کامیونهای شدیدا فرسوده یکی از بزرگترین مشکلات حمل نقل ایران و از عوامل مهم ناامنی جادهای و افزایش مصرف سوخت است. اما ناوگان جادهای ایران در سال ۱۳۹۸ از گذشته نیز فرسودهتر شد.
تعداد کامیونهای فرسوده در ایران به بیش از ۳۵۰ هزار دستگاه رسیده است. بالا بودن فرسودگی در ناوگان ایران به دلایل مختلفی باز میگردد.
صدرالله بمانا، مشاور رییس سازمان راهداری میگوید «۴۵درصد کامیونها، ۲۵ درصد کشندهها، حدود پنج درصد کامیونتها و ۲۳ درصد وانت بارها فرسوده هستند.»
احمد کریمی، دبیر انجمن اتحادیه کامیون داران ایران، نیز با اشاره به وجود ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار کامیون فرسوده در ایران گفته است «میانگین سنی خودروهای سنگین اعم از کامیون و خاور به بیش از ۲۵ سال رسیده که البته آمارهای واقعی بسیار بالاتر از آن است».
یکی از مشکلات صنعت حمل نقل ایران برای نوسازی کامیونهای فرسوده به قیمت بالای کامیون در ایران باز میگردد.
عباس آخوندی، وزیر پیشین راه و شهرسازی، زمانی گفته بود در صورت خروج کامیونهای فرسوده و جایگزینی آنها با نمونههای استاندارد، مصرف انرژی این بخش به نصف میرسد: «با پول حاصل از صرفهجویی در مصرف انرژی میتوان ظرف مدت کوتاهی هزینه صورتگرفته را بازپرداخت کرد. علاوه بر این وضعیت محیط زیست نیز بهبود خواهد یافت.»
پس از خروج آمریکا از برجام دو اتفاق رخ داد. با ترک شرکتهای بزرگ مانند مرسدس بنز و ولوو از ایران، تولید کامیونهای مدرن در ایران متوقف شد.
از طرفی با چندین برابر شدن قیمت ارز قیمت کامیونهای جدید بهشدت افزایش یافت. این در حالی است که هزینه خدمات ترابری به اندازه قیمت کامیون افزایش نیافته است.
این مسائل سبب شد تا کامیونداران قدرت لازم را برای از رده خارج کردن کامیونهای قدیمی نداشته باشند.
در همین حال بسیاری از کالاهای مصرفی مانند لاستیک هم افزایش قیمت داشتهاند.
از سوی دیگر فرسودگی ناوگان کامیون ایران سبب کاهش قدرت ترانزیت کالا از ایران شده است.
دولت ایران تا کنون برنامههای مختلفی برای نوسازی ناوگان کامیونهای فرسوده داشته است که چندان موفق نبودهاند.
اگرچه براساس تفاهمنامهای که چهار سال پیش میان وزارت راه و شهرسازی با وزارت نفت بسته شد قرار بود که ۶۵ هزار کامیون فرسوده کشور در مدت چهار سال نوسازی شود اما طی این مدت فقط پنج هزار کامیون نوسازی شده است.
به دیل مشکل کامیونهای فرسوده بسیاری در ایران خواستار کاهش عوارض گمرکی واردات کامیون شدهاند. گروهی هم معتقد هستند در این شرایط باید اجازه واردات کامیونهای دست دوم با سن کمتر از سه سال را داد.
طرفداران طرح واردات کامیونهای دست دوم میگویند این کامیونها قیمت کمتری دارند و رانندگان ایرانی میتوانند چنین کامیونهایی را جایگزین کامیونهای بهشدت قدیمی خود کنند و جایگزین شدن کامیون دست دوم سه ساله بسیار بهتر از تردد کامیون چهل ساله است.
اگر ایران بخواهد طی پنج سال، ۳۰۰ هزار دستگاه کامیون را از رده خارج کند در صورتی که همه این تعداد در ایران تولید شود، باید تولید صنعت کامیون سازی ایران عددی حدود ۶۰ هزار دستگاه در سال باشد. حال آنکه در بهترین حالت ظرفیت کامیونسازی ایران نصف این عدد هم نیست. در ضمن به دلیل قطع همکاری با شرکتهای بزرگ امکان تولید کامیونهای مدرن هم وجود ندارد.
صنعت کامیونسازی ایران با تحریمهای اخیر در یکی از بدترین دوران تاریخی خود بهسر میبرد و همکاری شرکتهای بزرگ کامیونسازی جهان با شرکتهای ایرانی مانند ایران خودرو دیزل و سایپا دیزل قطع شده است.
این در حالی است که به دلیل بازار بزرگ و میزان بالای کامیون فرسوده، ایران یکی از بهترین بازارهای کامیون جهان محسوب میشود.