آمارهای رسمی شرکای عمده تجاری ایران از جمله چین نشان‌دهنده تداوم تاثیر گسترده تحریم‌های دولت آمریکا بر تجارت خارجی حکومت ایران و افت چشمگیر صادرات جمهوری اسلامی به این کشورها در ۹ ماه ابتدایی سال ۲۰۲۰ است.
گمرک چین روز یکشنبه، ۴ مرداد گزارش تجارت ۹ ماهه این کشور را منتشر کرده که نشان می‌دهد صادرات ایران به این کشور در این دوره نسبت به دور مشابه پارسال بیش از ۵۸ درصد افت کرده و به ۴ میلیارد و ۶۵۷ میلیون دلار رسیده است.
صادرات چین به ایران نیز با افتی بیش از ۸ درصدی به ۶.۶ میلیارد دلار رسیده است.
بدین ترتیب، صادرات چین به ایران ۲ میلیارد دلار بیشتر از وارداتش از ایران شده است.
آمارهای دیگر شرکای عمده تجارت خارجی ایران نیز نشان می‌دهد برای اولین بار تراز تجارت‌شان با ایران با اختلاف چشمگیری مثبت شده است.
گمرک چین می‌گوید در ماه سپتامبر، روزانه به طور متوسط روزانه ۱۶۷ هزار بشکه نفت از ایران خریده که ۲۵ درصد بیشتر از سپتامبر پارسال است.
اما میانگین واردات روزانه نفت چین از ایران در ۹ ماه ابتدایی سال حدود ۷۹ هزار بشکه بوده که نسبت به دور مشابه پارسال ۷۸ درصد کاهش یافته است.
چین قبل از تحریم‌های آمریکا روزانه نزدیک ۷۰۰ هزار بشکه نفت از ایران دریافت می‌کرد.
افت چشمگیر واردات نفت چین از ایران در حالی است که این کشور واردات نفتش از آمریکا طی ماه سپتامبر را ۷.۵ برابر کرده و متوسط واردات نفت چین از آمریکا در ۹ ماه ابتدایی امسال نسبت به دور مشابه پارسال بیش از دو برابر شده است.
در طول ماه‌های گذشته مقام‌های حکومت جمهوری اسلامی تبلیغات زیادی درباره پیش‌نویس یک قرارداد ۲۵ ساله با چین کرده‌اند که بر اساس آن قرار است چین تبدیل به یک شریک راهبردی با حکومت ایران شود.
بحث تصویب و نهایی کردن این قراراد از سال ۹۴ مطرح بوده است ولی تاکنون پیش‌نویس مدنظر دولت چین منتشر نشده و مقام‌های این کشور موضع‌گیری رسمی درباره پیش‌نویس ارائه شده از سوی ایران نکرده‌اند.
در ماه‌های گذشته، در داخل و خارج از ایران نیز برخی از منتقدان دولت روحانی و مخالفان حکومت ایران درباره اهداف و ماهیت این قرارداد انتقاد و ابراز نگرانی کرده‌اند.
اما با وجود تبلیغات و تلاش‌های دولت ایران برای افزایش مبادلات اقتصادی و راهبردی دو کشور، علاوه بر کاهش صادرات و واردات بین ایران و چین در طول سالجاری، فعالان اتاق بازرگانی ایران نیز خبر داده‌اند که معدود بانک‌های چینی که با تجار ایران همکاری می‌کردند نیز در ماه‌های اخیر به سبب افزایش هشدارهای گروه اقدام مالی ویژه درباره خطرات پولشویی در ایران، حاضر به همکاری به روند سابق نیستند.
شرکای آسیایی در مسیر سقوط
هند، کره جنوبی و ژاپن به همراه عراق و امارات مهمترین شرکای آسیایی تجاری ایران در دوران قبل از تحریم‌ها بودند.
آمارهای نه ماهه که دولت هند منتشر کرده، نشان می‌دهد وارداتش از ایران حدود ۹۵ درصد کاهش داشته؛ به عبارتی حدود ۱۸ برابر سقوط کرده است.
واردات هند از ایران در ۹ ماه ابتدایی سال گذشته بیش از ۳.۲ میلیارد دلار بود و در دور مشابه امسال به زیر ۱۹۰ میلیون دلار سقوط کرده است.
این رقم برای کره جنوبی از ۲.۱ میلیارد دلار به زیر ۷.۵ میلیون دلار افت کرده و در مورد ژاپن از ۱.۲ میلیارد دلار به زیر ۲۵ میلیون دلار رسیده است.
بدین ترتیب، صادرات ایران به سه کشور یاد شده روی‌هم‌رفته از ۶.۵ میلیارد دلار در ۹ ماه ابتدایی پارسال به ۲۲۱ میلیون دلار در دور مشابه امسال رسیده است که تقریبا ۳۰ برابر افت نشان می‌دهد.
هنوز عراق و امارات گزارش تجارت خارجی خود در سال جاری را منتشر نکرده‌اند، اما آمارهای گمرکی ایران نشان می‌دهد صادرات غیرنفتی کشور (شامل بنزین نیز می‌شود) به عراق در شش ماه ابتدایی سال جاری خورشیدی بیش از ۳۶ درصد کاهش یافته و به زیر ۳ میلیارد دلار رسیده است.
اما صادرات ایران به امارات تقریبا ۱.۵ درصد افزایش یافته و به ۱.۹ میلیارد دلار رسیده است.
افزایش اندک صادرات به اروپا
مهمترین شرکای غربی ایران ترکیه و اتحادیه اروپا هستند. هیچ کدام از این کشورها گزارش ۹ ماهه منتشر نکرده‌اند، اما گزارش ۸ ماهه مرکز آمار ترکیه نشان می‌دهد که واردات این کشور از ایران طی این دوره به حدود ۶۹۷ میلیون دلار رسیده، در حالی که در ۸ ماه ابتدایی سال ۲۰۱۹ بیش از ۳.۱ میلیارد دلار بود.
آمارهای اتحادیه اروپا نشان می‌دهد واردات ۲۷ عضو این اتحادیه از ایران طی ۸ ماه ابتدایی سال جاری میلادی ۴۹۵ میلیون یورو بوده است که نسبت به دور مشابه پارسال ۷.۶ درصد افزایش یافته، اما نسبت به ۸ ماه سال ۲۰۱۸ حدود ۱۶ برابر افت داشته است.
ایران در هشت ماه ابتدایی ۲۰۱۸ بیش از ۸ میلیارد یورو صادرات به ۲۷ عضو اتحادیه اروپا داشت.
