بیش از هزار روز از بازداشت عثمان کاوالا، بازرگان و خیر اهل ترکیه که از چهرههای مطرح جامعه مدنی این کشور است، میگذرد. این در حالی است که هنوز هیچ حکم قضایی علیه او صادر نشده است.
این رهبر ۶۲ ساله جامعه مدنی ترکیه، به دلیل حمایتهایش از طرحهای فرهنگی مربوط به لائیسیته، آزادی رسانهها، حقوق اقلیتهای ترکیه و همچنین مسئله کردها شناخته میشود و در جهت نزدیکی بیشتر در روابط واشنگتن و آنکارا تلاش کرده است؛ موضوعاتی دشوار و راهی پرخطر.
فروتن، اما سرسخت. مؤدب، اما رُک. شیفته رهبری یک گروه، اما خودمانی و بدون هیچ افاده. اینها توصیفاتی است که نزدیکان عثمان کاوالا از اخلاق و روحیات او به دست میدهند.
درخواستهای بینالمللی برای آزادی کاوالا
آمریکا و اتحادیه اروپا در این هزار روز، بارها خواستار آزادی عثمان کاوالا شدهاند.
به تازگی نیز وزارت امورخارجه آمریکا به مناسبت هزارمین روز بازداشت کاوالا، با تأکید بر اهمیت رعایت تعهدات و الزامات بینالمللی و برقراری حکومت قانون، از حکومت ترکیه خواست او را آزاد کند و در زمینه حل فوری، شفاف و عادلانه پرونده این زندانی سیاسی اقدام کند.
حدود یک ماه پیش نیز سازمان عفو بینالملل در بیانیهای با اشاره به افزایش خطر ابتلا به ویروس کرونا در زندانها، خواستار آزادی فوری همه زندانیان سیاسی و عقیدتی، از جمله کاوالا در ترکیه شده بود. عفو بینالملل تأکید کرد که حکومت آنکارا از دستگاه قضایی برای ساکت کردن فعالان مدنی بهرهبرداری میکند.
همچنین دادگاه حقوق بشر اروپا پیشتر با اشاره به تبرئه او از اتهام «تلاش برای سرنگونی دولت» از سوی یک دادگاه ترکیه در فوریه گذشته، خواستار آزادی این زندانی شده بود.
در داخل کشور نیز فعالان سیاسی، مثل كمال قليچدار اوغلو رهبر حزب جمهوریخواه خلق تركيه، بارها خواستار آزادی کاوالا شدهاند و از اردوغان برای دربند کردن مخالفانش انتقاد کردهاند.
اما دولت ترکیه که مدعی است این فعال مدنی در پی «بیثبات کردن» کشور بوده، همه این درخواستها را رد کرده است.
حتی در ماه آوریل، زمانی که پارلمان ترکیه، به دلیل شیوع ویروس کرونا در کشور، آزادی دهها هزار زندانی از زندانهای ترکیه را تصویب کرد، زندانیان سیاسی و مدافعان حقوق بشر، از جمله عثمان کاوالا مشمول این قانون نشدند.
از بازداشتی به بازداشتی دیگر
خود کاوالا روز دوشنبه گذشته به مناسبت هزارمین روز بازداشتش، از دستگاه قضایی ترکیه انتقاد و بازداشت طولانیمدت خود را محکوم کرد. او با انتشار بیانیهای نوشت با وجود «بهرهبرداری ابزاری از عدالت در اموری با انگیزه سیاسی» هنوز امید خود را از دست نداده است.
او اولین بار برای حمایت از جنبش اعتراضی «پارک گزی» در سال ۲۰۱۳ که علیه دولت ترکیه به نخست وزیری رجب طیب اردوغان شکل گرفته بود، تحت تعقیب قضایی قرار گرفت. او در ۱۸ اکتبر سال ۲۰۱۷، وقتی از یک جلسه مؤسسه گوته در شهر غازی عینتاب، در جنوب شرقی ترکیه، به استانبول بازگشته بود، بازداشت شد.
اعتراضات سال ۲۰۱۳ که نخست به شکلی مسالمتآمیز و با هدف اولیه مخالفت با طرح توسعه پارک گزی در استانبول برگزار شد در نهایت با دخالت پلیس به خشونت کشیده شد، اما این اعتراضات، به تظاهراتی بیسابقه طی سالهای قبل از آن، علیه سیاستهای دولت در آن کشور تبدیل و به دیگر شهرهای ترکیه نیز کشیده شد. دستکم هشت نفر در این اعتراضات کشته شدند.
اردوغان بعدا اعلام کرد که «خائنین داخلی و خارجی» از معترضان ترک همچون «گروگانهایی» برای رسیدن به مقاصد خود استفاده کردهاند. همچنین دولت ترکیه کاوالا را به «تبانی» با حزب کارگران کردستان ترکیه (پکاکا) متهم کرد که از نظر آنکارا یک گروه تروریستی است.
حتی رسانههای دولتی ترکیه تصاویری را نشان دادند که ادعا شده بود از دفتر کاوالا ضبط شده و نشانگر ارتباط او با کردهای معترض است. همسر کاوالا که استاد دانشگاه است در چارچوب تحقیقات پلیس بازجویی شد.
در کیفرخواست ۶۵۷ صفحهای که علیه متهمان این اعتراضات، از جمله کاوالا نوشته شد این اعتراضات در ادامه «بهار عربی» و شبیه اعتراضات اوکراین که آن زمان در جریان بود، دانسته شد، تا حکومت ترکیه به زانو درآید.
اما کاوالا اعلام کرد که این کیفرخواست بر اساس ادعاهای غیرمنطقی و بدون شواهد شکل گرفته است. حتی مصطفی ینر اوغلو، عضو حزب حاکم و نماینده استانبول در پارلمان ترکیه کیفرخواست را زیر سوال برد و در صفحه تویئتر خود نوشت: «من نمیتوانم هیچ گونه شواهدی پیدا کنم که کاوالا به عنوان طراح برگزارکننده و اسپانسر حوادث پارک گزی باشد. من امیدوارم که تصمیم قضائی قانعکننده هر چه سریعتر به افکار عمومی ارائه شود.»
بالاخره در فوریه گذشته، دادگاهی در ترکیه عثمان کاوالا را که از بیش از دو سال قبل از آن، در زندان بود به همراه هشت متهم دیگر، از این اتهام تبرئه کرد، اما تبرئه کاوالا با واکنش تند و منفی اردوغان مواجه شد. ساعاتی پس از این حکم دادگاه، دادستانی استانبول دستور بازداشت دوباره این فعال مدنی را این بار در ارتباط با کوتای نافرجام سال ۲۰۱۶ صادر کرد.
گارو پیلان، یک نماینده مجلس طرفدار کردها در واکنش به این اقدام عجیب دستگاه قضایی ترکیه گفت: «این رجب طیب اردوغان بود که دستور بازداشت عثمان کاوالا را صادر کرد و او همان کسی است که دستور آزادیش را امروز صادر کرد.»
همچنین دیدهبان حقوق بشر اعلام کرد که حکم دادستانی استانبول در ۱۹ فوریه، نشان میدهد که تا چه اندازه دولت ترکیه از سیستم قضایی برای هدف قرار دادن منتقدان شناخته شده خود سوءاستفاده میکند. کنث راث، مدیر ارشد سازمان دیدهبان حقوق بشر گفت تمدید بازداشت کاوالا «به سخره گرفتن عدالت است».
اکنون به مناسبت هزارمین روز بازداشت، کاوالا اعلام کرده که اتهامهای جدید علیه او برای افزایش مدت بازداشتش «ساخته شده است». همزمان هوادارانش در شبکههای اجتماعی، کارزاری را با هشتک «عثمان کاوالا را آزاد کنید» به راه انداختند.
همچنین وکیل این زندانی سیاسی گفت که «هیچ مدرکی» علیه موکلش وجود ندارد.
کاوالا، عاشق فرهنگ
عثمان کاوالا که سال ۱۹۵۷ در پاریس به دنیا آمده، تحصیلات خود را در رشته اقتصاد در دانشگاه منچستر بریتانیا گذرانده است. با مرگ پدرش در سال ۱۹۸۲، او مدیریت شرکت خانوادگی خود را به دست گرفت، اما به مرور به فعالیتهای نشر، هنری و فرهنگی علاقه بیشتری پیدا کرد.
در سال ۱۹۸۲ یک انتشاراتی (Iletisim) به راه انداخت که اکنون از معتبرترین ناشران کشور به شمار میرود. او در این انتشاراتی آثاری از رماننویسانی چون یعقوب قدری قراعثمان اوغلو و اورهان پاموک را منتشر کرد و علاوه بر انتشار آثار داستانی به آثار غیرداستانی به ویژه در زمینه سیاست پرداخت. روند دموکراسی در ترکیه یکی از موضوعات برجسته در کتابها و مجلات سیاسی است که از سوی این انتشارات به چاپ رسیده است.
کاوالا در سال ۲۰۰۲ بنیادی را به نام «آنادُلو کولتور» (Anadolu Kültür) تأسیس کرد که از طریق پروژههای فرهنگی در زمینه موضوعات چالشبرانگیزی چون نسلکشی ارامنه فعالیت داشت.
او بارها به برگزاری نمایشگاهها و جلسات فرهنگی در این بنیاد پرداخت. برای ایجاد یک سالن برای برگزاری نمایشگاهها، یک انبار سابق دخانیات را که به او ارث رسیده بود، به یک سالن تبدیل کرد.
یکی از همکارانش در این بنیاد درباره او گفته است: «هرگز ندیدم کسی را که دارای ایده جالبی درباره برگزاری یک برنامه ادبی یا سینمایی است، رد کند.»
نماد سرکوبهای اخیر ترکیه
عثمان کاوالا حالا به نمادی از سرکوبهای گسترده اخیر ترکیه تبدیل شده که پس از کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ آغاز شد.
هوادارانش، چه در داخل ترکیه و چه خارج از این کشور، معتقدند که او با دفاع از جامعه مدنی به دنبال ایجاد یک ترکیه پیشرفته بود، اما با این حال، مخالفانش به او سوءظن دارند و تئوریهای توطئه را مطرح میکنند.
مخالفان کاوالا میگویند چرا او که میلیاردر است، به جای یک زندگی مرفه و بدون دغدغه، به دنبال موضوعات حساسیتبرانگیز است.
به همین دلیل، رسانههای حامی دولت ترکیه، از او به عنوان «میلیاردر سرخ» نام میبرد و او را با جورج سوروس، میلیاردر آمریکایی مجارتبار مقایسه میکنند که کابوس بسیاری از رهبران اقتدارگرا در جهان است. خود اردوغان نیز بارها کاوالا را نماینده سوروس در ترکیه و «تأمینکننده تروریسم» نامیده است.
اما سازمانهای حقوق بشری و بیطرف مثل عفو بینالملل تاکید دارند که کاوالا «فوقالعاده متفکر و منصف» است و با «تصویر پوچی» که دولت ترکیه از او ارائه میکند، کاملا فرق دارد.
