یک هفته پس از انفجار فاجعه‌بار بندر بیروت، صحنه سیاسی لبنان دستخوش دگرگونی‌های اساسی شده است. در این میان، مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی با نگرانی چشم به لبنان دوخته‌اند و نظاره‌گر تحولات منطقه‌اند.
خبرگزاری فرانسه، در گزارشی، دلیل هراس حکومت ایران را از دست دادن نفوذ خود در عرصه سیاست لبنان پس از انفجار ۱۴ مرداد عنوان کرده است؛ نفوذی که رژیم ایران با مشقت فراوان در طول سالیان گذشته به دست آورده و حالا از آن بیم دارد که حضور راهبردی و توان مداخلاتش را در حوزه شرق مدیترانه از دست بدهد.
انفجار مهیب ۱۴ مرداد در بندر بیروت به کشته شدن دست‌کم ۲۲۰ نفر منجر شد و حدود شش هزار زخمی بر جا گذاشت. ده‌ها نفر نیز هنوز زیر آوارها مانده‌اند، اما به گفته مقام‌های ارتش لبنان دیگر هیچ امیدی به زنده یافتن این افراد نیست.
با شدت گرفتن ناآرامی‌ها در خیابان‌های بیروت و اعتراضات به ناکارآمدی دولت، حسان دیاب، نخست‌وزیر لبنان، در ساعات پایانی روز دوشنبه ۲۰ مرداد از سمت خود استعفا کرد. این اقدام از نگاه ناظران ممکن است به شکل‌گیری ناآرامی‌های جدی‌تری در آینده منجر شود.
در روزهای گذشته، پایتخت لبنان صحنه اعتراض ده‌ها هزار نفری بود که خواهان استعفای دولت و خلع‌سلاح گروه حزب‌الله بودند. برخی معترضان شعارهایی علیه حزب‌الله، گروه تحت حمایت ایران، سر داده‌اند، اما خشم اغلب شرکت‌کنندگان در تظاهرات، گروه وسیع‌تری از طبقه حاکم را هدف گرفته است.
معترضان لبنانی می‌گویند فساد، ناکارآمدی و بی‌توجهی مسئولان کشورشان سبب رقم خوردن فاجعه ۱۴ مرداد در بندر بیروت شده است.
همزمان، در تهران اعضای بسیج دانشجویی که خبرگزاری فرانسه از آن به عنوان یک «گروه شبه‌نظامی» یاد کرده، با افروختن شمع و در دست داشتن پرچم گروه حزب‌الله و همچنین لبنان، در مقابل سفارت این کشور بحران‌زده تجمع کردند.
بسیاری از کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی نیز با انتشار عکس‌هایی از بیروت در فضای آنلاین به ابراز همدردی با مردم لبنان پرداختند و برخی نیز، ضمن ابراز همدردی، حمایت جمهوری اسلامی از حزب‌الله را نیز به انتقاد گرفتند.
همچنین در اقدامی نمادین به منظور ادای احترام و ابراز همدلی با لبنانی‌ها، تصویر پرچم کشور لبنان بر روی برج آزادی تهران نقش بست.
یک روز پس از وقوع انفجار بندر بیروت، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در پیامی توئیتری مردم لبنان را به در پیش گرفتن «صبر» تشویق کرد. آقای خامنه‌ای ضمن ابراز همدردی و همدلی کوشید به آن‌ها اطمینان خاطر بدهد که در برابر این «فاجعه دردناک»، ایران از لبنان حمایت خواهد کرد.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، نیز علاوه بر ابراز همدردی، از آمادگی کشورش برای حمایت و کمک‌رسانی به مردم «مقاوم» لبنان خبر داد.
آقای ظریف بلافاصله پس از انفجار مهیب ۱۴ مرداد در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «ایران همانند همیشه آماده است به هر نحوی که ضروری باشد، کمک‌رسانی کند.» او در پایان پیامش نیز نوشت: «لبنان، قوی بمان.»
تضعیف مقاومت حزب‌الله؟
لبنان کشوری با ساختار چند مذهبی و دینی است که از لحاظ سیاسی تحت سلطه جنگ‌سالاران پیشین جنگ داخلی (حد فاصل سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰) قرار دارد.
خبرگزاری فرانسه در این گزارش خود بر «نفوذ گسترده» جمهوری «شیعه» ایران از در لبنان طریق گروه حزب‌الله تأکید کرده است.
از همین رو، وقتی امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، خواستار اصطلاحات اساسی در لبنان شد، با انتقادهای تندوتیز جمهوری اسلامی مواجه شد.
یک دانشجو در تهران در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه، نظرات آقای مکرون را «مداخله‌جویانه» نامید. این دانشجو که علی اسماعیل‌زاده معرفی شده، افزود: «البته پیشینه تاریخی روابط میان لبنان و فرانسه را نیز باید در نظر گرفت.»
او با اشاره به اعتراضات خشونت‌آمیز شنبه‌شب در بیروت گفت: «به نظرم اظهاراتی از این دست در شعله‌ور شدن آتش ناآرامی‌ها در این کشور (لبنان) نقش دارد.»
مکرون که این سخنان را در زمان بازدیدش از بیروت پس از انفجار مهیب ۱۴ مرداد بیان کرد، از سوی روزنامه کیهان به «تضعیف مقاومت حزب‌الله» متهم شده است.
مقام‌های ایران با اشاره به نشست بین‌المللی جمع‌آوری کمک مالی به لبنان که به میزبانی فرانسه در روز یک‌شنبه ۱۹ مرداد برگزار شد، این اقدام را «بلوف» و «ریاکاری» خوانده‌اند.
ایران در این جلسه شرکت نداشت، با وجود این، روز دوشنبه ۲۰ مرداد اعلام کرد که ۹۵ تن تجهیزات پزشکی به لبنان فرستاده است و ارسال کمک‌های بشردوستانه را ادامه خواهد داد.
عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، با اشاره به موضع آمریکا در این باره گفته است: «اگر صداقت دارند، تحریم‌هایی را که علیه دولت و به‌ویژه ملت لبنان اعمال کردند، از میان بردارند.»
حسین شریعتمداری، سردبیر کیهان، همچنین تأکید کرده است که «اصطلاحات ساختاری مکرون» به معنای «نابودی مقاومت حزب‌الله» و «نجات رژیم اسرائیل» است.
سردبیر کیهان در گفت‌وگویی تلفنی با خبرگزاری فرانسه افزود: «پیامی که مکرون به نمایندگی از اسرائیل برای مردم لبنان فرستاده این است که چنانچه به مقاومت و حمایت از حزب‌الله ادامه دهند، با یک واقعه فاجعه‌آمیز دیگر، مشابه مورد اخیر، روبه‌رو خواهند شد.»
بضاعت مالی
در همین حال، تحلیلگران بین‌المللی نسبت به توانایی ایران برای تأمین کمک‌های چشمگیر مالی به لبنان ابراز تردید کرده‌اند، زیرا رژیم تهران با مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌های آمریکا دست‌به‌گریبان است.
علاوه بر مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، حکومت ایران در مقابله با بحران شیوع کرونا نیز یکی از بحران‌زده‌ترین کشورها در خاورمیانه به شمار می‌رود. آمار رسمی قربانیان کرونا در ایران تا زمان انتشار این گزارش به نزدیک ۱۹ هزار نفر رسیده و این در حالی است که تردیدهای جدی نسبت به درستی این آمار وجود دارد. برخی منابع مستقل و نیز خود مسئولان جمهوری اسلامی از چندبرابر بودن آمار ابتلا و مرگ ناشی از کرونا در ایران خبر داده‌اند.
احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب، درباره کمک به بازسازی بیروت گفت که «در چنین وضعیتی دست‌وبال ایران بسته است و نمی‌تواند کار چندانی انجام دهد.»
این روزنامه‌نگار سرشناس در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه تأکید کرد: «اگر تهران از امکانات مالی برخوردار بود، می‌دانیم که چگونه اقدام می‌کرد، چنان‌که در جریان جنگ (اسرائیل-حزب‌الله) در سال ۲۰۰۶ عمل کرد؛ در آن زمان، ایران خسارات سنگینی را که به لبنان وارد شده بود، جبران کرد.»
او این نکته را هم افزود که البته در آن دوران، دولت محمود احمدی‌نژاد «پول هنگفتی از فروش نفت با قیمت بالا به دست آورده بود.»
زیدآبادی همچنین گفت که این‌بار بهتر است ایران با کشورهای اروپایی همکاری کند که کار هماهنگی برای کمک‌رسانی‌ها به منظور بازسازی لبنان را بر عهده دارند.
به‌گفته او، «این موضوع نیازمند تغییر در رفتار و دیدگاه در زمینه مواضع منطقه‌ای جمهوری اسلامی است... در مجموع، وضعیت برای ایران بسیار پیچیده است.»
