ایالات متحده میگوید همچنان میتواند تحریمهای سازمان ملل متحد علیه ایران را بازگرداند، و روسیه و چین موضع خود را در زمینه مخالفت با آن به روشنی اعلام کردهاند.
در روزهای گذشته دولتهای سه کشور اروپایی هم بالاخره یک موضع مشترک در این زمینه اتخاذ کرده و اعلام کردند که از چنین اقدام یکجانبهای از سوی ایالات متحده «حمایت نخواهند کرد». اگرچه سه کشور اروپایی میتوانستند در این مقطع واکنش سختتری به چین اقدامی از سوی ایالات متحده نشان دهند -مثلاً با اعلام عمومی که با چنین اقدامی مخالفت خواهند کرد- اما همچنان جالب توجه است که این سه کشور متحد اقدام کردند و در نتیجه با ایالات متحده در شورای امنیت همراه نخواهد شد.
چالش تحریم تسلیحاتی ایران
احتمال دارد که این کشورهای اروپایی با استفاده از تلاشهای دیپلماتیک محرمانه تلاش کنند تا آخرین لحظه ممکن، از رویارویی با واشینگتن جلوگیری کنند. یکی از راههایی که ممکن است اروپاییها از طریق آن تلاش خود را پیش ببرند، ایجاد پلی برای مصالحه میان ایالات متحده، چین و روسیه در زمینه تحریم تسلیحات است.
به عنوان مثال این میتواند با یک توافق جانبی یا مرامنامه (code of conduct) در زمینه فروش تسلیحات به ایران انجام شود. در ازای آن شاید این کشورها بتوانند دولت ترامپ را ترغیب کنند که از ورود به مسیر بازگرداندن تحریمها اجتناب کند؛ مسیری که میتواند تبدیل به معمایی بزرگ برای شورای امنیت شود و به تنشهای بیشتری در روابط دو سوی اقیانوس اطلس دامن بزند.
در همین حال، ادعای ایالات متحده در زمینه تمایل به تمدید تحریم تسلیحات میتواند پوششی باشد برای پیمودن مسیر «اسنپبک» برای بازگرداندن تحریمها بر ایران. لازم است کشورهای اروپایی در شورای امنیت سازمان ملل متحد خود را آماده وضعیتی کنند که ایالات متحده فارغ از هرگونه رویکرد مصالحهجو در زمینه تحریم تسلیحات، مسیر بازگرداندن تحریمها را پیش بگیرد. اقدامی در جهت اینکه هر اثری از برجام از بین برود و برای هر رئیس جمهوری دیگری در ایالات متحده ورود به مذاکره با ایران چالش برانگیزتر شود.
در چنین سناریویی، سه کشور اروپایی میتوانند به یک سری اقدامات در قالب شورای امنیت سازمان ملل متحد متوسل شوند که چنین روندی را آهسته کند و شاید بتواند مانع اقدامات آمریکا در زمینه «اسنپبک» شود (روسیه و چین این روند را آغاز کردهاند).
اگر ایالات متحده بتواند اظهاریه خود در زمینه بازگرداندن تحریمها را پیش ببرد، ( که میتواند پس از ۳۰ روز به بازگشت تحریمها منجر شود) سه کشور اروپایی به همراه روسیه و چین نباید مشروعیت و اثربخشی این اقدام را بپذیرند. این کار میتواند به صورت سیاسی انجام شود: اثربخش بودن ِ بازگشت تحریم را نپذیرفته و در شورای امنیت سازمان ملل متحد این را به صورت رسمی ابراز کنند.
راهی حقوقی نیز در این زمینه وجود دارد: این کشورها با تکیه بر مشروعیت نداشتن تحریمهای سازمان ملل متحد از اجرای آن سر باز زنند و از دیوان بینالمللی دادگستری درخواست کنند که در اینباره نظر دهد.
به موازات این مسیر در زمینه «اسنپبک»، روابط میان ایران و اروپا هم احتمال دارد بر سر فعالیتهای هستهای کنونی و گذشته ایران پرتنشتر شود. در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر در ایالات متحده، اروپاییها احتمالا برای حفظ برجام با بزرگترین آزمون خود در تلاش برای حفظ برجام روبهرو خواهند بود.