شنبه ۲۲ آذر پنجمین سالروز توافق جهانی مبارزه با تغییرات اقلیمی در پاریس، موسوم به «کوپ ۲۱»، بود که طی آن ۱۹۶ کشور جهان ازجمله ایران متعهد شدند تولید گازهای گلخانه‌ای حاصل از سوخت‌های فسیلی را، با هدف حفظ گرمایش زمین در محدوده ۲ درجه سانتی‌گراد تا پایان سال ۲۱۰۰ نسبت به دوران پیشاصنعتی، کاهش دهند.
اگر این اتفاق نیفتد، احتمالاً تا پایان قرن، کره زمین نزدیک ۴ درجه گرم‌تر خواهد شد. گازهای گلخانه‌ای مهم‌ترین عامل گرمایش زمین است و دانشمندان هشدار داده‌اند به مرحله «غیرقابل بازگشت» بحران اقلیمی جهان نزدیک می‌شویم.
به‌رغم گذشت پنج سال، هنوز برخی کشورها ازجمله ایران این توافق را به‌تصویب مجلس نرسانده‌اند و آمریکا نیز که سهم ۱۶درصدی در کل انتشار گازهای گلخانه‌ای جهان دارد، از توافق خارج شده است، جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا، قول داده فوراً به این توافق بازگردد.
چین که حدود یک‌سوم از کل گازهای گلخانه‌ای جهان را تولید می‌کند، طی پنج سال گذشته نه‌تنها تولید این گازها را کاهش نداده بلکه ۴درصد نیز افزایش داده و هند با انتشار سالانه ۲.۶ میلیارد تن دی‌اکسید کربن، به‌عنوان سومین تولیدکننده بزرگ گازهای گلخانه‌ای جهان، انتشار این گازها را ۱۸ درصد افزایش داده است.
وضعیت مشابهی برای روسیه و عربستان نیز دیده می‌شود، اما ژاپن به‌عنوان پنجمین تولیدکننده بزرگ گازهای گلخانه‌ای، به همراه کره جنوبی تولید گازهای گلخانه‌ای را مقداری کاهش داده است.
در این میان، ایران که ابتدای انقلاب اسلامی جایگاه پانزدهم را در میان آلاینده‌ترین کشورها داشت، طی سال‌های گذشته به رتبه هفتم رسید و پارسال با انتشار ۷۸۰ میلیون تن دی‌اکسید کربن، عنوان ششمین تولیدکننده بزرگ گازهای گلخانه‌ای در جهان را کسب کرد.
بر اساس آمارهای «پروژه جهانی کربن»، تولید گازهای گلخانه‌ای ایران طی چهار دهه گذشته تقریباً چهاربرابر شده و از سال ۲۰۱۵ نه‌تنها ایران تولید این گازها را کاهش نداده بلکه ۲۰درصد نیز افزایش داده است.
جالب‌توجه این‌که تولید گازهای گلخانه‌ای ایران حتی بیشتر از آلمان است؛ کشوری که با جمعیتی برابر ایران، حجم اقتصادش شش برابر ایران است.
و نکته مهم‌تر این‌که ۲۷ عضو اتحادیه اروپا تولید گازهای گلخانه‌ای را طی پنج سال گذشته ۳درصد و طی سه دهه گذشته ۱۸درصد کاهش داده‌اند. در میان این کشورها شتاب کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای آلمان و بریتانیا و تا حدودی فرانسه بیشتر از دیگر کشورها بوده است.
بدین ترتیب، در واقع مجموعاً تولید گازهای گلخانه‌ای جهان طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ نه‌تنها کاهش نداشته بلکه مقداری نیز افزایش یافته و به ۳۴ میلیارد تن در سال رسیده است.
البته طی سال جاری، با توجه به برآورد آژانس بین‌المللی انرژی مبنی بر کاهش نزدیک به ۱۰درصدی مصرف نفت و زغال‌سنگ به خاطر شیوع کرونا، انتظار می‌رود تولید گازهای گلخانه‌ای جهان نیز ۸ درصد کاهش یابد و به محدوه ۳۰ میلیارد تن برسد.
اتحادیه اروپا جمعه ۲۱ آذر توافق کرد که تا سال ۲۰۳۰ تولید گازهای گلخانه‌ای را ۵۵درصد نسبت به سال ۱۹۹۰ کاهش دهد. در سال ۱۹۹۰ تولید گازهای گلخانه‌ای این اتحادیه ۳.۸ میلیارد تن بود و پارسال به ۲.۹ میلیارد تن رسید و بدین ترتیب انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ به ۱.۷ میلیارد تن برسد.
این اتحادیه در نظر دارد که تا سال ۲۰۵۰ تولید گازهای گلخانه‌ای را به صفر برساند، یعنی میزان تولید گازهای گلخانه‌ای این اتحادیه برابر با میزان جذب آن در طبیعت شود.
ایران و توافق اقلیمی پاریس
ایران در سال ۲۰۱۵ متعهد شد که با سرمایه‌گذاری ۱۷.۵ میلیارد دلاری تا سال ۲۰۳۰، تولید گازهای گلخانه‌ای خود را حدود ۴درصد نسبت به سطح سال ۱۹۹۰ کاهش دهد، اما طی پنج سال گذشته ۲۰ درصد نیز افزایش داده و هم‌اکنون سطح تولید گازهای گلخانه‌ای ایران نسبت به سال ۱۹۹۰ بیش از ۱۸۰ درصد افزایش یافته است.
در سال ۱۹۹۰، تولید دی‌اکسید کربن ایران از طریق مصرف سوخت‌های فسیلی حدود ۲۲۵ میلیون تن بود. این در حالی است که ایران اعلام کرده بود اگر بتواند ۳۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی جذب کند، تولید گازهای گلخانه‌ای را تا سال ۲۰۳۰ حدود ۱۲ درصد کاهش خواهد داد.
اگر ایران نتواند به تعهد ۴درصدی خود عمل کند، جریمه خواهد شد، ضمن آن‌که به نظر نمی‌رسد با توجه به شرایط موجود، ایران بتواند تا ۱۰ سال آینده موفقیتی در این زمینه کسب کند.
آلودگی هوا از طریق مصرف سوخت‌های فسیلی سالانه ده‌ها میلیاردها دلار زیان به خود ایران می‌زند.
روزنامه دولتی «ایران» آبان ماه ۹۷ گزارش داد که آلودگی هوا سالانه ۲۱ هزار نفر را در ایران می‌کشد. این گزارش می‌افزاید که «معصومه ابتکار سال گذشته در کسوت رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرده بود که بر اساس مطالعات صورت‌گرفته در سال ۸۹، مردم حدود ۹ میلیارد دلار به خاطر مسائل محیط زیستی خسارت دیدند و میزان این خسارت امروز به حدود ۳۰ میلیارد دلار در سال رسیده است».
این تنها بخشی از هزینه مصرف بالای سوخت‌های فسیلی در ایران است که فقط مربوط به بخش بهداشت است.
ایران در نظر داشت که تا سال جاری خورشیدی تولید برق از منابع پاک را به ۵ تا ۷ هزار مگاوات برساند، اما حتی به یک‌دهمِ این رقم نیز نرسانده است.
برای نمونه از دیگر کشورهای منطقه، تولید برق از منابع تجدیدپذیر (خورشیدی، بادی و نظایر این‌ها) در عربستان تنها در فاصله سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ حدود ۴.۵ برابر شد و به ۱.۸ تراوات ساعت رسید که سه‌برابر تولید برق پاک در ایران است.
امارات نیز تولید برق از منابع تجدیدپذیر را به‌شدت افزایش داده و اکنون هفت‌برابرِ ایران تولید برق از منابع پاک دارد. ترکیه ۷۵برابرِ ایران تولید برق پاک دارد و ظرفیت تولید برق پاک روسیه نیز سه‌برابرِ ایران است.
