اظهارات غریب کاظم غریب‌آبادی، سفیر تهران در وین، که ظاهراً واکنشی به گفته‌های اخیر دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پیرامون چشم‌انداز حرکت ایران به سمت بمب اتمی است، هشدار دهنده و حاکی از توهم حاکمیت جمهوری اسلامی نسبت به داشتن حق مشابه با پنج قدرت اتمی پذیرفته شده دنیاست.
شکل گرفتن این توهم خطرناک در اظهارات همزمان علی خامنه‌ای که روز دوشنبه و در جریان «ارتباط تصویری» با دانش‌آموختگان نیروهای مسلح مطرح کرد به روشنی قابل رویت است: «ترسوها حق ندارند اسم عقلانیت را بیاورند».
جزئیات بیشتر مرتبط با شکل گرفتن این توهم مخرب را می‌توان در نوشته کوتاه کاظم غریب‌آبادی رصد کرد که ضمن رد جایگاه حقوقی «گریز اتمی ایران»، و نا وارد شمردن میزان غلظت اورانیوم غنی‌سازی‌شده نزد کشورهای «تحت نظارت آژانس»، به طرح این پرسش از مدیرکل آژانس می‌پردازد که: «کیفیت قابل توجه مواد هسته‌ای» برای پنج کشور دارنده سلاح چقدر هست؟
منظور غریب‌آبادی از «کیفیت قابل توجه مواد هسته‌ای»، غلظت اورانیوم غنی‌سازی‌شده در حد بالاتر از ۹۰ درصد (غلظت نظامی) است که ظاهراً آن را، با ادبیات فنی تازه‌ای، برای مصرف خارجی عرضه می‌کند.
به زبان ساده‌تر غریب‌آبادی از گروسی می‌پرسد؛ چرا پنج کشور پذیرفته‌شده دارای سلاح‌های اتمی که از حق «وتو» در شورای امنیت نیز برخوردارند، مجاز به در اختیار داشتن بیش از ۱۳۰۰ تن اورانیوم با غنای بالا (نظامی) و ۳۰۰ تن پلوتونیوم باشند و ما نباشیم؟
منظور او از کشورهای «تحت نظارت آژانس» و نام بردن از هلند، آلمان، ژاپن، برزیل و آرژانتین، نیز قرار دادن نام ایران در کنار کشورهای یاد شده است، با این مقایسه خطرناک که:
۱. مشابه با پنج کشور رسمی دارای زرادخانه اتمی، ایران باید مجاز به غنی‌سازی اورانیوم با هر میزان از غلظت، و همچنین فرایند پلوتونیوم شمرده شود.
۲. به دلیل وجود نظارت آژانس، و مطابق با کشورهایی مانند آلمان، ژاپن، برزیل، آرژانتین و هلند، ایران خود را از حق به غنی‌سازی اورانیوم با هر میزان از غلظت برخوردار می‌بیند.
نماینده جمهوری اسلامی در آژانس خود را به فراموشی زده و ظاهراً متوجه نیست که هیچیک از کشورهای یاد شده توسط او مشمول قطعنامه‌های تنبیهی و توبیخی شورای امنیت به دلیل نقض قوانین بین‌المللی و مورد اتهام برای داشتن فعالیت‌های اتمی با ابعاد نظامی اعلام نشده نبوده‌اند.
غریب‌آبادی از این هم فراتر رفته و به موضوع ذخیره پلوتونیوم در جهان اشاره می‌کند که به صورت مستقل در طبیعت وجود خارجی ندارد و پسمانده سوخت اورانیوم طبیعی در کوره‌های اتمی آب سنگین است و تنها مصرف جدی آن (بعد از فرایند) استفاده در ساختن نوع دوم بمب هسته‌ای است؛ مانند «مرد چاق» که روز ۹ اوت سال ۱۹۴۵ بر فراز شهر ناگازاکی- ژاپن، منفجر شد.
پنج کشور اتمی و ایران
در ابتدای دهه شصت میلادی و شکل رفتن جنگ سرد مابین بلوک غرب به رهبری آمریکا و بلوک شرق به رهبری اتحاد جماهیر شوروی سابق، این نگرانی وجود داشت که همسو با مسابقات تسلیحات متعارفی، کشورهای تازه‌ای با استفاده از فن‌آوری‌های موجود، به سلاح اتمی دست یافته و امنیت جهان را مورد تهدید قرار دهند.
در آن زمان با هدف پیشگیری از اشاعه سلاح‌های هسته‌ای، پنج کشور آمریکا، شوروی، بریتانیا، فرانسه و چین که سلاح‌های اتمی در اختیار داشتند، در چارچوب سازمان ملل متحد، مذاکرات برای تدوین پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را آغاز و روز اول ژانویه سال ۱۹۶۷ شکل ابتدایی آن را اجرایی ساختند.
در پیمان «ان‌پی‌تی»، حق پنج کشور دارای سلاح‌های اتمی که پیش از پیمان منع گسترش، سلاح‌های اتمی در اختیار داشتند پذیرفته شد و هدف پیمان تازه تدوین شده «منع گسترش سلاح‌های اتمی» قرار گرفت و نه «خلع سلاح اتمی».
از سال ۱۹۷۰ تا کنون بیش از ۱۹۱ کشور جهان، از جمله ایران، پیمان موسوم به ان پی‌تی و متعاقباً پروتکل الحاقی آن را پذیرفته‌اند.
در فاصله دهه شصت تا کنون و با وجود پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی تعداد دیگری از کشورهای جهان به ساخت بمب اتمی اقدام کردند؛ مانند آفریقای جنوبی که پیش از پایان یافتن دوران دولت اقلیت سفید شش بمب اتمی خود را پیاده و بخش نظامی توسعه اتمی کشور را تعطیل کرد.
با فروپاشی اتحاد شوروی سابق در پایان دهه هشتاد قرن گذشته میلادی، تعدادی از جمهوری‌های سابق اتحاد شوروی مانند اوکراین، بلاروس و قزاقستان که بخشی از زرادخانه اتمی شوروی در آنها نگاهداری می‌شد، بمب‌ها و کلاهک‌های اتمی خود را یا پیاده کرده و یا در اختیار روسیه قرار دادند.
در طول چند دهه گذشته اسرائیل، به منظور ایجاد توازن در برابر اعراب پر جمعیت، هند برای دفاع مقابل چین و قدرت گرفتن بیشتر در مقایسه با پاکستان، پاکستان با نیت ایجاد توازن قدرت و بازدارندگی در برابر هند، و کره شمالی فقرزده برای ایجاد قدرت بازدارندگی مقابل کره جنوبی ثروتمند، به صورت غیرمجاز سلاح هسته‌ای ساخته‌اند و کشورهایی مانند عراق (در زمان دولت صدام) و لیبی (در زمان قذافی) نیز به سمت بمب حرکت کردند که تأسیسات عراق (اوسیراک) در نتیجه حمله اسرائیل منهدم شد، و لیبی داوطلبانه طرح خود را تعطیل و تسلیم کرد.
جمهوری اسلامی که در جریان جنگ با عراق از موضوع حرکت بغداد به سمت بمب اتمی مطلع شده بود با هدف ایجاد توازن قوا و همچنین نیت بازدارندگی، طرح اتمی شدن نظامی را در پوشش تجدید ساختار برنامه غیر نظامی توسعه اتمی ایران که پیش از انقلاب به منظور تولید برق و افزایش ظرفیت صدور نفت و گاز کشور راه‌اندازی شده بود، کلید زد و آن برنامه را حتی بعد از سقوط صدام همچنان ادامه داد؛ موضوعی که طی ۲۰ سال گذشته سردرد بزرگ آژانس بین المللی انرژی اتمی شده و نگرانی‌های امنیتی عمده‌ای را در منطقه و بقیه جهان شکل داده است.
فرار اتمی و غلظت مجاز
پیش از به نتیجه رسیدن مذاکرات گروه موسوم به ۵+۱ مرکب از آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا و آلمان با جمهوری اسلامی در ژوئیه سال ۲۰۱۵، ایران اورانیوم کافی را برای ساختن ۱۰ بمب اتمی (در صورت افزایش غلظت به میزان نظامی) در اختیار داشت و بنا بر اظهارات باراک اوباما رئیس‌جمهور وقت آمریکا در فاصله چند ماه تا ساختن بمب اتمی قرارگرفته بود.
اوباما و جان کری، وزیر خارجه او، که طرف اصلی مذاکرات اتمی با ایران بود، پس از امضای توافق سال ۲۰۱۵ مدعی شدند که فاصله زمانی دسترسی ایران به بمب اتمی، از راه کاهش ۹۸ درصد از ذخایر اورانیوم با غلظت کم آن کشور و همچنین اعمال تعهدات دیگر (از جمله تعطیل راکتور ۴۰ مگاواتی آب سنگین اراک و کاهش شمار سانتریفیوژها فعال) به یک سال افزایش یافته است: مدت زمانی که در صورت تخلف ایران از مفاد توافق جامع اتمی (برجام) فرصت کافی برای متوقف کردن آن را با توسل به هر وسیله، از جمله نظامی، فراهم می‌سازد.
از آن تاریخ موضوع «زمان گریز اتمی ایران» یا (time break out) به ادبیات مذاکرات اتمی وارد شد.
توضیح نابجای رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مصاحبه اخیر او با روزنامه اتریشی «دی پرسه» در مورد زمان فرار اتمی ایران و اینکه «در آژانس ما درباره زمان ساخت سلاح اتمی صحبت نمی‌‌کنیم و تأکید ما بر حجم ذخایر اتمی است» و همچنین توسل او به این ادعای نا وارد که «درحال حاضر، ایران اورانیوم غنی‌سازی شده کافی را برای انفجار اتمی در اختیار ندارد»، جمهوری اسلامی را تشویق کرد تا کلیات طرح‌های اتمی در دست اجرای خود را به عنوان «حق مشروع» از زبان خامنه‌ای و نوشته غریب‌آبادی مطرح کند.
اظهارات حساب نشده گروسی ظاهراً به این بهانه مطرح شد که سیاست مماشات و تأمل آژانس در مقابل جمهوری اسلامی را پوشانده و حفظ وضع موجود را تا ماه نوامبر سال جاری و تعیین تکلیف سرنشین کاخ سفید طی چهار سال بعد امکان‌پذیر سازد، بدون در نظر گرفتن این واقعیت که این اظهارات می‌تواند سوء تعبیر شده و مورد سوءاستفاده تهران قرار بگیرد.
دانش فنی موجود مؤید این واقعیت است که با حدود ۵۰ تا ۶۰ کیلوگرم اورانیوم با غلظت بالاتر از ۹۰ درصد، انجام انفجار اتمی ممکن است و ذخایر کنونی ایران که از دو هزار و ۲۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غلظت کمتر از پنج درصد فراتر رفته برای این منظور کافی است.
نکته دیگری که گروسی با ارتکاب اشتباه محض مطرح کرده اشاره به «بحث نکردن در آژانس پیرامون زمان فرار اتمی است»!
«مدت زمان فرار اتمی ایران» شاه‌بیت مذاکرات گروه ۵+۱ با ایران بوده و در قبال افزایش دادن زمان دستیابی جمهوری اسلامی به بمب اتمی، تحریم‌های شکننده شورای امنیت علیه ایران لغو شده و علاوه بر آزاد شدن حدود ۱۵۰ میلیارد دلار ذخایر ارزی بلوکه‌شده ایران که در اختیار حاکمیت تهران قرار گرفت، بنا بر گفته رئیس‌جمهور کنونی آمریکا و شواهد دیگر، حدود ۱.۸ میلیارد دلار پول نقد نیز ظاهراً بابت تسویه حساب‌های فی مابین با هواپیما از آمریکا به تهران برده شد!
گروسی بدون اعتنا به روح توافق اتمی با ایران به نظر می‌رسد تنها به قصد پنهان کردن سیاست موقت «مماشات و تأمل در قبال ایران»، به منظور «حفظ وضع موجود»، توجه خود را تنها به مفاد خشک مندرج در پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی و پرتکل الحاقی معطوف کرده هدف و مفاد «برجام» و همچنین روح قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت را ناشیانه به فراموشی سپرده است؛ برداشت اشتباهی که جمهوری اسلامی را به این توهم خطرناک رسانده که عضوی از گروه ۵+۱ پنج است با حقوق مساوی با آنها در تمام زمینه‌ها، و نه طرف مذاکره با آنها و متعهد در برابر آژانس و جامعه جهانی.
در وضعیت شکننده کنونی ایران که حاکمیت را به دلیل خودداری از مذاکره با آمریکا، از رسیدن به راه حل سیاسی بحران باز داشته، به نظر می‌رسد جناح افراطی حکومت با پشتیبانی علی خامنه‌ای، «مذاکره از موضع قدرت و در شرایط برابر» را برای ماه‌های بعد از انجام انتخابات آمریکا تدارک دیده و رسیدن به شرایط مذاکره از موضع قدرت را در داشتن ظرفیت تولید بمب اتمی؛ راهبرد خطرناکی که پیگیری آن می‌تواند موجودیت ایران و امنیت منطقه را بر لبه تیغ قرار دهد.
