از نخستین سالگرد سرنگونی هواپیمای اوکراینی یک ماه دیگر هم گذشت. طی یک سال گذشته حکومت ایران توضیحات قانع‌کننده‌ای دربارهٔ عواملی که باعث سرنگونی این هواپیما شد نداده و در عین حال بر پایان تحقیقات خود تاکید می‌کند و مبلغ غرامت را نیز تعیین کرده. از سوی دیگر، اوکراین و سایر کشورهایی که شهروندانشان در سرنگونی پرواز ۷۵۲ جان باخته‌اند، معتقدند بسیار مانده تا رسیدگی به این پرونده خاتمه یابد. آنا رایسکایا از یوگنی ینین معاون وزیر خارجهٔ اوکراین و سرپرست هیئت مذاکره‌کنندگان اوکراینی دربارهٔ مسایل پرواز ۷۵۲ پرسید، گام‌های بعدی چیست؟
گام اول، تحلیل لایحهٔ گزارش فنی و تهیهٔ ملاحظات و پیشنهادهای‌مان است. چند روز پیش سرانجام نامه‌ای را که ایران مطابق ضمیمهٔ ۱۳ کنوانسیون شیکاگو باید همراه لایحهٔ این گزارش ارسال می‌کرد اما در ابتدا نفرستاده بود، دریافت کردیم. تاریخ ذکر شده در این نامه مبدائی به شمار می‌رود که با گذشت حداکثر ۶۰ روز از آن اوکراین و سایر طرف‌های ذیربط باید نتایج خود را برای ایران پس بفرستند. نامه‌ای که چند روز پیش دریافت کردیم مورخ ۶ ژانویه بر خود دارد، لایحهٔ گزارش ۳۱ دسامبر به دست ما رسید و طرف ایرانی اصرار دارد مدت ۶۰ روزه باید از ۲۹ دسامبر محاسبه شود. این را مثال زدم تا ببینید حتی در کوچک‌ترین مسایل با هم اختلاف داریم، چه رسد به پرسش‌های اصلی.
منتظریم ایران دست‌کم به بخشی از وعده‌هایی که طی دور دوم مذاکرات داده عمل کند. آن‌وقت اگر اتفاق خاصی نیفتد برای بهار دور بعدی مذاکرات را برنامه‌ریزی خواهیم کرد.
می‌توانید توضیح بدهید این وعده‌ها چیست؟
روند مذاکرات محرمانه است، اما بارها انتظارات‌مان را بیان کرده‌ایم. در میان وعده‌های ایران ارسال لایحهٔ گزارش فنی، گزارش بخش نظامی، برخی شواهد مادی و توضیحات در رابطه با تحقیقات جنایی و نظامی بوده.
اما لایحهٔ گزارش فنی و پلانشت را فرستادند...
همه کلمهٔ پلانشت را شنیدند اما نمی‌پرسند این چه پلانشتی بود. البته این موضوع بیشتر مربوط به بخش تحقیقات جنایی‌ست اما تا جایی‌که خبر دارم پلانشتی که ارسال کرده‌اند آن پلانشت نیست که مدنظر ما بود.
از سخنان مسئولین ایرانی برمی‌آید که تمام مسایل را حل‌شده می‌دانند: گزارش فنی آماده است، پروندهٔ جنایی به زودی روانهٔ دادگاه می‌شود، مبلغ غرامت تعیین و مسئولی منسوب شده که پرداخت آن را مدیریت کند. نظر اوکراین در این باره چیست؟
سعی می‌کنیم بر ایران فشار بیاوریم که به وعده‌های خود عمل کند. متاسفانه موضع‌مان ۱۸۰ درجه اختلاف دارد و آنها هنوز متوجه نشده‌اند که بدون اعتماد متقابل نمی‌توانیم پیش برویم. دائم می‌شنویم این موضوع از اسرار نظامی و آن یکی چون در مرحلهٔ دادرسی‌ست محرمانه است. اما نمی‌توانیم آنچه را ایران به ما می‌گوید چشم بسته بپذیریم. نمی‌توانیم بپذیریم شش نفر محاکمه و محکوم شده‌اند بدون اینکه بفهمیم این متهمین چه کسانی هستند و چه نقشی در سرنگونی هواپیما داشته‌اند. در این مرحله شناسایی دلایل و افراد مسئول مهم‌ترین هدف ماست، سپس دربارهٔ غرامت گفتگو می‌کنیم. صراحتاً این را می‌گوییم اما در چارچوب عرف دیپلماتیک. نمی‌خواهیم مذاکره شکست بخورد.
مسئولین ایرانی اصرار دارند تیم سامانهٔ موشکی به اشتباه هواپیمای مسافربری را هدف حمله قرار دادند اما هیچ‌وقت دربارهٔ شرایط آن شب توضیح نداده‌اند. می‌گویند سپاه پاسداران منتظر مناقشهٔ تمام‌عیار با آمریکا بود اما تاکید می‌کنند دلیلی برای لغو پروازهای غیرنظامی وجود نداشت. مگر آن شخص یا نهادی که تصمیم گرفته آسمان ایران باز بماند، نباید مسئول شناخته شود؟
مشکل ما با ایران همین است. اینکه چرا آنها امنیت پروازهای غیرنظامی را تامین نکردند و ریسک وقوع چنین اتفاقی را از میان نبردند و در وهله دوم اینکه چرا اپراتور سامانهٔ موشکی شلیک کرده. مطمئنیم در شرایطی که ایران منتظر درگیری بود باید اقدامات ویژه برای تامین امنیت پروازها انجام می‌داد. دائم از آنها می‌پرسیم چگونه ممکن است هواپیمایی را که مجوز بخش نظامی داشت به عنوان هدف نظامی تشخیص داده‌اند. اگر اپراتور سامانه در موقعیت‌یابی اشتباه کرد، فرمانده او کجا بود تا او را کنترل کند. حتی اگر ثابت شود این اتفاق عمدی نبوده قوانین ما کسانی را که با انجام ندادن وظایف خود مرتکب جنایت شده‌اند نیز مسئول می‌داند. تا زمانی که از ایران نشنویم افراد مسئول چه کسانی هستند و از تمام جزئیات تحقیقات در این رابطه آگاه نباشیم، نمی‌توانیم نتیجه‌گیری‌های ایران را بپذیریم.
در سال دوم، رویکرد اوکراین با ایران همانند سال قبل خواهد بود یا تاکتیک‌تان را تغییر می‌دهید؟
تاکتیک ما بسته به هر گام ایران تغییر می‌کند. چند روز پیش نقشه راهی را تهیه کردیم که در آن تمام سناریوهای احتمالی بررسی می‌شود. تمام نکات مثبت و منفی و تمام تهدیدها و گزینه‌ها پیش پای‌مان را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهیم. نمی‌خواهیم دیدمان محدود و یک سویه باشد و فقط بدترین احتمالات را در نظر بگیریم. به ایران گفته‌ایم شفافیت در به نتیجه رساندن این پرونده، همکاری بین کشورهای‌مان را احیا می‌کند و ظرفیت‌های این همکاری قابل‌توجه است.
با خانواده‌های جانباختگان از جملهٔ انجمن بستگان قربانیان پرواز ۷۵۲ در تماس هستیم. منتظریم سایر کشورهای متاثر از این سانحه نیز فعالانه‌تر در حل تمام مسایل اعم از رویکرد مشترک در فضای رسانه‌ای، همکاری در ایکائو و تحقیقات جنایی این سانحه مشارکت کنند. همکاران‌مان که مسئول تحقیقات جنایی هستند به‌ویژه از کانادا انتظارهای بیشتری دارند و امیدوارند در پاسخ دادن به استعلام‌ها و پیشنهادهای‌مان سرعت عمل‌شان بیشتر باشد.
اقدامات ایران، رویکرد کشورهای متاثر، برخی رویدادهای بین‌المللی - همه در حل مسایل مرتبط با این پرونده موثر هستند اما همه آنها صرفاً بر زمان به نتیجه رساندن مذاکرات‌مان تاثیر می‌گذارد و نه بر خود نتیجه.
می‌توانید بگویید چه زمانی ممکن است این پرونده به نتیجه برسد؟
دیپلماسی، طالع‌بینی نیست. ترجیح می‌دهم وقتی که نتیجه گرفتیم آن را اعلام کنم.
