳۱۱۰ کشته به‌جا گذاشته است. از این تعداد، بر اساس آمارهای رسمی، ۲۹۲۲ مورد ابتلا و ۹۲ نفر کشته مربوط به ایران است. آمارهای غیررسمی البته شمار مبتلایان در ایران را بسیار بالاتر و تعداد جان‌باختگان ایرانی را بیشتر از ۴۰۰ نفر ذکر می‌کنند.
پولک‌پوست:
ویروس‌ها معمولاً با بیماری‌هایی که ایجاد می‌کنند نامی متفاوت دارند. برای نمونه اچ‌آی‌وی نام ویروسی است که باعث بیماری ایدز می‌شود، یا سرخک نام یک بیماری و نام ویروس ایجادکننده آن «روبیولا» است.
هم بیماری کرونا و هم ویروس مولد آن، به خاطر جدید بودن، در روزهای آغازین نام علمی نداشتند. اکنون سازمان جهانی بهداشت برای خود بیماری نام «کووید-۱۹» و برای ویروس آن «سارس-کوو-۲» را برگزیده است.
سازمان جهانی بهداشت در وب‌سایت خود در مورد این بیماری این‌گونه توضیح می‌دهد: «شایع‌ترین علائم بیماری کووید-۱۹، تب، خستگی و سرفه خشک است. برخی از بیماران ممکن است درد، گرفتگی بینی، آبریزش بینی، گلودرد یا اسهال داشته باشند. این علائم معمولاً خفیف است و به تدریج شروع می‌شود.»
سازمان جهانی بهداشت می‌افزاید: «برخی از افراد آلوده می‌شوند اما علائمی ندارند و احساس مریضی نمی‌کنند. بیشتر افراد (حدود ۸۰ درصد) بدون نیاز به درمان خاص، از این بیماری بهبود می‌یابند. تقریباً از هر ۶ نفری که مبتلا به کووید-۱۹ می‌شوند یک نفر به‌طور جدی بیمار می‌شود و در تنفس مشکل پیدا می‌کند. افراد مسن و افراد دارای مشکلات پزشکی زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، مشکلات قلبی یا دیابت بیشتر احتمال دارد به بیماری جدی مبتلا شوند. از مبتلایان به این بیماری حدود دو درصد درگذشته‌اند.»
شیوه انتقال ویروس کرونا از فرد به فرد هنوز به‌درستی مشخص نیست، اما بر اساس رفتار ویروس‌های مشابه گفته می‌شود که سرفه و عطسه افراد مبتلا می‌تواند ویروس را به افراد دیگر برساند.
سطوح شهری تا چه اندازه خطرناکند؟
مدت خطرناک بودن ذرات حاوی کرونا که بر اثر این سرفه و عطسه‌ها پخش شده بر روی سطوح مختلف نیز هنوز مشخص نیست اما ۲۲ مطالعه علمی بر روی ویروس‌های هم‌خانواده با کووید-۱۹ نشانگر آلوده ماندن این ذرات تا ۹ روز در دمای اتاق است.
به گفته رابرت ردفیلد، مدیر مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در ایالات متحده، مدت خطرناک ماندن ویروس کرونا بر روی سطوح مختلف بسیار متفاوت است و برای نمونه بر روی سطوح فولادی و مسی حدود دو ساعت است اما بر روی مقوا یا پلاستیک طولانی‌تر است.
به گفته او ریسک انتقال ویروس از طریق کالاها یا بسته‌هایی که تا رسیدن به مقصد، روزها یا هفته‌ها در دماهای مختلف در راه بوده‌اند بسیار کم است.
سازمان جهانی بهداشت در سایت خود می‌گوید که دست‌ها را به‌طور مرتب بشویید و الکل بزنید زیرا زدن دست به سطوح آلوده و سپس مالیدن چشم و بینی و دهان با دست از راه‌های ابتلا به کرونا است. این سازمان همچنین قرار دادن دست‌کم یک متر فاصله بین خود و افرادی که سرفه و عطسه می‌کنند را توصیه می‌کند.
ارتباط با فصل، آینده کرونا
اکنون مقامات بهداشت عمومی، مشاغل و بازارهای مالی به دنبال نشانه‌هایی از این هستند که آیا تغییر فصل و گرم‌تر شدن هوا در نیم‌کره شمالی در بهار و تابستان پیش رو امکان مهار کرونا را دارد یا نه.
به نوشته خبرگزاری رویترز، پاول هانتر، کارشناس بیماری‌های عفونی در دانشگاه آنگلیای شرقی بریتانیا، در این مورد می‌گوید احتمال این‌که میزان ابتلا به کرونا طی ماه‌های تابستان در نیم‌کره شمالی به‌شدت کاهش پیدا کند زیاد است. او اما تأکید می‌کند که احتمال بازگشت مجدد شیوع زیاد آن در زمستان بعدی هم زیاد است.
در این صورت کرونا شبیه به آنفلونزای فصلی خواهد بود و برخی از کارشناسان می‌گویند که ویروس کرونا، حتی در صورت پیدا شدن واکسن آن و مهار شدنش، از این پس احتمالاً به عنوان یکی دیگر از بیماری‌های فصلی بشر ماندگار خواهد شد و در حالی که اکنون پزشکان هرساله از فرارسیدن فصل آنفلوانزا سخن می‌گویند از این به بعد هرساله صحبت از رسیدن «فصل آنفلوانزا و کرونا» در میان خواهد بود.
هر سال حدود یک میلیارد نفر در جهان آنفلوانزا می‌گیرند و بین ۲۹۰ هزار تا ۶۵۰ هزار نفر از آنها جان می‌بازند. شدت آنفولانزا هر ساله تغییر می‌کند.
با این حساب، به‌طور متوسط، انواع آنفولانزای فصلی حدود یک‌دهم درصد از مبتلایان را می‌کشد. آنفولانزای سال ۱۹۱۸ البته بسیار مسری بود و نرخ مرگ‌ومیر غیرمعمول و بالایی داشت: حدود ۲ درصد و ده‌ها میلیون نفر را کشت.
برآوردهای اولیه از میزان مرگ‌ومیر کرونا از ووهان چین، مرکز شیوع کرونا، حدود ۲ درصد بوده است. اما گزارش جدیدی از بسیاری از مناطق چین حاکی از پایین آمدن نرخ این مرگ‌ومیر یعنی ۱٫۴ درصد است.
اکنون تعداد کسانی که هر روز بر اثر ابتلا به کرونا می‌میرند در چین رو به کاهش گذاشته اما در دیگر نقاط آلوده جهان هنوز رو به افزایش دارد.
در هر صورت، به گفته کارشناسان، ویروس کرونا، در ماهیت خود چندان خطرناک‌تر از آنفولانزای فصلی نیست اما تفاوت در این است که بدن بیشتر افراد طی سالیان در برابر آنفولانزا ایمنی پیدا کرده‌است اما به خاطر جدید بودن کرونا ایمنی نسبت به آن کمتر است.
مارک لیپسیچ، متخصص همه‌گیرشناسی دانشگاه هاروارد، به رسانه‌ها می‌گوید که ممکن است ۷۰ درصد از جمعیت دنیا کرونا بگیرند و یک درصد از کسانی که علائم بیماری در آنها بروز کند ممکن است جان خود را از دست بدهند.
به گفته کارشناسان، میزان مرگ‌ومیر کرونا نسبت به آنفلوانزا چندان بالاتر نیست اما مشکل بزرگ‌تر گسترده‌تر بودن دایره ابتلا به آن در جمعیت جهان است. این گستردگی اختلالی جدی در زندگی اجتماعی و اقتصاد جهان ایجاد می‌کند.
مارک لیپسیچ می‌گوید همه‌گیری جهانی کرونا، از نظر کیفی، بسیار شبیه به همه‌گیری‌های جهانی آنفولانزا است که ما در قرن بیستم دو یا سه بار آن را تجربه کرده‌ایم.»
این کارشناس اضافه می‌کند که فراگیری جهانی کرونا اکنون بدتر از همه‌گیری سال ۲۰۰۹ آنفلوانزا است «اما هیچ یک از این همه‌گیری‌ها نتوانسته تمدن بشری را به زانو درآورد.»
