امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، در پایان دیدار چند ساعته خود از بیروت که دو روز پس از انفجار عظیم، ویران‌کننده و مرگبار این شهر انجام شد، دو خواسته مهم را مطرح کرد: «تحقیقات بین‌المللی» درباره این انفجار و همچنین «تغییرات گسترده» در نظام سیاسی لبنان که به بی‌لیاقتی و فساد متهم است.
با این حال، او برای این که به «مداخله در یک کشور خارجی» متهم نشود، تأکید کرد که برای «دیکته کردن» خواسته‌های خود به رهبران لبنان، به این کشور سفر نکرده است.
در حالی که پیشتر پاریس میزبان کنفرانس کشورهای «دوست و حامی» لبنان شده است، رئیس‌جمهور فرانسه بار دیگر خواستار کمک‌های بین‌المللی به لبنان شد.
مکرون سه هفته آینده را «سرنوشت‌ساز» خواند و اعلام کرد که اول ماه سپتامبر، یعنی ۲۵ روز دیگر، بار دیگر در لبنان حاضر خواهد شد.
اما با وجود سفر یکی از بلندپایه‌ترین رهبران جهان و رئیس‌جمهور کشوری که یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد است، نگرانی‌ها، ابهام‌ها و نقاط کور بحران لبنان همچنان پابرجاست.
در این فرصت کوتاه، «تغییر بزرگ» روی خواهد داد؟ آن هم در کشوری که مردمش مدت‌هاست خواهان چنین تغییری هستند؟ با وجود دشواری‌های جدی برای اصلاح ساختار اقتصادی، مالی و سیاسی، کمک‌های بین‌المللی از «کمک‌های اولیه و ضروری» فراتر خواهد رفت؟
آیا سفر مکرون به تنهایی اختلافات سیاسی داخلی لبنان را برطرف می‌کند؟ اساساً فرانسه در عرصه بین‌المللی توان بسیج یک کارزار مؤثر بین‌المللی برای لبنان را دارد؟ نیروهای مقابل شامل حزب‌الله، جمهوری اسلامی ایران، سوریه، روسیه، چین چه واکنشی نشان خواهند داد، یا به عبارت دیگر چه «مقاومتی» خواهند کرد؟
همه این پرسش‌ها در حالی است که تلاش‌های پاریس برای نجات بیروت در گذشته، از جمله سفر اخیر ژان ایو لودریان، وزیر خارجه این کشور به لبنان چندان موفق نبوده است.
چرا مکرون؟ چرا فرانسه؟
هنوز ۲۴ ساعت از انفجار لبنان نگذشته بود که کاخ الیزه در اولین ساعت بعدازظهر روز چهارشنبه، با انتشار بیانیه‌ای از سفر امانوئل مکرون به بیروت خبر داد. آن موقع حتی آمار کشته‌های این انفجار کامل نشده بود.
پیش از سفر مکرون جلسه‌ای در دفتر نخست‌وزیری با حضور چند وزیر فرانسوی برای «هماهنگی همه کمک‌ها»ی فرانسه به لبنان تشکیل شد و این کمک‌ها پیش از سفر مکرون به بیروت، به لبنان رسید.
اما در همان بیانیه دفتر ریاست جمهوری فرانسه، هدف از سفر مکرون به لبنان «دیدار با تمامی بازیگران سیاسی» این کشور اعلام شد.
با اعلام چنین هدفی، اولین سؤالی که در ذهن بسیاری از ناظران شکل گرفت این بود که مکرون با نمایندگان حزب‌الله هم دیدار خواهد کرد؟ گروهی شبه‌نظامی که از سوی آمریکا، بریتانیا و آلمان به تمامی «تروریستی» شناخته شده است.
صرف‌نظر از گذشته تاریخی روابط فرانسه و لبنان و اینکه لبنان تقریباً آخرین کشور باقی‌مانده از «جهان فرانسه‌زبان» در خاورمیانه به شمار می‌رود، مکرون سفر فوری خود را بر اساس سنت رؤسای جمهور فرانسه در دهه‌های اخیر که هر کدام به شیوه تقریباً یکسانی تلاش کرده‌اند این رابطه ویژه را زنده نگاه دارند، نیز برنامه‌ریزی کرد.
فرانسوا میتران، رئیس‌جمهور پیشین فرانسه، در اوایل دهه ۱۹۸۰، پس از انفجار مقر تفنگداران دریایی آمریکا در بیروت، در همان ساعات اولیه پس از انفجار به لبنان رفت.
در آن زمان جمهوری اسلامی تازه در ایران مستقر شده بود و تلاش‌های خود را برای تغییر نظم خاورمیانه با حمایت از گروه‌های تندرو اسلامی آغاز کرده بود.
در انفجار مقر تفنگداران دریایی آمریکا در بیروت، ۵۸ نیروی نظامی فرانسوی هم کشته شدند. سفر میتران که برای ادای احترام به این قربانیان بود، معنای دیگری هم داشت. در آن سال دقیقاً ۴۰ سال از استقلال لبنان می‌گذشت.
لبنان پیش از آن تحت قیمومیت فرانسه بود و میتران نیز در این سفر تلاش کرد بر این ارتباط نزدیک تاریخی تأکید کند.
۲۲ سال بعد، زمانی که رفیق حریری در فوریه سال ۲۰۰۵ در انفجاری به قتل رسید، ژاک شیراک، رئیس‌جمهور وقت فرانسه نیز پس از این انفجار در سفری چند ساعته به بیروت رفت.
درست است که رفیق حریری «دوست صمیمی و شخصی» شیراک بود، اما سفر رئیس‌جمهور وقت فرانسه معنای عمیق سیاسی و تاریخی داشت.
در سال ۲۰۰۸، که نیکلا سارکوزی در الیزه بود، لبنان دستخوش بحران سیاسی شد. در ماه مه آن زمان خشونت‌های مرگباری میان جناج ضدسوری که از سوی کشورهای غربی حمایت می‌شدند با جناح مقابل به رهبری حزب‌الله که پشتوانه جمهوری اسلامی و دمشق را داشت، روی داد.
سارکوزی در هفتم ژوئن آن سال در سفری کوتاه به بیروت رفت و با نمایندگان ۱۴ حزب، از جمله حزب‌الله دیدار کرد.
در دوران فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور پیشین فرانسه نیز لبنان علاوه بر زخم‌های کهنه، دچار یک بحران جدید دیگر نیز شد: بحران پناهجویان سوری که به صورت میلیونی روانه کشورهای همسایه خود از جمله لبنان شده بودند.
اولاند در سفر به لبنان در سال ۲۰۱۶، در بازدید از اردوگاه‌های پناهجویان قول داد که فرانسه «صد میلیون یورو طی سه سال آینده»اش به لبنان کمک کند.
بیروت، همچنان ناآرام
مکرون به بیروت رفت. اما آنچه از اخبار و تصاویر این سفر برجسته شد، دیدار او با رهبران و بازیگران سیاسی مختلف نبود، بلکه حضور او در ویرانه‌های بیروت و در میان جمع مردم معترض بیشتر به چشم آمد.
خیلی از همین مردم خشمگین و به ستوه آمده لبنان، مقابل مکرون شعار «انقلاب» سر دادند و برخی هم حتی او را «رئیس‌جمهور» خود خطاب کردند. همچنین علاوه بر مردم، نهادهای غیردولتی نیز از مکرون درخواست حمایت و کمک‌های بین‌المللی کردند.
گویی در نبود یک دولت معتبر، مشروع، قدرتمند، فراگیر و کارآمد، همه امید خود را به دستی نجات‌دهنده در خارج از مرزهای کشور دوخته‌اند.
رئیس‌جمهور فرانسه هم با توجه به همین نیاز مردم لبنان در میان آنان گفت: «خشم شما را می‌فهمم» یا «در مورد شما احساس مسئولیت خواهم کرد.» او همچنین قول داد که کمکی اگر شود، به «دستان فاسد» سپرده نخواهد شد.
مکرون بیروت را ترک کرد، اما بیروت آرام نشد. تظاهرکنندگان خشمگین پنجشنبه شب بار دیگر به خیابان‌ها آمدند و با پلیس درگیر شدند. قرار است تظاهرات دیگری روز شنبه برگزار شود.
همچنین در حالی که قرار بود روز جمعه هفتم اوت، حکم نهایی دادگاه رفیق حریری که حزب‌الله به قتل او متهم است، اعلام شود، اعلام این حکم «برای ادای احترام به قربانیان» انفجار اخیر بیروت به روزهای آینده موکول شد.
با این حال، در این فاصله «سه هفته‌ای» که مکرون به لبنان فرصت داده، این حکم اعلام خواهد شد و پیش‌بینی می‌شود این اتفاق تنش‌های سیاسی داخلی در لبنان به ویژه میان هواداران حزب‌الله و هواداران خاندان حریری را افزایش دهد.
از سوی دیگر، نباید فراموش کرد تا چند ساعت پیش از انفجار اخیر، تنش‌های میان حزب‌الله لبنان و اسرائیل در سطح بالایی بود و روزهای قبل از آن درگیری‌هایی در مرز اسرائیل با سوریه و لبنان روی داده بود.
هر چند که حسن نصرالله، رهبر حزب‌الله با لغو سخنرانی خود، تلاش کرده با سکوت نسبی، اوضاع را آرام نگاه دارد و بر تنش‌ها نیفزاید.
اما نه خشم داخلی و نه خشم بین‌المللی علیه حزب‌الله، با چنین اقدامی خاموش نمی‌شود و او نیز به این آسانی و فوری دست از اقدامات تحریک‌آمیز خود به ویژه علیه اسرائیل دست نمی‌کشد.
ضمن آن که اگر تحقیق فراگیر و مستقلی درباره انفجار بیروت انجام شود، قطعاً حزب‌الله در این پرونده هم متهم خواهد بود، زیرا بر اساس گزارش‌های مختلف و معتبر کنترل «مخفیانه» بندر بیروت در سال‌های اخیر در دست حزب‌الله بوده است.
در این شرایط، فرانسه، با تمام علاقه‌ها و احساس مسئولیت‌ها، می‌تواند «فرشته نجات» لبنان در حال احتضار باشد؟
امانوئل مکرون در بین همه سخنانی که در بیروت زده، جمله‌ای کلیدی را به زبان آورده است. او به یکی از شهروندان لبنانی گفت: «من امروز اینجا هستم تا یک روند سیاسی جدید را پیشنهاد کنم. اگر آنان [احزاب سیاسی لبنان] قادر به اجرای چنین روندی نباشند، من به مسئولیت خودم عمل خواهم کرد».
