در هفته‌های اخیر آرژانتین، صحنه قدرت‌نمایی و حضور «جنبش سبز» بود، جنبشی در رویارویی با «جنبش آبی». اولی از سی سال پیش برای لیبرالیزه‌کردن نسبی سقط جنین مبارزه می‌کرد و دومی خواهان قدغن ماندن آن بود و نمی‌خواست ممنوعیتی که از سال ۱۹۲۱ در این مورد برقرار است تغییر کند.
موافقان آزادشدن نسبی سقط جنین دو سال پیش نیز تلاششان برای تصویب قانونی در پارلمان به شکست انجامید، ولی از پا ننشستند و با روی کارآمدن دوباره دولت کم و بیش چپ‌گرای سابق دوباره تلاششان را از نو آغاز کردند. استدلالشان این است که هر سال بنا به آمار خود دوائر دولتی بین ۳۷۰ تا ۵۲۰ هزار نفر زن به طور مخفیانه سقط جنین می‌کنند.
اما عوارض ناشی از انجام عمل با حداقل امکانات و افراد ناوارد سبب می‌شود که سالانه کار دستکم ۳۸ هزار نفر از این زنان بعداً به بیمارستان بکشد با مشکلاتی برای سلامتی‌اشان و با خطر قرارگرفتن در برابر میز محاکمه. از نگاه مدافعان حقوق زنان در آرژانتین، فاجعه‌بارتر این است که از سال ۱۹۸۳ که نام و شمار قربانیان این گونه سقط جنین‌های «غیرقانونی» ثبت می‌شود این فهرست حالا شامل نام حدود سه هزار زن است که در اثر سقط جنین‌های غیراستاندارد جان باخته‌اند.
هم قربانیان و آسیب‌دیدگان ناشی از سقط‌جنین‌های مخفی و در شرایط فقدان امکانات لازم، عمدتاً زنان متعلق به اقشار فقیر جامعه‌اند و همین‌ها هم هستند که اغلب سروکارشان به محاکمه و زندان کشیده می‌شود.
موافقان مجازسازی نسبی سقط جنین می‌گویند که حفظ جان زنانی که ناخواسته باردار می‌شوند و به هر دلیلی خود را در شرایطی نمی‌دانند که بتوانند از بچه نگهداری کنند و در صدد سقط برمی‌آیند مهم‌تر، عینی‌تر و مبرم‌تر از حساسیت و دغدغه مخالفانی است که از سر توهم و درکی منسوخ و عقب‌افتاده شمار بالای جمعیت را «مؤلفه‌ای محوری در اقتدار ملی» می‌داند یا بنا بر خوانشی معین از متن و متون‌های مذهبی، معتقدند «از همان لحظه انعقاد نطفه ما با یک جاندار صاحب روح طرف هستیم» و برایشان جان «نطفه‌ها» از جان زنانی که مجبور به سقط جنین غیرقانونی و در شرایطی نامساعدند، مهم‌تر است.
چیزهایی که تغییر کرده‌اند
قانون تا کنونی سقط جنین را در حالتی که جنین حاصل تجاوز باشد یا جان مادر در خطر باشد مجاز می‌داند. در غیر این صورت هم زن و هم پزشک یا فرد انجام‌دهنده سقط جنین مشمول مجازاتی تا ۴ سال زندان می‌شوند.
قانون تازه اما سقط جنین را تا هفته چهاردهم بارداری با مشورت با پزشک و نهادهای اجتماعی مجاز و ممکن میکند و هزینه آن هم به عهده بیمه است.
قانون تازه دو سال پیش در مجلس نمایندگان رأی آورد، ولی در مجلس سنا با شکست روبه‌رو شد. طراح این قانون هم آن زمان کسی نبود جز سناتور آلبرتو فرناندز، که از یک سال پیش رئیس‌جمهور آرژانتین است. گرچه ترکیب سنا نسبت به دو سال پیش تغییر نکرده، ولی فرناندز این بار، در مقام ریاست جمهوری آشکارتر به حمایت از قانون درآمد و توانست سناتورهای وابسته به حزبش را بیش از دفعه قبل به دادن رأی مثبت به آن متقاعد کند.
هستند منتقدانی که می‌گویند فرناندز برای خنثی‌کردن کارنامه نه چندان موفق یک ساله‌اش در مهار کرونا و بحران اقتصادی نیازمند یک موفقیت بوده و حالا با تصویب قانون سقط جنین سعی کرده در میان بخش‌های گسترده‌ای از زنان آرژانتین محبوبیت و پایگاه رأی کسب کند.
این نظر ممکن است غیرواقعی نباشد، ولی همه ماجرا نیست و برآمد و قدرتگیری جنبش زنان در آرژانتین را در سایه قرار می‌دهد.
از پایان دوره دیکتاتوری نظامی‌ها در آرژانتین در میانه دهه هشتاد که خواست زنان در تغییر قانون سقط جنین رو به گسترش گذاشت تا همین ۱۰ سال پیش مدافعانش در برابر کلیسای پرقدرت کاتولیک و کلیسای تازه نفس آنجلیک چندان پرشمار نبودند.
در این ۱۰ سال ولی چیزهای زیادی عوض شده است. سال ۲۰۱۵ جنبش زنان آرژانتین در واکنش به افزایش و افشای شمار بیشتری از قتل‌های زنان اعتراضاتی را شکل داد که به کل کشور گسترده شد و این جنبش را در مقام و موقعیتی بسیار قوی‌تر از گذشته قرار داد و اعتماد به نفس آن را فزون‌تر کرد.
ناشی از همین موقعیت تازه بود که خواست تغییر در قانون سقط جنین زیر فشار زنان به صورت طرح قانونی به مجلس نمایندگان برده شد و حائز اکثریت شد، ولی نهایتاً در سنا شکست خورد. حالا که حزب رئیس‌جمهور در سنا بیش از دو سال پیش به سوی تأیید قانون چرخیده است، در وجه عمده متأثر از همین قدرتگیری جنبش زنان تلقی می‌شود.
قانون تازه را مبتکران آن روز ۱۰ دسامبر همزمان با روز حقوق بشر در دستور کار مجلس نمایندگان قرار دادند. این مجلس پس از یک جلسه ۲۰ ساعته با ۱۳۱ رأی موافق در برابر ۱۱۷ رأی مخالف قانون را تصویب کرد. حامیان قانون شب هنگام به رغم کرونا به خیابان‌ها ریختند و تصویب آن را به عنوان پیروزی بزرگ خود جشن گرفتند، با این دغدغه که مجلس سنا با این قانون چه خواهد کرد.
روز ۲۹ دسامبر (۹ دی) که شور مجلس سنا در باره قانون مصوب مجلس نمایندگان شروع شد هم، ده‌ها هزار نفر در برابر ساختمان کنگره اجتماع کرده بودند، عمدتاً زنان موافق تغییر قانون با دریایی از دستمال‌های سبز بر گردن و در دست، و نیز مخالفان با دستمال‌هایی به رنگ آبی باز.
تأثیری فراتر از مرزهای آرژانتین
بحث به قدری حساس بود که پاپ فرانسیس که در میان پاپ‌های تا کنونی به داشتن مشی و رویکردی لیبرالی مشهور است نیز، در مخالفت با قانون به میدان آمد و از واتیکان برای سنای کشورش در توئیتی تلویحی پیام فرستاد که همچنان ممنوعیت سقط جنین را حفظ کنند. او در این توئیت نوشت: «فرزند خدا (مسیح) هم بی‌خبر و دور از انظار به دنیا آمد تا به ما بگوید که فرزندی که با بی‌توجهی همه به دنیا می‌آید فرزند خداست...»
در میان مخالفانی که دیروز در برابر کنگره آرژانتین جمع شده بودند ارباب ارشد کلیسا هم راساً حاضر بودند، با تصاویری از جنین آغشته به خون و نیز با این سخن در مصاحبه‌ها که «آرژانتین در آستانه تصویب اولین قانون مجازکردن قوم‌کشی است.»
مخالفت سنگین داخلی و خارجی با با تصویب قانون از جمله به این خاطر بود که مجازشدن نسبی سقط جنین در آرژانتین، ممنوعیت آن در سایر کشورهای بزرگ آمریکای جنوبی، از برزیل گرفته تا مکزیک و ونزوئلا را هم زیر سؤال ببرد، برای فعالان موافق این حق در کشورهای یادشده هم الهام‌بخش شود و در یک کلام، تأثیر موفقیت جنبش زنان آرژانتین صرفاً به این کشور محدود نماند.
در حال حاضر تنها در دو سه کشور کوچک منطقه مانند کوبا و اروگوئه قوانین لیبرال‌تری در زمینه سقط جنین، مشابه آنچه حالا در آرژانتین تصویب شده، جاری و ساری است و در سایر کشورهای منطقه سقط جنین یا مطلقاً ممنوع است یا تنها در شرایط تجاوز و در خطر بودن زن باردار مجاز است.
تازه آغاز کار است
سنای آرژانتین نهایتاً روز سه‌شنبه، ۹ دی، بعد از یک جلسه ۱۲ ساعته و در ساعت ۴ صبح با ۳۸ رأی موافق در برابر ۲۹ رأی مخالف به قانون تازه سقط جنین در آرژانتین رأی مثبت داد. اعلام نتیجه رأی‌گیری صحنه‌هایی از اشک و رقص و پایکوبی را در برابر سنا رقم زد که در تاریخ آرژانتین کم‌سابقه است. مخالفان نیز سرخورده به یکدیگر تسلی می‌دادند. در حوزه زبان اسپانیایی پس از مصوبه سنا به ناگهان اصطلاح "Es ley" (قانون شد) در شبکه‌های اجتماعی به ترند بدل شد.
بحث مربوط به سقط جنین بر خلاف بسیاری از مباحث اجتماعی خط تفکیکی را ایجاد کرده بود که از درون احزاب هم می‌گذشت و صرفاً احزاب راست محافظه‌کار مخالف آن نبودند. از همین رو برای رأی‌گیری در سنا قید و بندهای فراکسیونی حذف شده بود و به سناتورها اجازه داده شده بود که مطابق با درک و دریافت‌ها و اعتقادات خود تصمیم بگیرند. به این ترتیب علیرغم آن که حزب رئیس‌جمهور صاحب ۴۱ کرسی از ۷۲ کرسی سنا است، ولی این بار نیز دستکم سه سناتور وابسته به این حزب از دادن رأی مثبت احتراز کردند.
با توجه به صف‌بندی سنگین یادشده که موفقیت جنبش زنان آرژانتین را حائز جنبه‌ای تاریخی میکند، حالا این پرسش مطرح است که دولت تا چه حد در اجرای قانون پیگیرانه عمل میکند. به خصوص این سؤال مطرح است که در ایالات سنتی که کلیسای کاتولیک نفوذ گسترده‌ای دارد و حتی تا کنون از سقط جنین‌های ناشی از تجاوز هم بعضاً جلوگیری می‌شده اهرم اجرایی دولت تا چه حد برای اجرای قانون به کار می‌افتد و چه اقدامات درازمدتی برای تحول در ساختارها و ذهنیت‌های فرهنگی و مذهبی صورت می‌دهد.
